Dlaczego Gryf stał się herbem Księstwa Pomorskiego? Książęta zachodniopomorscy pomiędzy orłem a lwem
DOI:
https://doi.org/10.12775/SZ.2025.01Słowa kluczowe
Pomorze, gryf, heraldyka książęca, heraldyka zachodniopomorska, herbAbstrakt
Artykuł poświęcony jest analizie przyczyn politycznych, które mogły doprowadzić do wyboru gryfa jako zwierzęcia herbowego zachodniopomorskiej dynastii książęcej. Autorka rozwija ustalenia Ralfa-Gunnara Werlicha, który uważał, że Gryf został przyjęty w latach 90. XII w. jako symbol niezależności dynastii zachodniopomorskiej od cesarzy rzymskich i królów duńskich. Zgadza się z tezą, że Gryf rzeczywiście został przyjęty jako symbol niezależności od władców pieczętujących się orłem i lwem, uważa jednak, że stało się to dopiero w latach 30. XIII w. Autorka ukazuje sytuację polityczną w tym okresie i uznaje, że książęta zachodniopomorscy poprzez wybór Gryfa jako swego herbu chcieli pokazać swą niezależność od margrabiów brandenburskich, których herbem w początkach XIII w. stał się orzeł, i od królów duńskich, których herbem w tym samym mniej więcej czasie stał się lew.
Bibliografia
Źródła drukowane
Codex Pommeraniae Diplomaticus, t. 1, wyd. K.F.W. Hasselbach, J.G.L. Kosegarten, F v. Medem, Greifswald 1843
Pommersches Urkundenbuch, t. 1, wyd. K. Conrad, wyd. 2, Köln–Wien 1970
Opracowania
Bartholdy N.G., Das Löwenwappen der Waldemarer. Eine Hypothese der politischen Motivations des Dänenkönigs für Annahme der Löwenfigur in 12. Jahrhundert, w: Les Origines des Armoiries. IIe Colloque international d’héraldique, Bressanone/Brixen, 5–9.X.1981, red. H. Pinoteau, M. Pastoureau, M. Popoff, Paris 1983, s. 15–21
Beck L.F., Wappen, Siegel und Wappensiegel. Vom Weg der Wappen in die Siegel weltlicher Landesherren (an ausgewählten Beispielen), „Kleeblatt. Zeitschrift für Heraldik und verwandte Wissenschaften”, 2013, z. 1, s. 76–94
Biewer L., Die Geschichte des pommerschen Greifenwappens. Ein Beitrag zur Staatssymbolik in den neuen Bundeslӓndern, „Baltische Studien” NF, 79, 1993, s. 44–57
Bleisteiner C.D., Der Doppeladler von Kaiser und Reich im Mittelalter. Imagination und Realität, „Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung”, 109, 2001, s. 4–52
Brzustowicz G., Heraldyka książąt zachodniopomorskich, „Przegląd Zachodniopomorski”, 6 (35), 1991, z. 2, s. 109–117
Buske N., Wappen, Farben und Hymnen des Landes Mecklenburg-Vorpommern, Bremen 1993
Giese M., Der Adler als kaiserliches Symbol in staufischer Zeit, w: Staufisches Kaisertum im 12. Jahrhundert. Konzepte, Netzwerke, politische Praxis, red. S. Burkhardt, T. Metz, B. Schneidmüller, S. Weinfurter, Regensburg 2010, s. 323–360
Gut A., Formularz dokumentów książąt zachodniopomorskich do połowy XIV wieku, Szczecin 2002
Hauziński J., Rywalizacja polityczno-gospodarcza w zachodniej strefie Bałtyku w X–XIV w., w: Pomorze Słowiańskie i jego sąsiedzi X–XV w., red. J. Hauziński, Gdańsk 1995, s. 75–92
Klössel-Luckhardt B., Mittelalterliche Siegel des Urkundenfonds Walkenried bis zum Ende der Klosterzeit (um 1578), Göttingen 2017
