Translator and skopos in a concert hall
DOI:
https://doi.org/10.12775/RP.2017.010Keywords
translation, music, philharmonic, translation functionality, translator’s visibility, Richard StraussAbstract
The subject of the article is the presence of translation in a concert hall, based on the example of activities in the Arthur Rubinstein Philharmonic Orchestra of Lodz in the 2013/14–2015/16 seasons. The author surveys what material is translated, in what ways it is done, and whether the translators are visible. A particular case is discussed, that of a (pseudo)poetic Polish rendition of Richard Strauss’ Vier letzte Lieder (texts by Herman Hesse and Joseph von Eichendorff) presented in 2015. This text is examined for aesthetic, linguistic and melic qualities. The aim of the analysis is to verify the functionality of the translations with respect to their recipients (texts made available to concert audiences) – hence the employment of the skopos paradigm in the analysis.
References
Baker, David J., 2015, [Review of:] „R. Strauss: Vier Letzte Lieder; Ein Heldenleben, Netrebko; Staatskapelle Berlin, Barenboim. Deutsche Grammophon DG 479 3964”, „Opera News”, March 2015, vol. 79, nr 9, s. 49–50.
Barańczak, S., 2004, Ocalone w tłumaczeniu, Kraków, wyd. 3.
Bednarczyk, A., 1993, „Przekład poezji śpiewanej a odtworzenie w nim warstwy muzycznej oryginału”, [w:] Literatura i słowo wczoraj i dziś. Piśmiennictwo rosyjskie a państwo totalitarne, A. Semczuk, W. Zmarzer (red.), Warszawa, s. 135–141.
Carmina burana. Cantiones profanae, 1988, wybór i układ: C. Orff, wstęp i spolszczenie: M. Piechal, Szczecin.
Carmina, b.d., Carl Orff – Carmina Burana [sic] (tłumaczenie), tłum. M. Piechal, micha.waw.pl/carmina.html (dostęp: 1 lipca 2016 r.).
Chylińska, T., Haraschin, S., Schaeffer, B., 1991, Przewodnik koncertowy, Kraków.
Darlington, A. S. Jr, „Richard Strauss’s Vier letzte Lieder: The Ultimate ‘opus ultimum’”, „The Musical Quarterly”, vol. 73, nr 1 (1989), s. 79–93.
Eichendorff, J. von, 2004, „W zorzy wieczornej”, [w:] tegoż, Wiosna i miłość. Poezje, tłum. i oprac. A. Lam, Warszawa, s. 167.
Eichendorff, J. von, 2005–2016, W zorzy wieczornej, [na:] Kolekcja niemieckiej poezji klasycznej w przekładach Andrzeja Lama, Pułtusk, Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora w Pułtusku, http://www.knpk.ah.edu.pl/palio/html.run?_Instance=wsh-postgres&_PageID=1&_CatID=1403&_ LangID=1&_CheckSum=883222741 (dostęp: 2 kwietnia 2016 r.).
FŁ, 2012/2013a, „Kwarta” sez. 2012/2013 nr 1–2 (wrzesień–październik 2012), czasopismo koncertowe Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina.
FŁ, 2012/2013b, „Kwarta” sez. 2012/2013 nr 3–4 (listopad–grudzień 2012).
FŁ, 2012/2013c, „Kwarta” sez. 2012/2013 nr 7–8 (marzec–kwiecień 2013).
FŁ, 2013/2014a, Koncert symfoniczny, 31 stycznia 2014, P. Czajkowski, Hamlet; D. Szostakowicz, Hamlet, program koncertowy Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina.
FŁ, 2013/2014b, „Pójdź ze mną, w dłoni dłoń”. Najpiękniejsze serenady miłosne, 11 lutego 2014, [w:] Program koncertów kameralnych, sezon artystyczny 2013/2014, Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina.
FŁ, 2013/2014c, Koncert symfoniczny, 14 lutego 2014, […] C. Orff, Kantata sceniczna Carmina Burana [sic], program koncertowy.
FŁ, 2013/2014d, Pasyjny koncert symfoniczny, 16 kwietnia 2014, J.S. Bach, Pasja wg św. Jana, program koncertowy.
FŁ, 2014/2015a, Koncert jubileuszowy „100 lat Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Łódzkiej”, 13.02.2015, J. Haydn, oratorium Stworzenie świata, program koncertowy.
FŁ, 2014/2015b, Koncert pasyjny, 27.03.2015, J.S. Bach, Pasja według św. Mateusza, program koncertowy.
FŁ, 2014/2015c, Koncert symfoniczny, 15.05.2015, […] S. Prokofiew, Kantata Aleksander Newski, program koncertowy.
FŁ, 2015/2016a, Koncert symfoniczny, 23.10.2015, F. Mendessohn-Bartholdy, oratorium Eliasz, program koncertowy.
