Tłumacz i skopos w filharmonii
DOI:
https://doi.org/10.12775/RP.2017.010Słowa kluczowe
przekład, muzyka, filharmonia, funkcjonalność przekładu, widzialność tłumacza, Richard StraussAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest obecność tłumaczy w filharmonii na przykładzie działalności Filharmonii Łódzkiej w sezonach 2013/2014–2015/2016. Autorka bada, co się dla FŁ przekłada, w jaki sposób oraz czy podmiotowość tłumacza jest szanowana. Jako szczególny przypadek rozpatruje zaprezentowane w roku 2015 tłumaczenie Vier letzte Lieder Richarda Straussa (teksty: Herman Hesse, Joseph von Eichendorff), z uwzględnieniem aspektów estetycznych, językowych, melicznych. Omówienie ma na celu zbadanie funkcjonalności przekładu w odniesieniu do założonych odbiorców (tekst udostępniany słuchaczom) – stąd ulokowanie analizy w paradygmacie skoposu.
Bibliografia
Baker, David J., 2015, [Review of:] „R. Strauss: Vier Letzte Lieder; Ein Heldenleben, Netrebko; Staatskapelle Berlin, Barenboim. Deutsche Grammophon DG 479 3964”, „Opera News”, March 2015, vol. 79, nr 9, s. 49–50.
Barańczak, S., 2004, Ocalone w tłumaczeniu, Kraków, wyd. 3.
Bednarczyk, A., 1993, „Przekład poezji śpiewanej a odtworzenie w nim warstwy muzycznej oryginału”, [w:] Literatura i słowo wczoraj i dziś. Piśmiennictwo rosyjskie a państwo totalitarne, A. Semczuk, W. Zmarzer (red.), Warszawa, s. 135–141.
Carmina burana. Cantiones profanae, 1988, wybór i układ: C. Orff, wstęp i spolszczenie: M. Piechal, Szczecin.
Carmina, b.d., Carl Orff – Carmina Burana [sic] (tłumaczenie), tłum. M. Piechal, micha.waw.pl/carmina.html (dostęp: 1 lipca 2016 r.).
Chylińska, T., Haraschin, S., Schaeffer, B., 1991, Przewodnik koncertowy, Kraków.
Darlington, A. S. Jr, „Richard Strauss’s Vier letzte Lieder: The Ultimate ‘opus ultimum’”, „The Musical Quarterly”, vol. 73, nr 1 (1989), s. 79–93.
Eichendorff, J. von, 2004, „W zorzy wieczornej”, [w:] tegoż, Wiosna i miłość. Poezje, tłum. i oprac. A. Lam, Warszawa, s. 167.
Eichendorff, J. von, 2005–2016, W zorzy wieczornej, [na:] Kolekcja niemieckiej poezji klasycznej w przekładach Andrzeja Lama, Pułtusk, Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora w Pułtusku, http://www.knpk.ah.edu.pl/palio/html.run?_Instance=wsh-postgres&_PageID=1&_CatID=1403&_ LangID=1&_CheckSum=883222741 (dostęp: 2 kwietnia 2016 r.).
FŁ, 2012/2013a, „Kwarta” sez. 2012/2013 nr 1–2 (wrzesień–październik 2012), czasopismo koncertowe Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina.
FŁ, 2012/2013b, „Kwarta” sez. 2012/2013 nr 3–4 (listopad–grudzień 2012).
FŁ, 2012/2013c, „Kwarta” sez. 2012/2013 nr 7–8 (marzec–kwiecień 2013).
FŁ, 2013/2014a, Koncert symfoniczny, 31 stycznia 2014, P. Czajkowski, Hamlet; D. Szostakowicz, Hamlet, program koncertowy Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina.
FŁ, 2013/2014b, „Pójdź ze mną, w dłoni dłoń”. Najpiękniejsze serenady miłosne, 11 lutego 2014, [w:] Program koncertów kameralnych, sezon artystyczny 2013/2014, Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina.
FŁ, 2013/2014c, Koncert symfoniczny, 14 lutego 2014, […] C. Orff, Kantata sceniczna Carmina Burana [sic], program koncertowy.
FŁ, 2013/2014d, Pasyjny koncert symfoniczny, 16 kwietnia 2014, J.S. Bach, Pasja wg św. Jana, program koncertowy.
FŁ, 2014/2015a, Koncert jubileuszowy „100 lat Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Łódzkiej”, 13.02.2015, J. Haydn, oratorium Stworzenie świata, program koncertowy.
FŁ, 2014/2015b, Koncert pasyjny, 27.03.2015, J.S. Bach, Pasja według św. Mateusza, program koncertowy.
FŁ, 2014/2015c, Koncert symfoniczny, 15.05.2015, […] S. Prokofiew, Kantata Aleksander Newski, program koncertowy.
FŁ, 2015/2016a, Koncert symfoniczny, 23.10.2015, F. Mendessohn-Bartholdy, oratorium Eliasz, program koncertowy.
