Od sądów kompromisarskich po honorowe i obywatelskie – pozasądowe rozwiązywanie konfliktów na ziemiach polskich w XIX wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/SIT.2015.006Słowa kluczowe
historia prawa polskiego, władza sądownicza, ugoda pozasądowa, sądy arbitrażowe, sądy honorowe, sądy obywatelskieAbstrakt
Autorka przedstawia, na podstawie dokumentów epoki (głownie pamiętników i prasy) oraz literatury przedmiotu, tryby pozasądowego rozwiązywania konfliktów na ziemiach polskich w XIX wieku Polacy często rozwiązywali swe spory poza oficjalnym wymiarem sprawiedliwości w sądach kompromisarskich, czyli polubownych. Ponadto korzystali z sadow honorowych, które u schyłku XIX wieku przeszły charakterystyczną ewolucję – z powoływanych ad hoc gremiów zajmujących się przygotowaniem (prawnie zakazanych) pojedynków z bronią w ręku – stały się sądami powoływanymi dobrowolnie przez strony domagające się ochrony swego dobrego imienia. Szczególna rola przypadła sądom obywatelskim, stojącym na straży uczciwych, wykonywanych w sferze publicznej działań Polaków. Ich funkcjonowanie nie było znane w dotychczasowej literaturze przedmiotu i wymaga dalszych badań.
Bibliografia
Anonim, Przegląd tygodniowy spraw kościelnych, „Przegląd Katolicki” 1901, nr 51.
Bartoszewski W., Pojedynek, jego reguły i przykłady, Kraków 1885.
Błaszczak Ł., Alternatywne formy rozwiązywania sporów – analiza zjawiska na tle prawa polskiego, w: Czterdziestolecie kodeksu postępowania cywilnego, red. I. Ratusińska, Kraków 2006.
Błeszyński K., O mnie i nie o mnie, Łódź 1961.
Bobrowski T., Pamiętnik mojego życia, t. 1–2, Warszawa 1979.
Boziewicz W., Kodeks honorowy. Ogólne zasady postępowania honorowego, Poznań 1932.
Boziewicz W., Polski kodeks honorowy, Kraków 1919.
Brzozowski S., Listy, t. 2, koment. M. Soroka, Kraków 1970.
Chłapowski K., O pojedynkach, Poznań 1902.
Chłapowski K., Pojedynki a liga ku ochronie czci i honoru, Poznań 1911.
Czachowska J., Gabriela Zapolska: monografia bio-bibliograficzna, Kraków 1966.
Domino W., Sądownictwo polubowne na Rusi w późnym średniowieczu, Warszawa 1938.
Dunin-Karwicki J., Z moich wspomnień, t. 1, Warszawa 1901.
Grabiec J. [Dąbrowski J.], Czerwona Warszawa przed ćwierć wiekiem. Moje wspomnienia, Poznań 1925.
Ihnatowicz I., Społeczeństwo polskie 1864–1914, Warszawa 1988.
Irzykowski K., Ortwin O., Lemiesz i szpada przed sądem publicznym, Lwów 1908.
Jakobczyk W., Chłapowski Kazimierz (1832–1916), w: Polski słownik biograficzny, t. 3, Kraków 1937.
Janicka A., Sprawa Zapolskiej. Skandale i polemiki, Białystok 2013.
Kania L., O pojedynkach, kodeksie Boziewicza i ludziach honoru. Szkic prawno-historyczny, „Studia Lubuskie” 2006, nr 2.
Klementowski M.L., O pojednaniu w zabojstwie w środkowoeuropejskich państwach w średniowieczu, „Rejent” 1996, nr 7–8.
Kurczewski J., Spor i sądy, Warszawa 1982.
Kutrzeba S., Pojedynki w Polsce, Kraków 1909.
Lisak A., Życie towarzyskie w XIX wieku. Salony, bale, teatry, Warszawa 2013.
Lubowski E., Kilka słów o pojedynku z powodu broszury p.t. „Pereat der Duellen” przez Dra Hugo Schramma, „Biblioteka Warszawska” 1869, t. 3.
Mediacja i arbitraż jako sposoby polubownego rozstrzygania sporów, red. D. Czura-Kalinowska, Poznań 2009.
Micińska M., Inteligencja na rozdrożach 1864–1918, w: Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, red. J. J edlicki, Warszawa 2008.
Miłosz Cz., Człowiek wśród skorpionów. Studium o Stanisławie Brzozowskim, Warszawa 2011.
