Toruński most przez Wisłę w epoce nowożytnej jako problem badawczy

Abstrakt

Stały drewniany most przez Wisłę w Toruniu został zbudowany w latach 1497-1500 i istniał do 1877 r. Most składał się z dwóch części, przedzielonych znajdującą się w nurcie rzeki wyspą, Kępą Bazarową, tzw. mostu „niemieckiego” i mostu „polskiego”. Prawie cztery stulecia istnienia mostu nie oznaczają, że tyle lat przetrwała oryginalna konstrukcja z XV w. Szerokość rzeki pod Toruniem oraz geograficzna charakterystyka dna, uniemożliwiająca w tej epoce budowę mostu na filarach murowanych, sprawiały, że drewniana konstrukcja mostu była niemal corocznie (zwłaszcza wiosną) narażona na uszkodzenia lub zniszczenia przez wysokie stany wody oraz spływającą krę. Powodowało to poszukiwanie rozwiązań technicznych, które zwiększyłyby odporność konstrukcji na te zagrożenia. Most więc w różnych okresach przybierał różne kształty, a także mógł mieć różne położenie. Były też, często kilkuletnie okresy, gdy most nie istniał. Dzieje mostu, który zwłaszcza w ostatnich latach stał się przedmiotem dość intensywnego zainteresowania, ilustrują różne źródła w tym: pisane (m.in. rachunki pobierania tzw. mostowego i wydatków na remonty, koncepcje udoskonalenia mostu), źródła ikonograficzne i kartograficzne, dokumentacja techniczna. Ponieważ most był ważnym elementem panoramy miasta od strony Wisły, prezentowany był także na zabytkach numizmatycznych pokazujących widok miasta, z uwzględnieniem szczegółów technicznych. Materiał źródłowy jest stosunkowo dobrze zachowany dla ostatniego okresu istnienia mostu w XIX w., dla wcześniejszych stuleci jest niestety fragmentaryczny. Pozwala jednak na prowadzenie interesujących badań nad dziejami tej fascynującej budowli.