FŁ, 2015/2016b, Koncert symfoniczny, 11.12.2015, […] R. Strauss, Cztery ostatnie pieśni; program koncertowy.
FŁ, 2015/2016c, Bożonarodzeniowy koncert symfoniczny, 18.12.2014 [właśc.: 2015], […] C. Saint-Saens, Oratorium na Boże Narodzenie (Oratorio de Noel) op. 12, program koncertowy.
FŁ, 2015/2016d, Koncert symfoniczny (koncert pożegnalny Kaia Bumanna), 18 marca 2016, J.S. Bach, Msza h-moll, program koncertowy [+ dodatek z tekstem].
FŁ, 2015/2016e, Koncert pasyjny Media vita in morte sumus (Pośrodku żywota w śmierci jesteśmy), 22 marca 2016, program koncertowy [+ dodatek z tekstem, oprac. R. Pożarski].
FŁ, 2015/2016f, Koncert oratoryjny na zakończenie sezonu artystycznego 2015/2016, 17 czerwca 2016, C. Orff, Carmina burana, program koncertowy [+ dodatek z tekstem].
Gall, J., 1892, Dziewczę z buzią jak malina, słowa H. Heine, tłum. M. Gawalewicz, Warszawa.
Krause, E., 1983, Ryszard Strauss. Człowiek i dzieło, tłum. K. Bula, Kraków.
Libera, A., Borkowska-Rychlewska, A., 2015, „Zamiast wstępu. ≫Myśl goni myśl, myśl goni myśl…≪. O przekładzie libretta rozmawiają Alina Borkowska- Rychlewska i Antoni Libera”, [w:] Libretto i przekład, E. Nowicka, A. Borkowska-Rychlewska (red.), Poznań, s. 5–21.
Marek, T., oprac., 1953, Wybór pieśni kompozytorów polskich, zesz. III, Kraków.
Nord, C., 2009, „Wprowadzenie do tłumaczenia funkcjonalnego. Na przykładzie tytułów i nagłówków”, tłum. K. Jaśtal, [w:] Współczesne teorie przekładu. Antologia, M. Heydel, P. Bukowski (red.), Kraków, s. 175–192.
Paprocki, W., 2012, „Concerto – eksportowy przebój włoskiego baroku”, „Kwarta” sez. 2012/2013 nr 3–4, s. 39–42.
Paprocki, W., 2013, „Inspiracja z przeszłości”, „Kwarta” sez. 2012/2013 nr 7–8, s. 66–68.
Reiss, K., 1971/2000, „Type, kind and individuality of text. Decision making in translation”, tłum. S. Kitron, [w:] The Translation Studies Reader, L. Venuti (red.), London–New York, s. 160–171.
Schaffner, C., 1998 „Skopos theory”, [w:] Routledge Encyclopedia of Translation Studies, M. Baker (red.), London–New York, s. 235–238.
Shaw, B., 1890/1932, Music in London 1890–94, in three volumes, vol. 1, London.
Strauss, R., [2015], Vier letzte Lieder op. posth. (1948) / Cztery ostatnie pieśni na sopran i orkiestrę op. posth., słowa H. Hesse, J. von Eichendorff, tłum. M. Bartnikowska.
Susam-Sarajeva, Ş, 2008, „Translation and Music. Changing Perspectives, Frameworks and Significance”, „The Translator” vol. 14, nr 2, s. 187–200.
Szymczak, M., (red.), 2002, Słownik języka polskiego, Warszawa.
Todd, R. L., b.d., „Mendelssohn, Felix”, [w:] Grove Music Online. Oxford Music Online, D. Root (red.), Oxford University Press, <http://www.oxfordmusiconline.com.grove.han.buw.uw.edu.pl/subscriber/article/grove/music/51795pg11> (dostęp: 1 lipca 2016 r.).
Venuti, L., 1995, Translator’s Invisibility. A History of Translation, London–New York.
Vermeer, H.J., 1986, „Ubersetzen als kultureller Transfer”, [w:] Ubersetzungswissenschaft – Eine Neuorientierung, M. Snell-Hornby (red.), Tubingen, s. 30–53.
Vermeer, H.J., 1989/2000, „Skopos and commission in translational action”, tłum. A. Chesterman, [w:] The Translation Studies Reader, L. Venuti (red.), London–New York, s. 221–232.
Zagorski, J., 1975, „Tłumaczenie tekstów do muzyki”, [w:] Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia, Księga druga, S. Pollak (red.), Wrocław, s. 353–366.
Strauss, R., 1984, „Vier letzte Lieder”, [na:] tegoż, Lieder, wyk. Jessye Norman, sopran; Gerhard Bosse, skrzypce; Gewandhausorchester Leipzig; dyr. Kurt Masur. Berlin. Pł. gmf.
Downloads
Published
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 474
Number of citations: 0