Człowiek–osoba ludzka w kontekście teorii przyczynowości sprawczej i celowej. Implikacje pedagogiczne
DOI:
https://doi.org/10.12775/PCh.2021.002Słowa kluczowe
teoria przyczynowości a pedagogika, pedagogika transcendentalna, pedagogika teleologicznaAbstrakt
Niniejszy artykuł jest próbą zaprezentowania tezy o konieczności rozwijania pedagogiki transcendentalnej i teleologicznej w powiązaniu z antropologiczną bazą, którą stanowią teoria osoby i przyczynowości. Człowiek–osoba ludzka – jest ontycznie substancjalnym bytem jednostkowym, domagającym się zewnętrznej przyczyny sprawczej jaką jest Czysty Akt Istnienia–Transcendens–Absolut. Pedagogika personalistyczna i pedagogia osoby powiązane są zatem immanentnie z transcendencją. Jeśli podmiotem i przedmiotem wychowania jest osoba ludzka, to warunkiem sine qua non uprawiania pedagogiki personalistycznej i pedagogii osoby musi być pedagogika transcendentalna. Pedagogika personalistyczna i pedagogia osoby powiązane są także immanentnie z teleologią. Przyczynowanie sprawcze jest sprzężone z przyczynowaniem celowym. Jeśli zaistniało działanie Absolutu, którego skutkiem jest istnienie człowieka–osoby ludzkiej, to Absolut jako pełnia dobra jest ostatecznym celem–motywem i przyczyną celową człowieka–osoby ludzkiej. Aspekt teleologiczny w pedagogice personalistycznej i pedagogii osoby oznacza szczególne nakierowanie na cel i sens; pełną realizację drzemiących w niepowtarzalnym człowieku–osobie ludzkiej potencjalności i zadaniowości. Celem nie jest osiągnięcie doskonałości, lecz skierowanie ku swojemu praźródłu: Transcendensowi–Absolutowi–Bogu.
Bibliografia
Aristotle/Arystoteles. (1973). Analityki pierwsze i wtóre [Prior and Posterior Analytics]. Transl. K. Leśniak. Warszawa: PWN.
Aristotle/Arystoteles. (1983). Metafizyka [Metaphysics]. Transl. K. Leśniak. Warszawa: PWN.
Augustine/Augustyn. (1996), O Trójcy Świętej [On the Holy Trinity]. Transl. M. Stokowska. Kraków: ZNAK.
Bartnik, Cz. (1995). Personalizm. Lublin: KUL.
Basil the Great/Bazyli Wielki (1999). O Duchu Świętym [On the Holy Spirit]. Transl. A. Brzóstkowska. Warszawa: PAX.
Basti, G. (1995). Filosofia dell’uomo. Bologna: ESD.
Boethius/Boecjusz. (2007). Przeciw Eutychesowi i Nestoriuszowi III [A Treatise Against Eutyches and Nestorius]. In Traktaty teologiczne. Transl. R. Bielak, A. Kijewska. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Diogenes Laertios. (1982). Żywoty i poglądy słynnych filozofów [Lives of the Eminent Philosophers]. Transl. W. Olszewski. Warszawa: PWN.
Gogacz, M. (1981). Człowiek i jego relacje. Studia Philosophiae Christianae, 17/2, 185–198.
Gogacz, M. (1987). Próba heurezy subzystencji i osoby. Studia Philosophorum Medii Aevi, 8, 9–16.
Gogacz, M. (1997). Osoba zadaniem pedagogiki. Warszawa: NAWO.
Granat, W. (1961). Osoba ludzka. Próba definicji. Sandomierz: WDS.
Granat, W. (1984). Personalizm chrześcijański. Poznań: Księgarnia Św. Wojciecha.
Granat, W. (2007). Fenomen człowieka. U podstaw humanizmu chrześcijańskiego. Lublin: KUL.
Guardini, R. (1987). Persona e liberta. Saggi di fondazionedella teoria pedagogica. Brescia: La scuola.
Kierkegaard, S. (1972). Bojaźń i drżenie. Choroba na śmierć. Transl. J. Iwaszkiewicz. Warszawa: PWN.
Kierkegaard, S. (1976). Albo–albo. Vol. 1: transl. J. Iwaszkiewicz. Vol. 2: transl. K. Toeplitz. Warszawa: PWN.
Kowalczyk, S. (2002). Zarys filozofii człowieka. Sandomierz: WDS.
Kozłowski, R. (2005). Wokół problemu osoby. Definicje osoby w polskim personalizmie chrześcijańskim. Słupskie Studia Filozoficzne, 5, 79–93.
Marek, Z. & Walulik, A. (2017). Pedagogika katolicka w perspektywie pedagogiki transcendentnej. Horyzonty Wychowania, 16(38), 125–141.
Maritain, J. (1980). L’educazione della persona. Transl. P. Viotto. Brescia: La Scuola.
Mounier, E. (1935). Revolution personnaliste et communautaire. Paris: Fernand Aubier, Editions Montaigne.
Mounier, E. (1960). Co to jest personalizm. Kraków: Znak.
Nowak, M. (2008). Teorie i koncepcje wychowania. Warszawa: WAiP.
Possenti, V. (2015). Alla ricerca della natura umana (e della persona). In T. Valentini,
A. Velandi (Eds.), Natura umana, persona, liberta. Prospettive di antropologia filosofica ed orientamenti etico-politici (pp. 15–37). Citta del Vaticano: LEV.
Śliwerski, B. (2008). Pedagogika bez transcendencji. In W. Pasierbek (Ed.), Pedagogika ignacjańska wobec wyzwań współczesnego humanizmu (pp. 79–137). Kraków: WSFP Ignatianum, WAM.
Śliwerski, B. (2012). Pedagogika ogólna. Kraków: Impuls.
Spaemann, R. (2004). Ars longa vita brevis. Acta Philosophica, XIII (2), 249–266.
Spaemann, R. (2005). Persone. Sulla differenzatra ’qualcosa’ e ‘qualcuno’. Bari: Laterza.
Stępień, T. (2013). Wprowadzenie do antropologii filozoficznej Św. Tomasza z Akwinu. Warszawa: Warszawskie Towarzystwo Teologiczne.
Thomas Aquinas/Tomasz z Akwinu. (1954). In octo libros Physicorum Aristotelis expositio, ed. M. Maggiolo. Taurini.
Thomas Aquinas/Tomasz z Akwinu. (1975). Summa teologiczna [The Summa Theologica]. Vol. 1‒35. Londyn.
Thomas Aquinas/Tomasz z Akwinu. (2003, 2007). Summa contra Gentiles. Prawda wiary chrześcijańskiej w dyskusji z poganami innowiercami i błądzącymi [Summa contra the Gentiles, University of Notre Dame Press Notre Damme London]. Transl. Z. Włodek, W. Zega. Vol. 1. Poznań 2003. Vol. 2. Poznań 2007.
Tischner, J. (2011). Spór o istnienie człowieka. Kraków: Znak.
Valverde, C. (1998). Antropologia filozoficzna. Poznań: Pallottinum.
Wrońska, K. (2010). Człowiek w doświadczeniu wielowymiarowej transcendencji. In M. Nowak, P. Magier, I. Szewczak (Eds.), Antropologiczna pedagogika ogólna (pp. 175–188). Lublin: KUL.
Zdybicka, Z. J. (1972). Partycypacja bytu. Próba wyjaśnienia relacji między światem a Bogiem. Lublin: KUL.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Sławomir Chrost
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 886
Liczba cytowań: 0
