Obciążenie opiekunów osób starszych opieką nad pacjentami ze schorzeniami układu nerwowego
DOI:
https://doi.org/10.15225/PNN.2023.12.2.5Słowa kluczowe
skala Barthel, obciążenie opiekuna opieką, COPE-index, osoba starsza, Geriatryczna Skala Depresji, Skala Oceny Złożonych Czynności Życia Codziennego (IADL), schorzenia układu nerwowegoAbstrakt
Wstęp. W dotychczasowych badaniach wykazano, że poziom obciążenia opieką zależy przede wszystkim od stanu psychicznego i sprawności funkcjonalnej chorych, czyli od czynników ze strony pacjenta. Inne doniesienia wskazują, na czynniki związane również z opiekunem.
Cel. Celem pracy była analiza wpływu wybranych czynników na stopień obciążenia opiekunów nieformalnych, opieką nad pacjentami geriatrycznymi ze schorzeniami układu nerwowego.
Materiał i metody. Badania przeprowadzono w Klinice Geriatrii Szpitala Uniwersyteckiego nr 1. im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy na grupie 117 opiekunów nieformalnych oraz 117 pacjentów z chorobami układu nerwowego, będących pod ich opieką w środowisku domowym. W prospektywnych badaniach posłużono się techniką ankietową oraz obserwacją i pomiarem. Do oceny stopnia obciążenia opiekuna opieką wykorzystano Skalę Negatywnego Wpływu Opieki (NWO) wchodzącą w skład COPE-index. Do oceny pacjentów — ich deficytu w zakresie podstawowych czynności dnia codziennego zastosowano skalę Barthel oraz skalą IADL Lawtona. W ocenie natężenia symptomów depresji u osób w starszym wieku, zastosowano Geriatryczną Skalę Depresji — GDS.
Wyniki. Wśród czynników socjo-demograficznych, determinujących obciążenie opiekuna (NWO), można wymienić: wiek opiekuna (p=0,00), miejsce sprawowania opieki (p=0,03), samoocenę stanu zdrowia opiekuna (p=0,00) oraz doświadczenie w sprawowaniu opieki (p=0,03). Nie stwierdzono natomiast, istotnego (p>0,05) wpływu takich zmiennych jak: płeć, miejsce zamieszkania, stan cywilny, wykształcenie opiekuna oraz stopnień pokrewieństwa z pacjentem na obciążenie opieką. Analiza wykazała również, że opiekunowie odczuwają negatywne przeciążenie w związku z opieką nad pacjentem z deficytem sprawności funkcjonalnej (BI i IADL p=0,01) oraz obciążonym chorobą naczyniową i zespołem otępiennym (p=0,01).
Wnioski. Przeszło połowa badanych opiekunów wykazuje wysoki stopień obciążenia opieką nad pacjentami geriatrycznymi ze schorzeniami układu nerwowego. Obciążenie opiekunów jest determinowane przez następujące czynniki: wiek opiekuna, miejsce sprawowania opieki, samoocenę stanu zdrowia opiekuna oraz doświadczenie w sprawowaniu opieki. Opiekunowie odczuwają negatywne przeciążenie w związku z opieką nad pacjentem z deficytem sprawności funkcjonalnej, obciążonych chorobą naczyniową i zespołem otępiennym. (PNN 2023;12(2):84–91)
Bibliografia
EUROFAMCARE. Services for Supporting Family Carers of of Elderly People in Europe: Characteristics, Coverage and Usage. Summary of Main Findings from EUROFAMCARE. The EUROFAMCARE consortium, 2006.
Rosochacka-Gmitrzak M. Wsparcie opiekunów nieformalnych — w stronę równowagi społecznych oczekiwań i opiekuńczych możliwości rodzin. W: Racław M. (Red.), Publiczna troska, prywatna opieka. Społeczności lokalne wobec osób starszych. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2011;137–156.
Hooyman N.R., Kiyak H.A. Social gerontology. A multidisciplinary perspective (9th ed.). Pearson, Boston 2011.
Pearlin L.I., Mullan J.T., Semple S.J., Skaff M.M. Caregiving and the stress process: an overview of concepts and their measures. Gerontologist. 1990;30(5):583–594.
Forsberg-Wärleby G., Möller A., Blomstrand C. Spouses of first-ever stroke patients: psychological well-being in the first phase after stroke. Stroke. 2001;32(7):1646–1651.
Pyszkowska A., Naczyński M. Wsparcie społeczne, samoocena i jakość życia nieformalnych opiekunów osób starszych. Społeczeństwo i Edukacja. 2015;17(2):265–276.
McKee K.J., Philp I., Lamura G. et al. The COPE index--a first stage assessment of negative impact, positive value and quality of support of caregiving in informal carers of older people. Aging Ment Health. 2003;7(1):39–52.
Balducci C., Mnich E., McKee K.J. et al. Negative impact and positive value in caregiving: validation of the COPE index in a six-country sample of carers. Gerontologist. 2008;48(3):276–286.
Mahoney F.I., Barthel D.W. Functional evaluation: the Barthel Index. Md State Med J. 1965;14:61–65.
