O (nie)oczywistych związkach religii, religijności, duchowości i zdrowia człowieka
DOI:
https://doi.org/10.12775/PCh.2025.012Słowa kluczowe
religia, religijność, duchowość, zdrowie, fenomenografiaAbstrakt
Pośród kategorii, które wymykają się jednoznacznym określeniom i pomiarom, lokowane są pojęcia: religii, religijności, duchowości oraz zdrowia. Celem zaprezentowanych w tekście analiz jest rekonstrukcja sposobów ich rozumienia, wskazanie wzajemnych relacji w kontekście badania fenomenograficznego. Podejście to umożliwiło dotarcie do treści świadomości badanych przez pryzmat ich doświadczeń i nadawanych im znaczeń. W pierwszej części tekstu zarysowano problem badawczy oraz uzasadniono wybór badania fenomenograficznego. W części drugiej przedstawiono teoretyczne umocowanie kategorii religii, religijności, duchowości we współczesnym dyskursie naukowym, co stanowiło punkt wyjścia do określenia w części trzeciej sposobu ich funkcjonowania w subiektywnym odbiorze badanych i ich związkach ze zdrowiem. Na podstawie mapy sieciowych zależności ustalono, że: 1) religia jest bytem zewnętrznym wobec człowieka, której obecność w życiu badanych opiera się na poszukiwaniu prawdy o naturze człowieka, 2) nie tyle religia, ile osobisty wymiar religijności oraz duchowość religijna i pozareligijna stają się źródłem nowych znaczeń w obliczu negatywnych okoliczności w biografii badanych, tzn. zdrowienia, czyli radzenia sobie w chorobie (recovery), i umacniania w codziennym funkcjonowaniu, czyli nabywania biegłości w podejmowaniu decyzji służących jakości życia, warunkowanych stanem zdrowia (empowerment).
Bibliografia
Bauman, T. (2001). Strategie jakościowe w badaniach pedagogicznych. W: T. Pilch i T. Bauman (red.), Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe (s. 267–293). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Blaxter, M. (2009). Zdrowie. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Golan, Z. (2006). Pojęcie religijności. W: Z. Głaz (red.), Podstawowe zagadnienia psychologii religii (s. 71–79). Kraków: Wydawnictwo WAM.
Heszen-Celińska, I. i Sęk, H. (2020). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Heszen-Niejodek, I. i Gruszczyńska, E. (2004). Wymiar duchowy człowieka, jego znaczenie w psychologii zdrowia i jego pomiar. Przegląd Psychologiczny, 47(1), 15–31.
Juczyński, Z. (2012). Kryteria zdrowia w cyklu życia człowieka – „mieć czy być zdrowym”? W: N. Ogińska-Bulik i J. Miniszewska (red.), Zdrowie w cyklu życia człowieka (s. 11–26). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Jurgiel, A. (2009a). Doświadczanie szkoły przez uczniów. Rekonstrukcja fenomenograficzna. Problemy Wczesnej Edukacji, 2, 142–148.
Jurgiel, A. (2009b). O możliwościach poznawczych fenomenologii. Pedagogika Kultury, 5, 97–104.
Kołakowski, L. (2009). Czy pan Bóg jest szczęśliwy i inne pytania. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Kopciewicz, L. (2009). Fenomenografia jako metoda badań kultury w jej wymiarze codziennym. Pedagogika Kultury, 5, 105–116.
Kossobudzka, A. (2013). Fenomenologia jako metoda diagnozy genetycznej. W: B. Niemierko i M. Szmigel (red.), Polska edukacja w świetle diagnoz prowadzonych z różnych perspektyw badawczych (s. 405–413). Kraków: Grupa Tomani.
Kowalski, M. (2006). Zdrowie i kultura zdrowotna – różne perspektywy poznawcze. W: M. Kowalski i A. Gaweł (red.), Zdrowie – wartość – edukacja (s. 15–43). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Kozielecki, J. (2006). Psychologia nadziei. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Krüger, H.-H. (2005). Wprowadzenie w teorie i metody badawcze nauk o wychowaniu. Gdańsk: GWP.
