Sources for Research on Childhood and Childhood History in Poland in the 19th and Early 20th Century – Selected Problems
DOI:
https://doi.org/10.12775/PBE.2021.042Keywords
history of children and childhood, historical sources, press, diaries, handbooks, iconography.Abstract
The aim of the present article is to draw attention to the informative value of selected types of source materials which may provide a basis for research on childhood and childhood in the nineteenth and early twentieth centuries. At the same time, an attempt will be made to indicate the sorts of research problems which can be analyzed using these sources. Some types of sources will be discussed in more depth, with emphasis on those that are particularly rich and valuable in terms of information about children and childhood, but have not yet been fully exploited by researchers in historical and pedagogical analyses, have been used only occasionally, or have even been ignored altogether.
The informative potential of the source materials for the study of history of children and childhood will be presented using the examples of such written sources as women’s, family and children’s press, diaries and memoirs, children’s literature, guidebooks, as well as iconographic sources. Comparing and combining sources, as well as considering them in a complementary manner may contribute to reconstructing the as yet incomplete picture of childhood and children in the Polish historiography of the nineteenth and early twentieth centuries.
References
Adamczykowa, Z. (2001). Literatura dla dzieci. Funkcje, kategorie, gatunki [Literature for Children. Functions, Categories, Genres]. Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie.
Aries, P. (1995). Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w dawnych czasach [History of Childhood. The Child and the Family in the Old Days]. Transl. by M. Ochab. Gdańsk: Wydawnictwo Matabut.
Badinter, E. (1998). Historia miłości macierzyńskiej [A History of Maternal Love]. Transl. By K. Choiński. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
Boczar, E. (2010). Bibliografia literatury dla dzieci i młodzieży. Wiek XIX. Literatura polska i przekłady [A Bibliography of Literature for Children and Youth. XIX Century. Polish literature and Translations]. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Bołdyrew, A. (2008). Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795–1918 [Mother and Child in the Polish Family. Evolution of the Family Model in 1795–1918]. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Brzeziński, W. (2012). Obraz dziecka w perspektywie historyczno-porównawczej. Przeszłość we współczesności, współczesność w przeszłości [The Image of the Child in a Historical and Comparative Perspective. The Past in the Present, the Present in the Past]. Przegląd Pedagogiczny, 1, 141–153, doi: 10.34767/PP.2012.01.11.
Burke, P. (2012). Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwa historyczne [Eyewitness Accounts. Visual Materials as Historical Testimonies]. Transl. by J. Hunia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Czechowski, J. (2007). Funkcje edukacyjnej literatury dla dzieci i młodzieży [Functions of Educational Literature for Children and Youth]. Kultura i Edukacja, 2, 7–21.
DeMause, L. (1974). The History of Childhood. New York: Psychohistory Press.
Dragan, W. (2016). Użyteczność źródeł pisanych i ikonograficznych w badaniach nad historią przestrzeni miejskiej (na przykładzie Mysłowic) [Usefulness of Written and Iconographic Sources in the Study of the History of Urban Spaces (on the Example of Mysłowice)]. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 26, 81–96, doi: 10.18778/1508-1117.26.05.
Franke, J. (1999). Polska prasa kobieca w latach 1820–1918. W kręgu ofiary i poświęcenia [Polish Women’s Press from 1820 to 1918. In the Circle of Sacrifice and Devotion]. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
Franke, J. (2000). Wokół buntu i pokory. Warszawskie czasopisma kobiece w latach 1905–1918 [Around Rebellion and Humility. Warsaw Women’s Magazines, 1905–1918]. Warszawa: Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Gajda, A. (2020). Polska monografia popularnonaukowa przełomu XIX i XX wieku. Studium geneologiczne [Polish Popular Science Monographs of the Turn of the Twentieth Century. Geneological Study]. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Garbula, J.M., & Kowalik-Olubińska, M. (2012). Konstruowanie obrazu dzieciństwa w perspektywie psychologicznej i socjokulturowej [Constructing the Image of Childhood from a Psychological and Sociocultural Perspective]. Przegląd Pedagogiczny, 1, 25–34, doi: 10.34767/PP.2012.01.02.
Grabowski, S. (2001). Na przyszły pożytek. Z dziejów polskiej prasy dla dzieci 1824–1939 [For Future Benefit. From the History of the Polish Press for Children 1824–1939]. Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna.
Grefkowicz, A., & Janowska, K. (2005). Bibliografia literatury dla dzieci i młodzieży 1901–1917. Literatura polska i przekłady [A Bibliography of Literature for Children and Youth 1901–1917. Polish Literature and Translations]. Warszawa: Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy.
