Unia kalmarska a unie-polsko-litewskie cz.2 - podstawy prawne i dalsze losy obu związków państwowych
DOI:
https://doi.org/10.12775/SIT.2022.025Słowa kluczowe
ujęcie komparatystyczne, unie polsko-litewskie, unia kalmarska, związki państwoweAbstrakt
Celem autorów jest zwrócenie uwagi na potrzebę kontynuacji badań porównawczych unii polsko-litewskich z unią kalmarską. Pierwsza część artykułu zawiera przede wszystkim uwagi na temat genezy powstania i początków tworzenia tych związków państwowych. Przedmiotem porównania są m.in. czas i przyczyny ich powstania oraz okoliczności ich zawarcia, a także etapy rozwoju społecznego, politycznego, prawnego i instytucjonalnego państw je tworzących (cz. 1). W drugiej części autorzy skupili się na skrótowym przedstawieniu dalszych dziejów i późniejszych przeobrażeń charakteru tych związków oraz analizie aktów założycielskich (cz. 2). Kwestie te zostały zaprezentowane przede wszystkim w ujęciu komparatystycznym z uwzględnieniem wzajemnych różnic i podobieństw obu unii.
Do zasadniczych – zdaniem autorów – problemów badawczych, mogących stać się przedmiotem badań komparatystycznych, należy zaliczyć m.in. próbę porównania i oceny sporów, jakie wśród historyków wywołała z jednej strony interpretacja łacińskiego terminu applicare, z drugiej zaś ważność i znaczenie aktu unijnego zawartego w Kalmarze i jego relacji z aktem homagialnym. Tematem badań porównawczych mogą być także dalsze losy obu unii ze szczególnym uwzględnieniem rywalizacji między państwami związkowymi oraz skutków, jakie ta rywalizacja przyniosła. Zdaniem autorów celowa byłaby również kontynuacja badań rozpoczętych przez Zenona Huberta Nowaka nad współpracą obu unii, z tym zastrzeżeniem, że badania te powinny dotyczyć zwłaszcza okresu pominiętego przez Nowaka, a więc do 1411 i po 1425 roku. Wydaje się, że celowe byłoby udzielenie odpowiedzi na pytanie, dlaczego oba związki państwowe nie wykorzystały swojego potencjału militarno-gospodarczego i nie podjęły szerszej współpracy, a także przedstawienie wpływu obu unii na współczesne relacje państw wchodzących w ich skład.
Bibliografia
Albrectsen E., Danmark – Norge 1380–1814, Vol. 1: Fælleskabet bliver til (1380–1536), Oslo 1997.
Andersson I., Dzieje Szwecji, transl., introduction and elaboration S. Piekarczyk, Warszawa 1967.
Barüske H., Erich von Pommern. Ein Lebensbild, Rostock 1997.
Bąk H., Legalność tzw. paragrafu norweskiego z 1536 roku w świetle pos- tanowień norwesko-duńskiego traktatu unijnego z 1450 roku, “Studia Iuridica Toruniensia” 2015, Vol. 17.
Bjørkvik H., Aschehougs Norges historie, Vol. 4: Folketap og sammenbrudd 1350–1520, Oslo 2005.
Błaszczyk G., Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności, Vol. 1: Trudne początki, Poznań 1998.
Bruun H., Kalundborgvidissen 1425 af Kalmarunionsbrevet, “Historisk Tidsskrift” 1962, Vol. 11, No. 6.
Carlsson G., Kalmarunionen. Till frågan om rättsgiltigheten av 1397 års unionsavtal, “Historisk Tidskrift (Sverige)” 1930.
Christensen A.E., Christoffer af Bayern som unionskonge, “Historisk Tidsskrift” 1996, Vol. 16, No. 2.
Christensen A.E., Kalmarunionen og nordisk politik 1319–1439, København 1980.
Christensen A.E., Kongemagt og aristokrati. Epoker i middelalderlig dansk statsopfattelse indtil unionstiden, København 1968.
Ciesielski Z., Dzieje kultury skandynawskiej, Vol. 1: Od pradziejów do Oświecenia, Gdańsk 2016.
Czapliński W., Górski K., Historia Danii, Wrocław 1965.
Den Danske Rigslovgivning 1397–1513, ed. A. Andersen, København 1989.
Enemark P., Christian I og forholdet til Sverige 1448–1454, „Historie/Jyske Samlinger” 1981–1983, Vol. 14, No. 3.
Enemark P., Fra Kalmarbrev til Stockholms blodbad. Den nordiske trestatsunionen epoke 1397–1521, København 1979.
Enemark P., Motiver for nordisk aristokratisk unionspolitik. Overvejelseromkring kildegrundlag og tilgangsvinkler i unionsforskningen, in: Danmark i senmiddelalderen, eds. P. Ingesman, J.V. Jensen, Aarhus 1994.
Enemark P., Der Weg König Christians I. zum schwedischen Thron, in: “huru thet war tallet j kalmar”. Union und Zusammenarbeit in der Nordischen Geschichte. 600 Jahre Kalmarer Union (1397–1997), eds. D. Kattinger, D. Putensen, H. Wernicke, Hamburg 1997 (Greifswalder Historische Studien, Vol. 2).
Etting V., Fra fællesskab til blodbad. Kalmarunionen 1397–1520, København 1998.
Etting V., Margrete den første. En regent og hendes samtid, København 1997.
Etting V., Queen Margrete I (1353–1412) and the Founding of the Nordic Union, Leiden–Boston 2004.
Froese W., Historia państw i narodów Morza Bałtyckiego, transl. M. Dorna, E. Płomińska-Krawiec, K. Śliwińska, Warszawa 2007.