Kuczkowski, S. (1998). Psychologia religii. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Kwieciński, Z. (2011). Problem pedagogii nurtów głównych i pobocznych. W: M. Jaworska-Witkowska i Z. Kwieciński (red.), Nurty pedagogii. Naukowe, dyskretne, odlotowe (s. 19–31). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Marek, Z. (2022). Podstawy pedagogiki religii. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum.
Mariański, J. (2021). Religijnosocjologiczne wyzwania dla pedagogiki religii. Studium socjologiczne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Marton, F. (1981). Phenomenography – Describing Conceptions of the World Around Us. Instructional Science, 10, 178–186.
Męczkowska, A. (2003). Fenomenografia jako podejście badawcze w obszarze studiów edukacyjnych. Kwartalnik Pedagogiczny, 3, 71–89.
Nowak-Łojewska, A. (2020). Fenomenografia jako strategia jakościowa w badaniach pedagogicznych nad edukacją dzieci. W: M. Magda-Adamowicz i E. Kowalska (red.), Dziecko i dzieciństwo w badaniach pedagogicznych (s. 189–227). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Pasikowski, T. (2008). Co z tym zdrowiem? Pytania ważne i mniej ważne. W: J. M. Brzeziński i L. Cierpiałkowska (red.), Zdrowie i choroba. Problemy eorii, diagnozy i praktyki (s. 62–76). Gdańsk: GWP.
Paszenda, I. (2017). Między „zdrowomyślnością” a „chorą duszą” – o pragmatyczności i konsekwencjach doświadczenia religijnego w życiu codziennym. W: M. Humeniuk i I. Paszenda (red.), Między ekskluzją a inkluzją w edukacji religijnej (s. 193–207). Wrocław: IPUWr.
Popielski, K. (1987). Logoteoria i logoterapia w kontekście psychologii współczesnej. W: K. Popielski (red.), Człowiek – pytanie otwarte. Studia z logoteorii i logoterapii (s. 27–106). Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Popielski, K. (1994). Noetyczny wymiar osobowości. Psychologiczna analiza poczucia sensu życia. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL
Rogowski, C. (2011). Pedagogika religii. Podręcznik akademicki. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Roszczyńska-Michta, J., Anczewska, M. i Waszkiweicz, J. (2009). Zdrowienie – budowanie własnej narracji. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Rubacha, K. (2002). Pułapki w badaniach nad nauczycielem. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 1, 55–65.
Schütz, A. (2008). O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej. Poznań: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Sokół-Jedlińska, J. (2004). Duchowość na co dzień. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Tarnowski, K. (1995). Człowiek i transcendencja. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Tokarska, U. (2005). Wspieranie inteligencji duchowej w modelach psychoedukacyjnych. W: M. Ledzińska, G. Rudkowska i L. Wrona (red.), Psychologia współczesna: oczekiwania i rzeczywistość (s. 361–374). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Walesa, Cz. (1996). Czynniki rozwoju religijności (analiza psychologiczna). W: A. Januszewski, P. Oleś i W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w KUL (t. 8, s. 41–58). Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Walesa, Cz. (1998). Struktura religijności człowieka. Analiza psychologiczna. Zeszyty Naukowe KUL, 41(3–4), 3–48.
Walesa, Cz. (2003). Wyjaśnianie religijności człowieka (analiza psychologiczna). W: P. Francuz, P. Oleś, W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w KUL (t. 11, s. 21–38). Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Wasilewska, E. (2014). Fenomenografia w badaniach pedagogicznych. W: M. Gołaszewski i A. Steliga (red.), Społeczny wymiar aktywności w badaniach młodych naukowców (s. 257–264). Poznań: Wyższa Szkoła Handlu i Usług.
Witkowski, L. (2007). Edukacja i humanistyka. Nowe konteksty dla nowoczesnych nauczycieli, t. 2. Warszawa: IBE.
Woynarowska, B. (2017). Modele zdrowia. W: B. Woynarowska (red.), Edukacja zdrowotna. Podstawy teoretyczne. Metodyka. Praktyka (s. 21–26). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Znaniecka, M. (2016). Kategoria duchowości i jej wybrane parafrazy w pedagogice. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 254
Liczba cytowań: 0