Jakubczak, F. (1972). Metodologiczne problemy użytkowania dokumentów pamiętnikarskich w badaniach nad kulturą współczesną [Methodological Problems of using Memoirs in Studies on Contemporary Culture]. In: B. Gołębiowski, J. Kossak, & Z. Krzemień (Eds.), Ruch pamiętnikarski i przemiany polskiej kultury [The Memoir Movement and the Transformations of Polish Culture] (pp. 84–108). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Jakubiak, K. (2003). Polskie czasopiśmiennictwo kobiece dla matek przełomu XIX i XX wieku [Polish Women’s Periodicals for Mothers at the Turn of the Twentieth Century]. In: W. Jamrożek, & D. Żołądź-Strzelczyk (Eds.), Działalność kobiet polskich na polu oświaty i nauki [Polish Women’s Activity in Education and Science] (pp. 39–48). Poznań: Wydawnictwo Eruditus.
Jakubiak, K., & Jamrożek, W. (Eds.) (2002). Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Dzieje nowożytne [The Child in Family and Society. Modern History]. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Janiak-Jasińska, A. (1998). Aby wpadło w oko… O reklamie handlowej w Królestwie Polskim w początkach XX wieku na podstawie ogłoszeń prasowych [So That it May Catch the Eye... On Commercial Advertising in the Kingdom of Poland at the Beginning of the Twentieth Century Based on Press Announcements]. Warszawa: Wydawnictwo „DiG”.
Jarosz, E. (2017). Dziecko i dzieciństwo – pejzaż współczesny. Rzecz o badaniach nad dzieciństwem [The Child and Childhood – The Contemporary Landscape. On Researching Childhood]. Pedagogika Społeczna, 2(64), 57–81.
Jundziłł, J., & Żołądź-Strzelczyk, D. (Eds.) (2002). Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Starożytność i średniowiecze [The Child in Family and Society. Antiquity and the Middle Ages]. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Kabziński, K. (1996). Pamiętniki w badaniach nad wychowawczą rolą rodziny wiejskiej okresu międzywojennego [Memoirs in Research on the Educational Role of the Rural Family in the Interwar Period]. Biuletyn Historii Wychowania, 3/4, 32–34, doi: 10.14746/bhw.1996.3.4.4.
Kamisińska, D. (2015). Grafika polskich tygodników ilustrowanych dla dzieci w drugiej połowie XIX wieku na przykładzie warszawskiego, lwowskiego i poznańskiego „Przyjaciela Dzieci” [The Graphics of Polish Illustrated Weekly Magazines for Children in the Second Half of the 19th Century on the Example of Przyjaciel Dzieci [Friend of Children] of Warsaw, Lvov and Poznań]. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia, 13, 15–51, doi: 10.24917/3038.
Kaniowska-Lewańska, I. (1980). Literatura dla dzieci i młodzieży do roku 1864. Zarys monograficzny. Materiały [Literature for Children and Youth up to 1864. A Monographic Outline. Materials]. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Kempf, W. (2014). Historia fotografii. Od Daguerre’a do Gausky’ego [History of Photography. From Daguerre to Gausky.]. Transl. by M. Bryl. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Kicowska, A. (2002). Pamiętniki jako źródło badań nad dzieckiem i dzieciństwem [Memoirs as a Source for Research on the Child and Childhood]. In: K. Jakubiak, & W. Jamrożek (Eds.), Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Dzieje nowożytne [The Child in Family and Society. Modern History] (pp. 301–310). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej.
Kolasa, W.M., Woźniakowski, K., & Rogoż, M. (2018). Prasa dla dzieci i młodzieży 1824–1918, t. 1. Dzieje wydawnicze [Press for Children and Youth 1824–1918, Vol. 1. History of Publishing]. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Kuliczkowska, K. (1975). Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1864–1918. Zarys monograficzny. Materiały [Literature for Children and Youth 1864–1918: A Monographic Outline. Materials]. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Lewartowska, Z. (1975). Prasa kobieca i rodzinna [Women’s and Family Press]. Zeszyty Prasoznawcze, XVI, 4(66), 65–70.
Małek, A. (2020). Wiedza o dziecku w poradnikach dla rodziców w Drugiej Rzeczypospolitej [Knowledge About the Child in Guidebooks for Parents in the Second Polish Republic]. Gdańsk: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu.
Małek, A., & Nawrot-Borowska, M. (2015). Wychowanie zdrowotne i higiena dzieci i młodzieży w świetle poradników dla rodziców z lat 1850–1970 – zarys problematyki [Health Education and Hygiene of Children and Adolescents in the Light of Guidebooks for Parents from 1850–1970 – An Outline of the Issues]. Przegląd Pedagogiczny, 2, 85–124, doi: 10.34767/PP.2015.02.05.
