Ochrona zabytkowego dziedzictwa kulturowego przed zagrożeniami wynikającymi z działalności terrorystycznej (część I)

Abstrakt

W przekazie medialnym oraz w dyskusjach o terroryzmie toczących się w wielu krajach (w tym w Polsce), w głównym nurcie rozważań o aktywności zorganizowanych ugrupowań terrorystycznych czy tzw. samotnych wilków zagrożenia dla dziedzictwa kulturowego, w tym dla ważnych zabytków, choć obecne, to wciąż nie są, jak się wydaje, należycie wyeksponowane. A przecież przypadki celowego i cynicznego unicestwiania zabytkowych dóbr dziedzictwa kultury o wyjątkowej wartości – czy to w warunkach konfiktów zbrojnych, czy to wskutek aktów terrorystycznych – zdarzały się w przeszłości, mają miejsce obecnie i niestety będą się powtarzać. O ile w sytuacji konNiktów zbrojnych w ujęciu prawa międzynarodowego publicznego istnieje wszak nadzieja, że będą one rozgrywać się w cywilizowany sposób, ze świadomością towarzyszącą stronom konfiktu, iż obowiązują i funkcjonują różne regulacje międzynarodowoprawne, które należy respektować, o tyle w przypadku działalności terrorystycznej – fanatycznej, nieobliczalnej i nieprzewidywalnej – nadzieja taka jest płonna. Wypada przyjrzeć się rozwiązaniom służącym ochronie dóbr kultury i przeciwdziałaniu terroryzmowi, aby zorientować się, jaka jest jakość i efektywność mechanizmów stworzonych po to, by chronić zabytkowe dziedzictwo kulturowe w kontekście wyzwania, które stanowi współczesny terroryzm. Opracowanie podzielone zostało na dwie części. W pierwszej z nich podjęto próbę charakterystyki współczesnej konfrontacji państw z terroryzmem w kontekście zagrożeń generowanych przez to zjawisko dla zabytkowych dóbr kultury, w tym zaprezentowano instrumenty prawa międzynarodowego publicznego i prawa europejskiego, które mogłyby być w tej konfrontacji wykorzystane. W drugiej części opracowania zawarte zaś zostaną rozważania odnoszące się do podłoża motywacyjnego aktów terrorystycznych skierowanych przeciwko dziedzictwu kulturowemu, potencjalnych zagrożeń terrorystycznych dla zabytkowych dóbr kultury oraz ich skutków, a także dotyczące skuteczności rozwiązań prawnych mających na celu ochronę dziedzictwa kulturowego i działań faktycznych, realizowanych przez służby państwowe odpowiedzialne za zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego, jak również przez inne podmioty, na których spoczywają obowiązek dbałości o dziedzictwo kulturowe (w tym zabytkowe) oraz odpowiedzialność za zachowanie tego dziedzictwa dla przyszłych pokoleń.