Sowiecki kat Węgier ’56 – Iwan Sierow
DOI:
https://doi.org/10.12775/SIT.2022.014Słowa kluczowe
rewolucja węgierska 1956, generał NKWD Iwan Sierow, konstytucja węgierska 1949, Jałta 1945Abstrakt
Dzieje rewolucji węgierskiej 1956 r. są znane. Autor niniejszego artykułu spogląda jednak na te wydarzenia oczami drugiej strony. W tym celu oparł się na nowych źródłach, mianowicie na niedawno odkrytych i opublikowanych pamiętnikach generała NKWD Iwana Sierowa, okrutnego pacyfikatora węgierskiej rewolucji 1956 r. Sierow był szefem najpierw „cywilnego” Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego (KGB), a później wojskowego Głównego Zarządu Wywiadu (GRU).
Od początku rządów komunistycznych na Węgrzech ich cechą charakterystyczną był intensywny terror. Po śmierci Stalina pojawiły się oznaki kryzysu totalitarnego systemu. Nasiliła się walka o władzę wśród komunistycznej elity. Autor prezentuje także typowo sowiecką konstytucję węgierską z 1949 r. Wszelkie decyzje zapadały w Moskwie. W 1956 r. wszystkimi szczegółami krwawej pacyfikacji kierował szef KGB – Sierow. Zachodnie państwa demokratyczne dotrzymały umowy ze Stalinem o podziale Europy. Węgry znalazły się pod panowaniem sowieckim. Nikt Węgrom nie pomógł: układy z Jałty z 1945 r. zostały dotrzymane.
Bibliografia
Beria S., Beria mój ojciec. W sercu stalinowskiej władzy, przedmowa i przypisy F. Thom, przeł. J. Waczków, Warszawa 2000.
Birstein V.F., Smiersz – tajna broń Stalina. Sowiecki kontrwywiad wojskowy podczas II wojny światowej, przeł. T. Fiedorek, Kraków 2013.
Błażyński Z., Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940 – 1955, wstęp J. Nowak-Jeziorański, Londyn 1986.
Chruszczow N.S., Fragmenty wspomnień, „Zeszyty Historyczne”, Paryż 2000, z. 132.
Conquest R., Uwagi o spustoszonym stuleciu, przeł. T. Bieroń, Poznań 2002.
Dżilas [Djilas] M., Rozmowy ze Stalinem, przeł. A. Ciołkosz [przedruk drugiego obiegu z Biblioteki „Kultury”, t. 82, wyd. Profil b.d.].
Felczak W., Historia Węgier, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1983.
Field H., Field K., Opóźniony odlot. W okowach zimnej wojny, przeł. M. Auriga, Warszawa 1997.
Historia Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików). Krótki kurs, Warszawa 1948.
Kiss R., Węgierska rewolucja i walka o wolność w 1956 roku, przeł. A. Kowalak, „Biuletyn IPN” 2021, nr 10.
Konstytucje europejskich państw socjalistycznych, red. A. Burdy, Wrocław– Warszawa–Kraków 1967, konstytucję węgierską przeł. T. Woronowicz.
Kovács I., „Mała rewolucja październikowa” 56 na Węgrzech a Polacy, przeł. D. Warmuz, „Biuletyn IPN” 2021, nr 10.
Lenin W., O zadaniach proletariatu w obecnej rewolucji (tezy kwietniowe), w: W.I. Lenin, Rewolucja u bram. Pisma wybrane z roku 1917, wybrał,
wprowadzeniem oraz posłowiem opatrzył S. Žižek, przedmowa S. Sierakowski, przeł. J. Kutyła, Kraków 2006.
Lityński A., Generał „Iwanow” – ostatni stalinowiec – o Polsce, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2019, t. 71, z. 2.
Lityński A., Prawo Rosji i ZSRR 1917 – 1991, czyli historia wszechzwiązkowego komunistycznego prawa (bolszewików). Krótki kurs, wyd. 3, Warszawa 2017.
Máthé Á., Odzyskać samych siebie. Czym był rok 1956 na Węgrzech?, przeł. S. Brzeziński, „Biuletyn IPN” 2021, nr 10.
Miedwiediew R.A., Chruszczow. Biografia polityczna, przeł. W. Zagórska, Warszawa 1990.
Pietrow N., Nowy ład Stalina. Sowietyzacja Europy 1945 – 1953, przeł. J. Prus-Wojciechowska, K. Syska, Warszawa 2015.
Pietrow N., Psy Stalina, przeł. J. Prus-Wojciechowska, K. Syska, Warszawa 2012.
Pietrow N., Stalinowski kat Polski Iwan Sierow, przeł. J. Prus-Wojciechowska, K. Syska, Warszawa 2013.
Polmar N., Allen T.B., Księga szpiegów. Encyklopedia, przeł. H. Białkowska, R. Brzeski, K. Obłucki, A. Piber, T. Wójcik, oprac. aneksu A. Pepłoński, P. Wieczorkiewicz, Warszawa 2000.
Przebinda G., Smaga J., Kto jest kim w Rosji po 1917 roku, Kraków 2000.
Reed J., Dziesięć dni, które wstrząsnęły światem, przeł. A. Dobrot (W. Grosz), Warszawa 1956.
Sierow I., Tajemnice walizki generała Sierowa. Dzienniki pierwszego szefa KGB. 1939 – 1963, red. A. Hinsztejn, przeł. A. Janowski, J. Cichocki, Konstancin-Jeziorna 2019.
Sudopłatow P., Wspomnienia niewygodnego świadka, przeł. J. Markowski, przedmowa R. Conquest, wstęp i przypisy do wydania polskiego S. Jaczyński i M. Jasiak, Warszawa 1999.
Suworow W., Akwarium, Wrocław 1989.
Thom F., Beria – oprawca bez skazy, przeł. K. Antkowiak, Warszawa 2016.
Tischner J., Kádár János, w: Słownik biograficzny Europy Środkowo- Wschodniej XX wieku, red. W. Roszkowski, J. Kofman, Warszawa 2004.
Tischner J., Münnich Ferenc, w: Słownik biograficzny Europy Środkowo- Wschodniej XX wieku, red. W. Roszkowski, J. Kofman, Warszawa 2004.
Tischner J., Nagy Imre, w: Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, red. W. Roszkowski, J. Kofman, Warszawa 2004.
Tischner J., Rákosi Mátyás, w: Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, red. W. Roszkowski, J. Kofman, Warszawa 2004.
Zblewski Z., w: Historia polityczna świata XX wieku 1901 – 1945, red. M. Bankowicz, Kraków 2004.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Adam Lityński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 719
Liczba cytowań: 0
