O edukacji nieformalnej w polskim dyskursie andragogicznym. Przegląd konceptualizacji
DOI:
https://doi.org/10.12775/RA.2024.001Słowa kluczowe
uczenie się, edukacja nieformalna, andragogika, edukacja dorosłych, koncepcje,, paradygmaty, typologie edukacji nieformalnej, walory i wyzwania edukacji nieformalnejAbstrakt
W artykule dokonano przeglądu głównie literatury polskojęzycznej dotyczącej konceptualizacji edukacji nieformalnej w rodzimym dyskursie andragogicznym. Z analizy źródeł zastanych wybrano treści odnoszące się do ewolucji edukacji nieformalnej, wskazując w ujęciu chronologicznym na punkty zwrotne w jej rozwoju, następnie zaprezentowano wybrane teoretyczne ujęcia edukacji nieformalnej, ukazujące jej rosnącą złożoność i tym samym wzbogacające jej rozumienie. Na tej podstawie sformułowano tezę o dwóch nurtach edukacji nieformalnej – instrumentalnym oraz interpretatywnym. W dalszej części artykułu podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, jak nauczyć uczenia się nieformalnego. W podsumowaniu autorka wskazała na walory i wyzwania edukacji nieformalnej oraz sformułowała wnioski końcowe. Głównym wnioskiem jest stwierdzenie, że edukacja nieformalna to fenomen zmienny kulturowo, zależny od kontekstu społeczno-politycznego, ściśle związany z życiem codziennym i różnymi jego środowiskami, przebiegający nieświadomie, podświadomie i świadomie; jest pluralistyczny i rozmyty, przez to sprawia i będzie sprawiać trudności konceptualizacyjne.
Bibliografia
Aleksander T. (2013), Andragogika. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji, Radom–Kraków.
Biesta G. (2012), The future of teacher education: Evidence, competence, or wisdom, „Research on Steiner Education”, 3, s. 8–21.
Ciechanowska D. (2009), Self-directed learning. Próba konceptualizacji pojęcia na gruncie edukacji dorosłych, „Rocznik Andragogiczny”, 16, s. 150–160.
Cyboran B. (2018), Podejście governance w polityce publicznej jako inspiracja dla uczenia się współdziałania dorosłych. Przykład gdańskiej polityki migracyjnej, „Rocznik Andragogiczny”, 25, s. 127–139.
Czerniawska O. (2002), Od badań biograficznych do dydaktyki, „Dydaktyka Dorosłych”, 1, s. 25–33.
Drozdowicz-Jurgielewiczowa I. (1939), Upodobania czytelnicze dorosłych. Badania wśród słuchaczy szkół wieczorowych i uniwersytetów powszechnych samorządu miasta stołecznego Warszawy, Wydawnictwo Instytutu Oświaty Dorosłych, Warszawa.
Dubas E. (1990), Potrzeby edukacji dorosłych – pojęcia i kategoryzacja, „Oświata Dorosłych”, 6, s. 23–58.
Dubas E. (red. serii) (2011–2021), Biografia i badania biograficzne, t. 1–9, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Dubas E., Czerniawska O. (2002), Drogi edukacyjne i ich biograficzny wymiar, Biblioteka Edukacji Dorosłych, t. 25, Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji, Warszawa.
Edwards R. (1997), Changing places? Flexibility, liefelong leraning and a learning society, Routledge, London.
Enos M.D., Kehrhahn M.T., Bell A. (2003), Informal learning and the transfer of learning: how managers develop proficiency, „Human Resource Development Quarterly”, 14(4), s. 369–387.
Frąckowiak A., Gromadzka M., Półturzycki J. (2019), Samokształcenie w edukacji całożyciowej, Instytut Technologii Eksploatacji, Radom.
Greenfield P., Lave J. (1982), Cognitive aspects of informal education, [w:] A. Wagner, H.W. Stevenson (red.), Cultural perspectives on child development, Freeman and Company, San Francisco.
