Baltic Slavs fighting at sea from the ninth to twelfth century. The phenomenon of over a hundred years of Slavic domination over the Baltic Sea
DOI:
https://doi.org/10.12775/SIT.2019.003Słowa kluczowe
Słowianie, Skandynawowie, Bałtyk, grody portowe, żegluga wojenna, system służby wojskowej na morzu, LedingAbstrakt
Początki osadnictwa Słowian na południowych wybrzeżach Bałtyku i tworzenia przez nich związków plemiennych sięgają VI w. W IX w. plemiona te zaczęły brać aktywny udział w handlu obejmującym Europę Środkową, Wschodnią i Północną. Szczególną rolę w tej wymianie handlowej, zwłaszcza z krajami Półwyspu Skandynawskiego, odgrywały zachodniosłowiańskie grody portowe. Z czasem zaczęły one mieć również coraz większe znaczenie, jeśli chodzi o morskie wyprawy wojenne. Ekspansja ludów skandynawskich wzdłuż brzegów bałtyckich Europy Zachodniej rozpoczęła się u schyłku VIII i trwała do połowy XI w. Wiąże się to z tzw. erą wikingów. Pod koniec tego okresu Skandynawowie zaczęli organizować wyprawy morskie na tereny zamieszkałe przez Słowian, przede wszystkim Pomorze Zachodnie, najlepiej rozwinięte gospodarczo. Zarówno zachowane źródła, jak i odkrycia archeologiczne potwierdzają, że ludy słowiańskie zdobywały stopniowo coraz większe umiejętności zarówno w sztuce budowy okrętów wojennych, jak i doświadczeń w zakresie prowadzenia walk na morzu. Z czasem to piraci słowiańscy oraz uczestnicy wypraw łupieżczych organizowanych przez książąt i możnowładców zachodniopomorskich zaczęli nękać skandynawskie wybrzeża Bałtyku, docierając niekiedy daleko w głąb atakowanych terytoriów. Od połowy XI do schyłku XII w. to oni stali się postrachem północnych wybrzeży, odgrywając dominującą rolę nad Bałtykiem. Publikacja stanowi próbę wyjaśnienia tego fenomenu z uwzględnieniem sytuacji politycznej tego okresu w państwach Północy. Przede wszystkim podkreślone zostało jednak znaczenie bardzo prawdopodobnego wzorowania się Słowian w organizowaniu tych wypraw na powszechnie występującym w Skandynawii systemie służby wojskowej na morzu, określanym jako Leding w Danii czy Ledung w Szwecji.
Bibliografia
Andersson I., Dzieje Szwecji, Warszawa 1967.
Arup E., Danmarks Historie, t. 1–2, Kobenhavn 1932 (reprint 1961).
Arup E., Leding og Ledingsskat i det 13. aarhundrede, in: “Historisk Tidskrift” 1914, R. 8, t. 5.
Bereza-Jarociński A., Zarys dziejów Norwegii, Warszawa 1991.
Binerowski Z., Nadbałtyccy Słowianie i ich walki morskie w okresie wczesnohistorycznym, Gdynia 1966.
Bjerg H.Chr., Ledingsbestemmelserne i Jydske Lov, in: Jydske Lov 750 ar, eds. By O. Fenger and Chr.R. Jansen, Viborg 1991.
Bolin S., Ledung och frälse, Lund 1934.
Christensen A. E., Vikingetidens Denmark paa oldhistorisk baggrund, Kobenhavn 1969.
Christensen C.A., Et Bidrag til Fortolkningen af Ledingssatserne og Betegnelsen Havnebonde and Jyske Lov, in: Med Lov skal Land bygges, E. Reitzel-Nielsen (ed.), Kobenhavn 1941.
Chrzanowski W., Słowianie i wikingowie, Kraków 2007.
Czapliński W., Dzieje Danii Nowożytnej (1500–1975), Warszawa 1982.
Czapliński W., Gorski K., Historia Danii, Wrocław–Warszawa–Krakow 1965.
Das Jütsche Recht, K. v. See, Weimar 1960.
Den jyske Lov. Text med Oversattelse, Komentar og Ordbog, issue P. Skautrup, Kobenhavn 1933–1941.
Dopierała B., Polskie losy Pomorza Zachodniego, Poznań 1970.
Erslev K., Valdemarernes Storhedstid, Kobenhavn 1898 (reprint 1972).
Filipowiak W., Wolin – największe miasto słowiańszczyzny zachodniej, in: Szkice z dziejów Pomorza, G. Labuda (ed.), Warszawa 1958.
