Polskie tradycje instytucji edukacji dorosłych w kontekście uczenia się całożyciowego

Abstrakt

W artykule zostały zaprezentowane polskie instytucje edukacji dorosłych z XIX i początków XX w., które wpisują się w koncepcję, tak dziś powszechną i uznawaną, jaką jest koncepcja uczenia się całożyciowego. Celem artykułu było pokazanie, że uczenie się całożyciowe nie jest nowym zjawiskiem, ale ma bogate tradycje. Na tle uwag metodologicznych omówiona została także potrzeba andragogicznych badań historycznych nad kształtowaniem się polskich instytucji edukacji dorosłych, w tym zwłaszcza instytucji, w których dorośli mogli doświadczać uczenia się. W tekście przybliżone zostały wybrane instytucje edukacji dorosłych: 1) instytucje powiązane z ruchem samokształceniowym XIX w.; 2) zrodzony z tego ruchu typ uniwersytetu powszechnego – Uniwersytet Latający; 3) szkoły wyższe dla dorosłych; 4) uniwersytety ludowe i 5) świetlice dla dorosłych. Egzemplifikują one zarówno przemiany rozumienia pojęcia uczenia
się – od zaspokajania potrzeb poznawczych, poprzez zaspokajanie potrzeby społecznego zaangażowania, do potrzeb kulturalnych, towarzyskich i ludycznych. Z drugiej strony są przykładami stopniowego poszerzania się środowisk uczestniczących w owych instytucjach uczenia się – od inteligencji do robotnika i chłopa, od mężczyzn do kobiet, od grup usytuowanych wysoko w stratyfikacji społecznej, po tych znajdujących się najniżej.