Illeris K. (2006), Trzy wymiary uczenia się, Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław.
Jarvis P. (2006), Beyond the learning society: globalization and the moral imperative of reflective social change, „International Journal of Lifelong Learning Education”, 3, s. 201–211.
Jarvis P. (2012), Transformatywny potencjał uczenia się w sytuacjach kryzysowych, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, 3(59), s. 127–135.
Jurgiel-Aleksander A. (2013), Doświadczenie edukacyjne w perspektywie andragogicznej. Studium biograficzno-fenomenograficzne, Wydawnictwo UG, Gdańsk.
Jurgiel-Aleksander A., Jagiełło-Rusiłowski A. (2013), Dyskurs uczenia się przez całe życie: administrowanie kompetencjami czy pytanie o sens i znaczenie, „Rocznik Andragogiczny”, 20, s. 65–73.
Kargul J. (2001), Obszary pozaformalnej i nieformalnej edukacji dorosłych, Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji, Wrocław.
Kolb D.A., Kolb A.Y. (2022), Uczenie na podstawie doświadczania. Podręcznik dla edukatorów, coachów, trenerów, Dialogi & Zmysły, Poznań.
Komeński J.A. (1973), Pampaedia, PAN, Ossolineum, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk.
Kopińska V., Przyborowska B., Solarczyk-Szwec H. (red.) (2021), Podstawy programowe kształcenia ogólnego (od)nowa? Raport z badania kompetencji społecznych i obywatelskich, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
Kopińska V. Solarczyk-Szwec H. (red.) (2017), Kompetencje społeczne i obywatelskie w podstawach programowych kształcenia ogólnego. Analiza krytyczna, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
Kwieciński Z. (2002), Nieuniknione? Funkcje alfabetyzacji w dorosłości, Wydawnictwo UMK, Toruń–Olsztyn.
Lengrand P. (1995), Obszary permanentnej samoedukacji, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, Warszawa.
Librachowa M. (1946), Wskazówki w samokształceniu i w samouctwie dla kandydatów na nauczycieli, Związek Nauczycielstwa Polskiego, Katowice.
Litawa A. (2021), Realizowanie harmonijnej pasji jako działanie autokreacyjne, „Rocznik Andragogiczny”, 28, s. 115–126.
Majewska-Kafarowska A. (2020), „Biegam, bo lubię” – o motywacjach biegaczy amatorów okiem andragoga, „Rocznik Andragogiczny”, 27, s. 75–90.
Malewski M. (2002), Andragogika w pojęciowym zgiełku. Próba rekonstrukcji zmieniającej się racjonalności andragogiki, [w:] E.A. Wesołowska (red.), Edukacja dorosłych w erze globalizmu, Biblioteka Edukacji Dorosłych, t. 25, Wydawnictwo Naukowe Novum, Płock, s. 183–216.
Malewski M. (2010), Od nauczania do uczenia się. O paradygmatycznej zmianie w andragogice, Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław.
Malewski M. (2019), Andragogika, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Maliszewski T. (2023), Karta z dziejów pewnej międzynarodowej idei oświatowej. Uniwersytet ludowy jako miejsce edukacji kulturalnej w regionie, „Rocznik Andragogiczny”, 30, s. 169–180.
Matlakiewicz A. (2012), Uczenie się dorosłych w kontekście społecznym. Kluczowe założenia teorii Petera Jarvisa, „Edukacja Dorosłych”, 1, s. 127–137.
Muszyński M. (2014), Edukacja i uczenie się – wokół pojęć, „Rocznik Andragogiczny”, 21, s. 77–88.
Okiński W. (1935), Procesy samokształceniowe, Dom Książki Polskiej, Poznań.
Pierścieniak K. (2009), Nieformalna edukacja. Wokół zakresów i znaczeń, „Rocznik Andragogiczny”, 16, s. 79–98.
Pierścieniak K. (2023), Nieformalna edukacja. Nieostre zakresy, nieuchwytne znaczenia, „Rocznik Andragogiczny”, 30, s. 197–268.