Kuźmicz I., Brzostek T., Górkiewicz M. Kwestionariusz Barthel jako narzędzie pomiaru zakresu samodzielności fizycznej osób w podeszłym wieku. Stud Med. 2008;12:17–21.
Bowling A. Measuring health: a review of quality of life measurement scales (2nd ed.). Open University Press, Buckingham, Philadelphia 1997.
Lawton M.P., Brody E.M. Assessment of older people: self-maintaining and instrumental activities of daily living. Gerontologist. 1969;9(3):179–186.
Grodzicki T., Kocemba J., Skalska A. (Red.), Geriatria z elementami gerontologii ogólnej. Podręcznik dla lekarzy i studentów. Via Medica, Gdańsk 2006.
Burns A., Lawlor B., Craig S. Assessment Scales in Old Age Psychiatry (2nd ed.). Informa Healthcare, New York 2009.
Yesavage J.A., Brink T.L., Rose T.L. et al. Development and validation of a geriatric depression screening scale: a preliminary report. J Psychiatr Res. 1982;17(1):37–49.
Rybakowski J., Pużyński S., Wciórka J. (Red.), Psychiatria. Tom 1: Podstawy psychiatrii, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010.
Albiński R., Kleszczewska-Albińska A., Bedyńska S. Geriatryczna Skala Depresji (GDS). Trafność i rzetelność różnych wersji tego narzędzia — przegląd badań. Psychiatr Pol. 2011;45(4):555–562.
Niedorys B., Chrzan-Rodak A., Bartoszek A., Rząca M., Bartoszek A., Ślusarska B. Analiza wybranych uwarunkowań obciążenia opiekunów opieką według COPE-Index: Skala Negatywnego Wpływu Opieki. Pielęgniarstwo w Opiece Długoterminowej. 2020;1(5):55–67.
Beaudreau S.A., Spira A.P., Gray H.L. et al. The relationship between objectively measured sleep disturbance and dementia family caregiver distress and burden. J Geriatr Psychiatry Neurol. 2008;21(3):159–165.
Buyck J.F., Bonnaud S., Boumendil A. et al. Informal caregiving and self-reported mental and physical health: results from the Gazel Cohort Study. Am J Public Health. 2011;101(10):1971–1979.
Bartoszek A., Ślusarska B., Deluga A. i wsp. Wybrane uwarunkowania obciążenia opiekunów nieformalnych według COPE-Index w opiece domowej nad pacjentami z deficytem sprawności funkcjonalnej. Pol Prz Nauk Zdr. 2019;2(59):164–171.
Karczewska B., Bień B., Ołdak E., Jamiołkowski J. Opiekunowie rodzinni osób starszych z otępieniem lub zaburzeniami poznawczymi w Polsce — czynniki ryzyka obciążenia opieką. Gerontol Pol. 2012;20(2):59–67.
Grabowska-Fudala B., Jaracz K. Obciążenie osób sprawujących opiekę nad chorymi po udarze mózgu — wyniki wstępne. Udar Mózgu. 2007;9(1):24–31.
Bień B., Wojszel Z.B., Doroszkiewicz H. Poziom niesprawności osób w starszym wieku jako wskazanie do wspierania opiekunów rodzinnych. Gerontol Pol. 2008;16(1):25–34.
Szala N., Potemkowski A. Sytuacja polskich opiekunów rodzinnych osób z chorobą Alzheimera. Pol Prz Neurol. 2018;14(2):75–80.
Bartoszek A., Ślusarska B., Kocka K. i wsp. Wybrane determinanty obciążenia opiekunów nieformalnych sprawujących opiekę nad osobami starszymi z deficytem sprawności funkcjonalnej w warunkach domowych. Gerontol Pol. 2019;27:208–214.
Vitaliano P.P., Zhang J., Scanlan J.M. Is caregiving hazardous to one’s physical health? A meta-analysis. Psychol Bull. 2003;129(6):946–972.
Musich S., Wang S.S., Kraemer S., Hawkins K., Wicker E. Caregivers for older adults: Prevalence, characteristics, and health care utilization and expenditures. Geriatr Nurs. 2017;38(1):9–16.
Deluga A., Bartoszek A., Ślusarska B. i wsp. Obciążenie opiekunów nieformalnych a sprawność funkcjonalna i umysłowa pacjentów objętych opieką domową. Pomeranian J Life Sci. 2018;64(4):79–83.
Grabowska-Fudala B., Jaracz K., Smelkowska A., Pniewska J., Buczkowska M. Obciążenie osób sprawujących opiekę nad osobami z chorobą Alzheimera. Wyniki wstępne. Now Lek. 2013;82(1):25–30.
Rachel W., Datka W., Zyss T., Zięba A. Obciążenie opiekunów pacjentów z otępieniem w chorobie Alzheimera. Gerontol Pol. 2014;22(1):14–23.
Kowalska J., Gorączko A., Jaworska L., Szczepańska-Gieracha J. An Assessment of the Burden on Polish Caregivers of Patients With Dementia: A Preliminary Study. Am J Alzheimers Dis Other Demen. 2017;32(8):509–515.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 338
Liczba cytowań: 0