Cheder i mełamed we wspomnieniach młodzieży żydowskiej okresu międzywojennego
DOI:
https://doi.org/10.12775/PCh.2017.032Słowa kluczowe
cheder, mełamed, pamiętniki, dwudziestolecie międzywojenneAbstrakt
Artykuł stanowi próbę stworzenia zbiorowego portretu chederów oraz pracujących w nich nauczycieli (mełamedów) w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Edukacja w chederze stanowiła niezwykle ważny etap na drodze do dorastania żydowskich chłopców, decydujący o dalszych trajektoriach edukacyjnych i zawodowych, przygotowujący do pełnego uczestnictwa we wspólnocie. Bazą dla analizy tego zagadnienia są prace historyków, a także materiały pamiętnikarskie: z zastosowaniem metody egzemplifikacji. Analizie poddano autobiografie polskiej młodzieży żydowskiej okresu międzywojennego ze zbiorów YIVO Institute for Jewish Research w Nowym Jorku. Starano się także pokazać proces przemian w obrębie szkolnictwa religijnego, główne powody ataków kierowanych wobec tradycyjnych szkółek oraz podejmowane próby ich reformowania. Przekazany we wspomnieniach obraz chederów wpisuje się w ten krytyczny nurt, ale nie jest jednorodny. Zdecydowanie bardziej pozytywne relacje pojawiają się w diariuszach młodych Żydów, którzy uczęszczali do chederów zreformowanych.Bibliografia
Borzymińska, Zofia. Szkolnictwo żydowskie w Warszawie 1831–1870. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny – Instytut Naukowo-Badawczy, 1994.
Cała, Alina. Ostatnie pokolenie. Autobiografie polskiej młodzieży żydowskiej okresu międzywojennego ze zbiorów YIVO Institute for Jewish Research w Nowym Jorku. Warszawa: "Sic!", 2003.
„Chedery w Polsce według ankiety Cekabe (Centrali Kas Bezprocentowych) z 1935 r.”. W: Dzieje Żydów w Polsce. 1918–1939. Wybór tekstów źródłowych, red. Żebrowski Rafał, 111. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 1993.
Chmielewski, Samuel. „Stan szkolnictwa wśród Żydów w Polsce”. Sprawy Narodowościowe 1–2 (1937): 32–74.
Cukras-Stelągowska, Joanna. „Biograficzna wspólnota wspomnień «Ostatniego pokolenia» – młodzież żydowska wobec dylematów tożsamościowych”. Paedagogia Christiana 32 (2014): 185–202.
Cukras-Stelągowska, Joanna. „Od chederu do jesziwy w polskiej diasporze – dwustopniowy system żydowskiego szkolnictwa religijnego i jego współczesne transformacje”. Paedagogia Christiana 23 (2009): 121–135.
Cukras-Stelągowska, Joanna. „Upbringing Styles In an Orthodox Jewish Family In the Interwar Period. Autobiographical Contexts”. Studienreihe der Polnischen Historischen Mission 2 (2015): 149–168.
Daniłowicz, Barbara. „Jutrzenka – tygodnik dla Izraelitów”. W: Studia o szkolnictwie i oświacie mniejszości narodowych w XIX i XX wieku, red. Stefania Walasek, 23–62. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1994.
Giza, Anna. „Biografia jako fakt empiryczny i jako kategoria teoretyczna”. W: Metoda biograficzna w socjologii, red. Jan Włodarek, Marek Ziółkowski, 39–54. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990.
Hellwig, Jan. „Edukacja młodzieży żydowskiej w XIX w. w Poznaniu”. W: Rola mniejszości narodowych w kulturze i oświacie polskiej w latach 1700–1939, red. Aleksandra Bilewicz, Stefania Walasek, 117–122. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1998.
Hertzberg, Arthur, Aron Hirt-Manheimer. Żydzi. Istota i charakter narodu. Warszawa: Mada, 2001.
Hoffman, Zygmunt. „Od chederu do jesziwy”. Kalendarz Żydowski (1985/86): 84.
Jagodzińska, Agnieszka, Marcin Wodziński. Izraelita, 1866–1915. Wybór źródeł. Kraków: Wydawnictwo Austeria, 2015.
Kijek, Kamil. Dzieci modernizmu. Świadomość, kultura i socjalizacja polityczna młodzieży żydowskiej w II Rzeczypospolitej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2017.
„Księga Pamięci Włodawy i Okolic”. http://muzeumwlodawa.pl/index.php/wystawy-stale/361-w-pokoju-melameda (dostęp: 30.11.2017).
Lilientalowa, Regina. Dziecko żydowskie. Warszawa: Stowarzyszenie Midrasz, 2007.
Lisek, Joanna. „Sara Szenirer – Matka Bejs Jakow”. Cwiszn 2/3 (2014): 67.
Mauersberg, Stanisław. Szkolnictwo powszechne dla mniejszości narodowych w Polsce w latach 1918–1939. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968.
Mendelsohn, Szlomo. Nowa szkoła żydowska, czem jest i do czego dąży. Warszawa: Wydawnictwo Szkoła i Życie, 1924.
Papierowski, Andrzej Jerzy. „Żydowskie szkolnictwo religijne na przykładzie działalności prywatnej ortodoksyjnej szkoły Isoda Tora (Podstawy Tory) w Płocku (1921–1939)”. Notatki Płockie 4 (2012): 27–37.
Renz, Regina. „Wychowanie w rodzinie żydowskiej w Polsce międzywojennej”. W: Rola mniejszości narodowych w kulturze i oświacie polskiej w latach 1700–1939, red. Aleksandra Bilewicz, Stefania Walasek, 245–254. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1998.
Shandler, Jeffrey. Awakening Lives. Autobiographies of Jewish Youth in Poland before Holocaust. New Haven: Yale University Press, 2002.
Szczepański, Jan. Odmiany czasu teraźniejszego. Warszawa: Książka i Wiedza, 1973.
Szczerbiński, Waldemar. „Charakterystyka kultury żydowskiej w Izraelu i przejawy jej sekularyzacji”. Teologia i Człowiek 27 (2014): 79–107.
Webber, Jonathan. „Współczesne tożsamości żydowskie”. W: Sytuacja mniejszościowa i tożsamość, red. Zdzisław Mach, Andrzej Paluch, 144–150. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1992.
Winiarz, Adam. „Sprawa rządowego szkolnictwa elementarnego dla dzieci żydowskich w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim (1807–1831)”. W: Studia o szkolnictwie i oświacie mniejszości narodowych w XIX i XX wieku, red. Stefania Walasek, 7–22. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1994.
Żebrowski, Rafał. „Polski Słownik Judaistyczny”. http://www.jhi.pl/psj/ (dostęp: 15.11.2017).
Żebrowski, Rafał. Dzieje Żydów w Polsce. 1918–1939. Wybór tekstów źródłowych. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 1993.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 647
Liczba cytowań: 0