Pietrusińska M.J., Gromadzka M. (2018), Edukacja obywatelska dorosłych w Warszawie – w stronę lokalności i aktywności, „Rocznik Andragogiczny”, 25, s. 115–125.
Półturzycki J. (1967), Ucz się sam. O technice samokształcenia, Wydawnictwo Związkowe CRZZ, Warszawa.
Półturzycki J. (1994), Akademicka edukacja dorosłych, Wydawnictwa UW, Warszawa.
Pryszmont M. (2020), Metodologia jako sztuka wyjścia. Podejścia badawcze i praktyki edukacyjne w andragogicznych studiach nad macierzyństwem, Atut Oficyna Wydawnicza, Wrocław.
Sakowski Ł. (2023), Szwecja wraca do papierowych podręczników. Dlaczego?,https://www.totylkoteoria.pl/szwecja-powraca-do-papierowych-podrecznikowdlaczego/.
Sapia-Drewniak E. (2016), Działalność oświatowa polskich towarzystw na Górnym Śląsku na przełomie XIX i XX stulecia, „Studia Paedagogika Ignatiana”, 2, s. 47–63.
Semków J. (1987), Procesy samokształceniowe w działalności kulturalno-oświatowej i w doskonaleniu zawodowym, Wydawnictwo UWr, Wrocław.
Sławiński S. (red.) (2013), Słownik podstawowych terminów dotyczących krajowego systemu kwalifikacji, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
Solarczyk-Ambrozik E. (2006), Znaczenie teorii andragogicznych dla wyjaśnienia i prognozowania aktywności edukacyjnej dorosłych, „Teraźniejszość – Człowiek– Edukacja”, 2(34), s. 9–22.
Solarczyk-Ambrozik E. (2014), Od uspołecznienia mas do upodmiotowienia jednostek od oświaty dorosłych do uczenia się przez całe życie, [w:] E. Skibińska, H. Solarczyk-Szwec, A. Stopińska-Pająk (red.), Teoria i praktyka edukacji dorosłych w procesie zmian, Wydawnictwo WSG, Toruń–Bydgoszcz.
Solarczyk-Szwec H. (2010), Dorośli uczą się inaczej? W poszukiwaniu kategorii pojęciowych opisujących proces uczenia się dorosłych, „Teraźniejszość – Człowiek –Edukacja”, 1(49), s. 51–60.
Solarczyk-Szwec H. (2015), Cztery ćwiartki biograficznego uczenia się, „Rocznik Andragogiczny”, 22, s. 119–133.
Solarczyk-Szwec H. (2022), Od nowa? Edukacja przez całe życie w polskiej polityce publicznej, „Rocznik Lubelski”, 2(41), s. 7–18.
Sośnicki K. (1967), Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX w., Państwowy Zakład Wydawniczy, Warszawa.
Spasowski W. (1923, wyd. 3: 1961), Zasady samokształcenia, Książka i Wiedza, Warszawa.
Stopińska-Pająk A. (2018), Tożsamościowy plecak – meandry rozwoju andragogiki w Polsce – narracja historyczna w perspektywie minionego stulecia, „Edukacja Dorosłych”, 2(79), s. 13–25.
Szczygieł P. (2022), Bunt. Przestrzeń uczenia się dorosłych, Wydawnictwo Naukowe DSW, Wrocław.
Tabor U. (2011), Strategie uczenia się dorosłych w sytuacjach nieformalnych, „Dyskursy Młodych Andragogów”, 12, s. 105–119.
Turos L. (1993), Andragogika ogólna, Wydawnictwo WSRP, Siedlce. Wiza A. (2015), Nieformalne obszary uczenia się dorosłych – edukacyjne konteksty podróżowania, „Dyskursy Młodych Andragogów”, 16, s. 47–58.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Hanna Solarczyk-Szwec
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 542
Liczba cytowań: 0