Moniuszko A., Rosner A., Historia polubownego rozwiązywania sporów na ziemiach polskich. Zarys problematyki, w: E. Gmurzyńska, R. Morek, Mediacje: teoria i praktyka, Warszawa 2014.
Naimski J., O pojedynkach, Warszawa 1881.
Nowakowski W., Ustawa postępowania cywilnego z dnia 20 listopada 1864 r. ze zmianami […], cz. 4, Warszawa 1880.
Okęcki S., Ochrona czci osobistej w Polsce, Warszawa 1936.
Ossowski S., Instytucja pojedynku w prawie karnym Drugiej Rzeczypospolitej, „Czasopismo Prawno Historyczne” 2003, t. 55, z. 1.
Pawiński A., O pojednaniu w zabójstwie według dawnego prawa polskiego, Warszawa 1884.
Pazdan M., O mediacji i projekcie jej unormowania w Polsce, „Rejent” 2004,nr 2.
Pisma Włodzimierza Spasowicza, t. 1, Petersburg 1892.
Pomian Z.A. [Feldman W.], Kodeks honorowy i reguły pojedynku, Lwów 1899 (reprint: Szczecin 2012).
Postępowanie polubowne w dziejach. Materiały IX Konferencji historyków państwa i prawa. Przemyśl 7–10 lipca 2005, red. P. Jurek, Wrocław 2006.
Rawicz J., Do pierwszej krwi, Warszawa 1974.
Rosner A., Sędziowie i urzędnicy sadów pokoju w Księstwie Warszawskim, „Przegląd Historyczny” 1988, t. 79.
Rosner A., Stare i nowe w organizacji i działalności sądow pokoju w Księstwie Warszawskim, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1994, t. 46.
Rosner A., Tradycja staropolskiego sądownictwa polubownego – próba zarysowania problemu, w: Sprawiedliwość naprawcza: idea, teoria, praktyka, wyd. M. Płatek, M. Fajst, Warszawa 2005.
Rurawski J., Gabriela Zapolska, Warszawa 1987.
Sądy polubowne i mediacja, wyd. J. Olszewski, Warszawa 2008.
Siemaszko K., Sąd Obywatelski w Londynie. Organizacja i orzecznictwo, Poznań 2013.
Sierotwiński S., Karwicki Jozef Dunin, w: Polski słownik biograficzny, t. 12, Kraków 1966–1967.
Sołtysik M., Szelmostwa Ochrany, cz. 1–3, „Palestra” 2010, nr 3.
Stempowski S., Pamiętniki (1870–1914), Wrocław 1953.
Szklarska-Lohmannowa A., Piltz Erazm, w: Internetowy Polski Słownik Biograficzny, http://ipsb.nina.gov.pl/index.php/a/erazm-piltz (dostęp: 19 stycznia 2015 r.).
Szymański K., Z Warszawy do Heidelbergu: wspomnienia z lat 1843–1863, Warszawa 1967.
Szymczak-Hoff J., Drukowane kodeksy obyczajowe na ziemiach polskich w XIX wieku (Studium źrodłoznawcze), Rzeszów 1982.
Szyndler B., Pojedynki, Warszawa 1987.
Świętochowski A., Wspomnienia, Wrocław 2006.
Świda W., Pojedynek ze stanowiska polityki kryminalnej, Wilno 1927.
Tarczyński A., Kodeks i pistolet: o niektórych przejawach honoru w międzywojennej Polsce, Bydgoszcz 1997.
Tazbir J., Kultura szlachecka w Polsce. Rozkwit – upadek – relikty, Warszawa 1975.
Waltoś S., Procesy Janiny Borowskiej, w: S. Salmonowicz, J. Szwaja, S. Waltoś, Pitaval krakowski, cz. 2, Kraków 1993.
Weintraub W., Bobrowski Tadeusz (1829–1894), w: Polski słownik biograficzny, t. 2, Kraków 1936.
Wiat [Popławski J.L.], Sztandar ze spódnicy, „Prawda. Tygodnik polityczny, społeczny i literacki” 1885, nr 35.
Wiecki W., Liga antypojedynkowa, „Przegląd Powszechny” 1903, t. 80.
Wojcicki K.W., Kawa literacka w Warszawie, Warszawa 1873.
Żurawicka J., Inteligencja warszawska w końcu XIX wieku, Warszawa 1978.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 700
Liczba cytowań: 0