About the (Not)obvious Relationships of Religion, Religiousness, Spirituality and Human Health
DOI:
https://doi.org/10.12775/PCh.2025.012Keywords
religion, religiosity, spirituality, health, phenomenographyAbstract
Among the categories that elude unambiguous definitions and measurements, the concepts of religion, religiosity, spirituality and health are located. The aim of the analyses presented in the text is to reconstruct the ways of understanding them, in order to indicate mutual relations in the context of phenomenographic research. This approach made it possible to reach the content of the consciousness of the respondents through the prism of their experiences and the meanings attributed to them. The first part of the text outlines the research problem and justifies the choice of phenomenographic research. The second part presents the theoretical foundation of the categories of religion, religiosity and spirituality in contemporary scientific discourse, which was the basis for defining in the third part how they function in the subjective perception of the respondents and their relations with health. Based on the map of network dependencies, it was established that: 1) religion is an entity external to a human being, the presence of which in the lives of the respondents is based on the search for the truth about human nature, 2) not so much religion, but the personal dimension of religiosity and religious and non-religious spirituality become a source of new meanings in the face of negative circumstances in the biographies of the respondents, i.e. recovery, i.e. coping with illness (recovery) and strengthening in everyday
functioning, i.e. acquiring proficiency in making decisions that serve the quality of life conditioned by the state of health (empowerment).
References
Bauman, T. (2001). Strategie jakościowe w badaniach pedagogicznych. W: T. Pilch i T. Bauman (red.), Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe (s. 267–293). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Blaxter, M. (2009). Zdrowie. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Golan, Z. (2006). Pojęcie religijności. W: Z. Głaz (red.), Podstawowe zagadnienia psychologii religii (s. 71–79). Kraków: Wydawnictwo WAM.
Heszen-Celińska, I. i Sęk, H. (2020). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Heszen-Niejodek, I. i Gruszczyńska, E. (2004). Wymiar duchowy człowieka, jego znaczenie w psychologii zdrowia i jego pomiar. Przegląd Psychologiczny, 47(1), 15–31.
Juczyński, Z. (2012). Kryteria zdrowia w cyklu życia człowieka – „mieć czy być zdrowym”? W: N. Ogińska-Bulik i J. Miniszewska (red.), Zdrowie w cyklu życia człowieka (s. 11–26). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Jurgiel, A. (2009a). Doświadczanie szkoły przez uczniów. Rekonstrukcja fenomenograficzna. Problemy Wczesnej Edukacji, 2, 142–148.
Jurgiel, A. (2009b). O możliwościach poznawczych fenomenologii. Pedagogika Kultury, 5, 97–104.
Kołakowski, L. (2009). Czy pan Bóg jest szczęśliwy i inne pytania. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Kopciewicz, L. (2009). Fenomenografia jako metoda badań kultury w jej wymiarze codziennym. Pedagogika Kultury, 5, 105–116.
Kossobudzka, A. (2013). Fenomenologia jako metoda diagnozy genetycznej. W: B. Niemierko i M. Szmigel (red.), Polska edukacja w świetle diagnoz prowadzonych z różnych perspektyw badawczych (s. 405–413). Kraków: Grupa Tomani.
Kowalski, M. (2006). Zdrowie i kultura zdrowotna – różne perspektywy poznawcze. W: M. Kowalski i A. Gaweł (red.), Zdrowie – wartość – edukacja (s. 15–43). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Kozielecki, J. (2006). Psychologia nadziei. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Krüger, H.-H. (2005). Wprowadzenie w teorie i metody badawcze nauk o wychowaniu. Gdańsk: GWP.
Kuczkowski, S. (1998). Psychologia religii. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Kwieciński, Z. (2011). Problem pedagogii nurtów głównych i pobocznych. W: M. Jaworska-Witkowska i Z. Kwieciński (red.), Nurty pedagogii. Naukowe, dyskretne, odlotowe (s. 19–31). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Marek, Z. (2022). Podstawy pedagogiki religii. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ignatianum.