Gaca A., Duńskie źródła prawa w średniowieczu, “Acta Universitatis Nicolai Copernici. Prawo XVII” 1979, z. 105.
Gaca A., Kodeks duński króla Chrystiana V z roku 1683, Toruń 1992.
Gaca A., Organizacja służby wojskowej na morzu (Leding) w Prawie Jutlandzkim Waldemara II z 1241, in: Historia integra. Księga Pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Stanisławowi Salmonowiczowi w siedemdziesięciolecie urodzin, Toruń 2001.
Gaca A., Prawo Jutlandzkie Waldemara II (Jyske Lov) z 1241 roku, Toruń 2007.
Hedegaard O.A., Leding og Landevarn, Vedbak 1985.
Hedegaard O.A., Reallexikon der Germanischen Altertumskunde, J. Hoopss (ed.), Strasbourg 1915–1916.
Jahn F.H., Almindelig Udsigt over Nordens, isar Danmarks Krigsvasen i Middelalderen indtil Krudtets Anvendelse i de nordiske Krige, Kobenhavn 1825.
Jażdżewski K., Gdańsk X–XIII w. na tle Pomorza wczesnośredniowiecznego, in: Szkice z dziejów Pomorza, G. Labuda (ed.), Warszawa 1958.
Jorgensen P. Johs., Anmendelse af Erik Arups Danmarks Historie, in: “Historisk Tidskrift” 1925–1926, R. 9, t. 4.
Jorgensen P. Johs., Dansk Retshistorie, Kobenhavn 1947.
Kiersnowski R., Legenda Winety, Krakow 1950.
Kosiarz E., Bitwy na Bałtyku, Warszawa 1981.
Kowalenko W., Dalsze badania nad starosłowiańskimi portami na Bałtyku w IX–XIII w., „Przegląd Zachodni” 1955, No 1–2.
Kowalenko W., Starosłowiańskie grody portowe na Bałtyku, „Przegląd Zachodni” 1950, R. 6, No 5–6.
Kowalenko W., Związki polityczne i gospodarcze Słowian zachodnich i Polski z Bałtykiem od X do XV wieku, in: Pomorze Zachodnie – nasza ziemia ojczysta, K. Ślaski (ed.), Poznań 1960.
Labuda G., Dzieje polityczne (VI–XII wiek). Ekspansja państwa polskiego na Pomorze (X–XII wiek), in: Historia Pomorza, G. Labuda (ed.), Vol. 1, part 1, Poznań 1969.
Labuda G., Główne momenty dziejów Bałtyku, „Jantar” 1947, No V, z. 4.
Labuda G., Problematyka badań wczesno-dziejowych Szczecina, „Przegląd Zachodni” 1952, z. 3–4.
Leciejewicz K., Główne linie gospodarczego rozwoju w VI–XII wieku, in: Historia Pomorza, G. Labuda (ed.), Vol. 1, part 1, Poznań 1969.
Leciejewicz L., Początki nadmorskich miast na Pomorzu Zachodnim, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962.
Leciejewicz L., U źródeł bogactwa i potęgi Pomorza Zachodniego w średniowieczu, in: Szkice z dziejów Pomorza. Pomorze średniowieczne, G. Labuda (ed.), part 1, Warszawa 1958.
Lepszy K., Dzieje floty polskiej, Gdańsk–Bydgoszcz–Szczecin 1947.
Manteuffel T., Średniowiecze powszechne, Warszawa 1958.
Matzen H., Forelasninger over den danske Retshistorie, Offentlig Ret, part I: Statsret, Kobenhavn 1893.
Pieradzka K., Walki Słowian na Bałtyku w X–XII wieku, Warszawa 1953.
Skaanske Lov og Jyske Lov, issue E. Kroman, S. Juul, Kobenhavn 1956.
Skovgaard-Petersen J., Christensen A.E., Paludan H., Danmarks historie, Vol. 1, Kobenhavn 1977.
Szelągowski A., Walka o Bałtyk (1544–1621), in: Sprawa północna w wiekach XVI i XVII, part 1, Lwow 1904.
Ślaski K., Słowianie zachodni na Bałtyku w VII–XIII wieku, Gdańsk 1969.
Ślaski K., Związki z Polską i walka z agresją saską i duńską, in: Historia Pomorza, G. Labuda (ed.), Vol. 1, part 2, Poznań 1969.
Zientara B., Historia powszechna średniowiecza, Warszawa 1994.
Zins H., Historia Anglii, Wrocław 1979.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1445
Liczba cytowań: 0