Kobielus S., Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002
Kryśkiewicz H., Recepcja symbolu gryfa na Pomorzu Zachodnim, „Przegląd Zachodniopomorski”, 29 (58), 2014, z. 4, s. 33–67
Piech Z., Uwagi o genezie i symbolice herbu książąt kujawskich, St. Hist., 30, 1987, z. 2, s. 175–190
Rusakiewicz A., Najdawniejsze godła książąt wschodniopomorskich: lilia i gryf, w: Biskupi, lennicy, żeglarze, red. B. Śliwiński, Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza, t. 9, Gdańsk 2003, s. 147–187
Rymar E., Barnim I. Książę Słowian na Pomorzu (ok. 1220/21–1278), Kraków 2022
Rymar E., Biskupi, sufragani, wikariusze generalni kamieńscy z XII–XVII wieku. Rodowody, drogi kariery, chronologia, w: tenże, Biskupi – mnisi – reformatorzy. Studia z dziejów diecezji kamieńskiej, Szczecin 2002, s. 11–67
Rymar E., Księstwa zachodniopomorskie, zwłaszcza ich połać zaodrzańska u schyłku dominacji duńskiej (1215–1223/28), w: Scriptura, diploma, sigillum. Prace ofiarowane Profesorowi Kazimierzowi Bobowskiemu, red. J. Zdrenka, J. Karczewska, Zielona Góra 2009, s. 323–340
Rymar E., Rodowód książąt pomorskich, t. 1, Szczecin 1995
Rymar E., Wojny na Pomorzu Zachodnim i wojenne czyny Pomorzan poza Pomorzem XII – początek XVII wieku, w: Pomorze militarne XII–XXI wiek. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej 27 listopada 2003 r. w Zamku Książąt Pomorskich, red. K. Kozłowski, E. Rymar, Szczecin 2004, s. 133–174
Scheibelreiter G., Tiernamen und Wappenwesen, Wien 1992
Smoliński M., Mirosława – księżna pomorska, regentka i dyplomatka, w: Kobiety i władza w czasach dawnych, red. B. Czwojdrak, A.A. Kluczek, Katowice 2015, s. 135–162
Smoliński M., Wends/Slavs/Pomeranians as Allies of the Margraves of Brandenburg in 1229. Voice in the Discussion on Political Alliances of the Rulers of West Pomerania in the 1220’s, „Studia Maritima”, 35, 2022, s. 5–39
Spors J., Geneza i początki brandenburskiego zwierzchnictwa lennego nad Pomorzem Zachodnim na tle rywalizacji o ziemie nad środkową Odrą i dolną Wartą w latach 1234–1261, w: tenże, Studia nad wczesnośredniowiecznymi dziejami Pomorza Zachodniego: XII – pierwsza połowa XIII wieku, Słupsk 1988, s. 287–330
Swane E., Det danske rigsvåben og kongevåben: udvikling og anvendelse, Odense 1994
Tuczay C., Drache und Greif – Symbole der Ambivalenz, „Mediaevistik. Internationale Zeitschrift für Interdisziplinäre Mittelalterforschung”, 19, 2006, s. 169–211
Werlich R.-G., Początki pomorskiego herbu Gryfitów w ówczesnym kontekście politycznym i heraldycznym. Z okazji 800-lecia najstarszego przedstawienia obrazowego, w: Pod skrzydłami gryfa, Szczecin 2014, s. 10–37
Werlich R.-G., „…welches den Greifen führt…“ – Das Geschlecht der Herzöge von Pommern und seine heraldischen Herschaftssymbole, w: Die Herzöge von Pommern. Zeugnisse der Herrschaft des Greifenhauses. Zum 100-jährigen Jubiläum der Historischen Kommision für Pommern, red. N. Buske, J. Krüger, R.-G. Werlich, Wien–Köln–Weimar 2012, s. 163–254
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 25
Liczba cytowań: 0