Mariański, J. (2021). Religijnosocjologiczne wyzwania dla pedagogiki religii. Studium socjologiczne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Marton, F. (1981). Phenomenography – Describing Conceptions of the World Around Us. Instructional Science, 10, 178–186.
Męczkowska, A. (2003). Fenomenografia jako podejście badawcze w obszarze studiów edukacyjnych. Kwartalnik Pedagogiczny, 3, 71–89.
Nowak-Łojewska, A. (2020). Fenomenografia jako strategia jakościowa w badaniach pedagogicznych nad edukacją dzieci. W: M. Magda-Adamowicz i E. Kowalska (red.), Dziecko i dzieciństwo w badaniach pedagogicznych (s. 189–227). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Pasikowski, T. (2008). Co z tym zdrowiem? Pytania ważne i mniej ważne. W: J. M. Brzeziński i L. Cierpiałkowska (red.), Zdrowie i choroba. Problemy eorii, diagnozy i praktyki (s. 62–76). Gdańsk: GWP.
Paszenda, I. (2017). Między „zdrowomyślnością” a „chorą duszą” – o pragmatyczności i konsekwencjach doświadczenia religijnego w życiu codziennym. W: M. Humeniuk i I. Paszenda (red.), Między ekskluzją a inkluzją w edukacji religijnej (s. 193–207). Wrocław: IPUWr.
Popielski, K. (1987). Logoteoria i logoterapia w kontekście psychologii współczesnej. W: K. Popielski (red.), Człowiek – pytanie otwarte. Studia z logoteorii i logoterapii (s. 27–106). Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Popielski, K. (1994). Noetyczny wymiar osobowości. Psychologiczna analiza poczucia sensu życia. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL
Rogowski, C. (2011). Pedagogika religii. Podręcznik akademicki. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Roszczyńska-Michta, J., Anczewska, M. i Waszkiweicz, J. (2009). Zdrowienie – budowanie własnej narracji. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Rubacha, K. (2002). Pułapki w badaniach nad nauczycielem. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 1, 55–65.
Schütz, A. (2008). O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej. Poznań: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Sokół-Jedlińska, J. (2004). Duchowość na co dzień. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Tarnowski, K. (1995). Człowiek i transcendencja. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Tokarska, U. (2005). Wspieranie inteligencji duchowej w modelach psychoedukacyjnych. W: M. Ledzińska, G. Rudkowska i L. Wrona (red.), Psychologia współczesna: oczekiwania i rzeczywistość (s. 361–374). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Walesa, Cz. (1996). Czynniki rozwoju religijności (analiza psychologiczna). W: A. Januszewski, P. Oleś i W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w KUL (t. 8, s. 41–58). Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Walesa, Cz. (1998). Struktura religijności człowieka. Analiza psychologiczna. Zeszyty Naukowe KUL, 41(3–4), 3–48.
Walesa, Cz. (2003). Wyjaśnianie religijności człowieka (analiza psychologiczna). W: P. Francuz, P. Oleś, W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w KUL (t. 11, s. 21–38). Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Wasilewska, E. (2014). Fenomenografia w badaniach pedagogicznych. W: M. Gołaszewski i A. Steliga (red.), Społeczny wymiar aktywności w badaniach młodych naukowców (s. 257–264). Poznań: Wyższa Szkoła Handlu i Usług.
Witkowski, L. (2007). Edukacja i humanistyka. Nowe konteksty dla nowoczesnych nauczycieli, t. 2. Warszawa: IBE.
Woynarowska, B. (2017). Modele zdrowia. W: B. Woynarowska (red.), Edukacja zdrowotna. Podstawy teoretyczne. Metodyka. Praktyka (s. 21–26). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Znaniecka, M. (2016). Kategoria duchowości i jej wybrane parafrazy w pedagogice. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 98
Number of citations: 0