Frost R., Oksfordzka historia Unii Polsko-Litewskiej, Vol. 1: Powstanie i rozwój 1385–1569, transl. T. Fiedorek, Poznań 2018.
Gustafsson H., A State that Failed? On the Union of Kalmar, Especially Its Dissolution, “Scandinavian Journal of History” 2006, Vol. 31, Issue 3–4.
Hedemann M., Unionsbrevets kongelige program og krigen om Slesvig, “Scandia” 2011, Vol. 77, No. 2.
Hervik F., Nordisk politikk og europeiske ideer. En analyse av nordiske forfatningsdokumenter 1282–1449, Bergen 2012, http://bora.uib.no/ bitstream/handle/1956/6301/Dr.thesis_Frode%20Hervik.pdf?se- quence=1&isAllowed=y.
Hørby K., Danmarks historie, Vol. 2: Tiden fra 1340–1523, København 1980.
Imsen S., The Union of Calmar. Northern Great Power or Northern German Outpost?, in: Politics and Reformations: Communities, Polities, Nations, and Empires. Essays in Honor of Thomas A. Brady, Jr., eds. Ch. Ocker et al., Leiden–Boston 2007.
Imsen S., Sandnes J., Norges historie, Vol. 4: Avfolkning og union 1319– 1448, ed. K. Mykland, Oslo 1976.
Jučas M., Unia polsko-litewska, transl. A. Firewicz, Toruń 2003.
Kersten A., Historia Szwecji, Wrocław 1973.
Kjersgaard E., Borgerkrig og Kalmarunion 1241–1448, in: Danmarks historie, Vol. 4, eds. J. Danstrup, H. Koch, København 1963.
Krüger K., Die Unionsakten der Jahre 1397, 1436 und 1438, in: “huru thet war tallet j kalmar”. Union und Zusammenarbeit in der Nordischen Geschichte. 600 Jahre Kalmarer Union (1397–1997), eds. D. Kattinger, D. Putensen, H. Wernicke, Hamburg 1997 (Greifswalder Historische Studien, Vol. 2).
Linton M., Drottning Margareta. Fullmäktig fru och rätt husbonde, Aarhus 1971.
Linton M., Kalmarunionen: historiske kilder, ed. R. Thomsen, Copenhagen 1974.
Linton M., Margrete den 1. Nordens dronning, København 2000.
Lönnroth E., Sverige och Kalmarunionen 1397–1457, Göteborg [1934] 1969.
Lönnroth E., Unionsdokumenten i Kalmar 1397, “Scandia” 1958, Vol. 24, No. 1.
Malec J., Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów – w 220. rocznicę uchwalenia, “Studia Iuridica Toruniensia” 2012, Vol. 10.
Małłek J., Historia Norwegii (do roku 1814), Toruń 2019.
Nowak Z.H., Kilka uwag w sprawie kandydatury księcia pomorskiego Bogusława IX na króla unii kalmarskiej, in: Balticum. Studia z dziejów polityki, gospodarki i kultury XII–XVII wieku ofiarowane Marianowi Biskupowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, ed. Z.H. Nowak, Toruń 1992.
Nowak Z.H., Krewo i Kalmar. Dwie unie późnego średniowiecza w północnej i wschodniej Europie, in: W kręgu stanowych i kulturowych przeobrażeń Europy Północnej w XIV–XVIII wieku, ed. Z.H. Nowak, Toruń 1988.
Nowak Z.H., Współpraca polityczna państw unii polsko-litewskiej i unii kalmarskiej w latach 1411–1425, Toruń 1996.
Olesen J.E., Erich von Pommern und Christopher von Bayern. Studien zur Kalmarer Union, Greifswald 2016.
Olesen J.E., Eric af Pommern og Kalmarunionen. Regeringssystemets ud- formning 1389–1439, in: Danmark i senmiddelalderen, eds. P. Ingesman, J.V. Jensen, Aarhus 1994.
Olesen J.E., Inter-Scandinavian relations, in: The Cambridge History of Scandinavia, Vol. 1: Prehistory to 1520, ed. K. Helle, Cambridge 2003.
Olesen J.E., Pommersche Aspekte in der Nordischen Unionspolitik des Königs Erich von Pommern, “Studia Maritima” 2018, Vol. 31.
Piotrowski B., Integracja Skandynawii. Od Rady Nordyckiej do wspólnoty europejskiej, Poznań 2006.
Piotrowski B., Tradycje jedności Skandynawii. Od mitu wikińskiego do idei nordyckiej, Poznań 2006.
Schück H., The political system, in: The Cambridge History of Scandinavia, Vol. 1: Prehistory to 1520, ed. K. Helle, Cambridge 2003.
Uruszczak W., Unio regnorum sub una corona non causat eorum unitatem. Unia Polski i Litwy w Krewie w 1385 r. Studium historyczno-prawne, Kraków 2017.
Weibull L., 1397 års unionsbrev och dess rättsgiltighet, “Scandia” 1931, Vol. 4, No. 1.
Weibull L., Unionsmötet i Kalmar 1397, “Scandia” 1930, Vol. 3.
Zakrzewski A., Between the Union of Lublin and the Mutual Pledge of the Two Nations. From the Union of Two States to the Commonwealth of Three Provinces, “Zapiski Historyczne” 2019, Vol. 84, J. 4.
Żurawski vel Grajewski P., Duch pyszny poprzedza upadek. Rozważania o naturze procesu rozpadu unii, Kraków 2012.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Hubert Bąk, Andrzej Gaca
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 538
Liczba cytowań: 0