FŁ, 2015/2016b, Koncert symfoniczny, 11.12.2015, […] R. Strauss, Cztery ostatnie pieśni; program koncertowy.
FŁ, 2015/2016c, Bożonarodzeniowy koncert symfoniczny, 18.12.2014 [właśc.: 2015], […] C. Saint-Saens, Oratorium na Boże Narodzenie (Oratorio de Noel) op. 12, program koncertowy.
FŁ, 2015/2016d, Koncert symfoniczny (koncert pożegnalny Kaia Bumanna), 18 marca 2016, J.S. Bach, Msza h-moll, program koncertowy [+ dodatek z tekstem].
FŁ, 2015/2016e, Koncert pasyjny Media vita in morte sumus (Pośrodku żywota w śmierci jesteśmy), 22 marca 2016, program koncertowy [+ dodatek z tekstem, oprac. R. Pożarski].
FŁ, 2015/2016f, Koncert oratoryjny na zakończenie sezonu artystycznego 2015/2016, 17 czerwca 2016, C. Orff, Carmina burana, program koncertowy [+ dodatek z tekstem].
Gall, J., 1892, Dziewczę z buzią jak malina, słowa H. Heine, tłum. M. Gawalewicz, Warszawa.
Krause, E., 1983, Ryszard Strauss. Człowiek i dzieło, tłum. K. Bula, Kraków.
Libera, A., Borkowska-Rychlewska, A., 2015, „Zamiast wstępu. ≫Myśl goni myśl, myśl goni myśl…≪. O przekładzie libretta rozmawiają Alina Borkowska- Rychlewska i Antoni Libera”, [w:] Libretto i przekład, E. Nowicka, A. Borkowska-Rychlewska (red.), Poznań, s. 5–21.
Marek, T., oprac., 1953, Wybór pieśni kompozytorów polskich, zesz. III, Kraków.
Nord, C., 2009, „Wprowadzenie do tłumaczenia funkcjonalnego. Na przykładzie tytułów i nagłówków”, tłum. K. Jaśtal, [w:] Współczesne teorie przekładu. Antologia, M. Heydel, P. Bukowski (red.), Kraków, s. 175–192.
Paprocki, W., 2012, „Concerto – eksportowy przebój włoskiego baroku”, „Kwarta” sez. 2012/2013 nr 3–4, s. 39–42.
Paprocki, W., 2013, „Inspiracja z przeszłości”, „Kwarta” sez. 2012/2013 nr 7–8, s. 66–68.
Reiss, K., 1971/2000, „Type, kind and individuality of text. Decision making in translation”, tłum. S. Kitron, [w:] The Translation Studies Reader, L. Venuti (red.), London–New York, s. 160–171.
Schaffner, C., 1998 „Skopos theory”, [w:] Routledge Encyclopedia of Translation Studies, M. Baker (red.), London–New York, s. 235–238.
Shaw, B., 1890/1932, Music in London 1890–94, in three volumes, vol. 1, London.
Strauss, R., [2015], Vier letzte Lieder op. posth. (1948) / Cztery ostatnie pieśni na sopran i orkiestrę op. posth., słowa H. Hesse, J. von Eichendorff, tłum. M. Bartnikowska.
Susam-Sarajeva, Ş, 2008, „Translation and Music. Changing Perspectives, Frameworks and Significance”, „The Translator” vol. 14, nr 2, s. 187–200.
Szymczak, M., (red.), 2002, Słownik języka polskiego, Warszawa.
Todd, R. L., b.d., „Mendelssohn, Felix”, [w:] Grove Music Online. Oxford Music Online, D. Root (red.), Oxford University Press, <http://www.oxfordmusiconline.com.grove.han.buw.uw.edu.pl/subscriber/article/grove/music/51795pg11> (dostęp: 1 lipca 2016 r.).
Venuti, L., 1995, Translator’s Invisibility. A History of Translation, London–New York.
Vermeer, H.J., 1986, „Ubersetzen als kultureller Transfer”, [w:] Ubersetzungswissenschaft – Eine Neuorientierung, M. Snell-Hornby (red.), Tubingen, s. 30–53.
Vermeer, H.J., 1989/2000, „Skopos and commission in translational action”, tłum. A. Chesterman, [w:] The Translation Studies Reader, L. Venuti (red.), London–New York, s. 221–232.
Zagorski, J., 1975, „Tłumaczenie tekstów do muzyki”, [w:] Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia, Księga druga, S. Pollak (red.), Wrocław, s. 353–366.
Strauss, R., 1984, „Vier letzte Lieder”, [na:] tegoż, Lieder, wyk. Jessye Norman, sopran; Gerhard Bosse, skrzypce; Gewandhausorchester Leipzig; dyr. Kurt Masur. Berlin. Pł. gmf.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 651
Liczba cytowań: 0
