Konstytucja Republiki Weimarskiej z 11 sierpnia 1919 roku jako demokratyczna podstawa prawna totalitarnego państwa

Abstrakt

Konstytucja Rzeszy Niemieckiej z 11 sierpnia 1919 roku wprowadzała nowoczesne jak na tamte czasy i demokratyczne standardy będące wówczas całkowitym novum. W art. 1 określiła ustrój państwa jako republikę, w której suwerenem jest lud. Zasada ta była podstawą wszelkich innych przepisów tej konstytucji. Zgodnie z nią organy państwa wybierane były w większości przez ogół obywateli – można zatem określić Republikę jako państwo demokracji reprezentatywnej z silnymi elementami plebiscytowymi. Poza tym ten akt konstytucyjny wprowadzał również szeroki katalog praw i wolności. Można postawić tezę, że unormowania konstytucji weimarskiej mogłyby znaleźć się w każdej współczesnej konstytucji. Niestety, praktyka nie odzwierciedliła tych założeń – bardzo szybko okazało się, że sytuacja ówczesnych Niemiec nie dorastała do przepisów konstytucji. W latach 1919–1933 wiele z nich pozostało „martwą literą prawa”, a od 1933 roku były one radykalnie ograniczane, mimo iż konstytucja formalnie obowiązywała do upadku III Rzeszy. W rezultacie prawa te musiały poczekać ad feliciora tempora. Problem owych różnic między teorią a praktyką, a więc okoliczności, które doprowadziły do tego rozdźwięku, są niezwykle złożone, ale ciekawe. Ta najbardziej demokratyczna konstytucja niemiecka (przed II.wojną światową) pozwoliła na system rządów totalitarnych, a nowoczesne standardy nie funkcjonowały w starej rzeczywistości. Czy zatem konstytucja weimarska była złą konstytucją czy po prostu wyprzedzała swoje czasy? Można skłaniać się ku tej drugiej tezie, skoro niektóre jej zapisy zostały przeniesione do niemieckiej ustawy zasadniczej z 1949 roku. Na ile jednak uregulowania konstytucji weimarskiej i praktyka konstytucyjna może być przesłaniem dla współczesnego ustawodawcy?