Małek, A., & Nawrot-Borowska, M. (2018). Praktyczne przewodniki wychowania. Problematyka poradników wychowawczych dla rodziców z lat 1900–1939 [Practical Parenting Guides. Issues in Parenting Guides for Parents from 1900 to 1939]. Wychowanie w Rodzinie, XVIII, 2, 175–201, doi: 10.34616/wwr20182.175.201.
Nawrot-Borowska, M. (2018). Zabawki dziecięce na grafikach dodatków modowych prasy kobiecej w XIX wieku [Children’s Toys in Fashion Accessory Graphics in Women’s Press in the 19th Century]. In: I. Michalska, & G. Michalski (Eds.), Zachować dla przyszłości. Sprawy szkolnictwa, oświaty i opieki w przekazie prasowym XIX i początków XX wieku [Preserve for the Future. Schooling, Education and Care in the Press in the 19th and Early 20th Centuries] (pp. 209–232). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Nawrot-Borowska, M. (2018a). Obrazki z dziecięcego świata. Dziecko i dzieciństwo na materiałach ikonograficznych w publikacjach adresowanych do dzieci z drugiej połowy XIX i początku XX wieku – wybrane problemy [Images from the Child’s World. The Child and Childhood in Iconographic Materials in Publications Addressed to Children from the Second Half of the 19th and the Beginning of the 20th Century – Selected Issues]. Ars Educandi, 15, 89–110, doi: 10.26881/ae.2018.15.08.
Nawrot-Borowska, M. (2018b). „W krainę dziecka. Rzecz o uroku dziecięctwa” na materiałach ikonograficznych z II połowy XIX i początku XX wieku – wybrane problemy [„Into the Land of the Child. On the Charm of Childhood” on Iconographic Materials from the Second Half of the Nineteenth and Early Twentieth Century – Selected Issues]. Studia Edukacyjne, 51, 317–343, doi: 10.14746/se.2018.51.19.
Olszewska, B., & Łucka-Zając, E. (Eds.) (2013). Stare i nowe. Czasopisma dla dzieci i młodzieży [The Old and the New. Magazines for Children and Youth]. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Pachocka, A. (2009). Dzieciństwo we dworze szlacheckim w I połowie XIX wieku [Childhood in a Manor House in the First Half of the 19th Century]. Kraków: Wydawnictwo Avalon.
Pilarczyk, F. (2003). Elementarze polskie od ich XVI wiecznych początków do II wojny światowej. Próba monografii księgoznawczej [Polish Primers from Their 16th-Century Beginnings to World War II. An Attempt at a Bibliographical Monograph], Vol. 1–2. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Rose, G. (2010). Interpretacja materiałów wizualnych. Krytyczna metodologia badań nad wizualnością [Interpretation of Visual Materials. A Critical Methodology for the Study of Visuality]. Transl. by E. Klekot. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sokół, Z. (1983). Z badań nad polską prasa kobiecą w latach 1818–1939 [Research on Polish Women’s Press from 1818 to 1939]. Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, XXII, 3, 5–12.
Szulakiewicz, W. (2013). Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych [Ego-Documents and Their Importance for Research]. Przegląd Badań Edukacyjnych, 16, 65–84, doi: 10.12775/PBE.2013.006.
Śliwerski, B. (2007). Pedagogika dziecka. Studium pajdocentryzmu [Pedagogy of the Child. A Study of Child-Centeredness]. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Waksmund, R. (2000). Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej: (tematy, gatunki, konteksty) [From Literature for Children to Children’s Literature: (Themes, Genres, Contexts)]. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Walasek, S. (2015). Opieka i wychowanie małego dziecka na łamach czasopism z przełomu XIX i XX wieku [Care and Upbringing of Young Children in Periodicals from the Turn of the 20th Century]. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
Wojtkowiak, Z. (2001). Nauki pomocnicze historii najnowszej. Źródłoznawstwo. Źródła narracyjne, cz. 1. Pamiętnik, tekst literacki [Auxiliary Sciences of Recent History. Narrative Sources, part 1. Memoirss, Literary Texts]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Żołądź-Strzelczyk, D. (2002). Dziecko w dawnej Polsce [The Child in Old Poland]. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Żołądź-Strzelczyk, D. (2011). Dzieciństwo w mieście na ziemiach polskich w XVI–XVIII wieku – możliwości źródłowe i perspektywy badawcze [Childhood in the City on Polish Lands in the 16th–18th Centuries – Sources, Possibilities and Research Perspectives]. Biuletyn Historii Wychowania, 27, 7–18, doi: 10.14746/bhw.2011.27.1.
Żołądź-Strzelczyk, D., & Kabacińska-Łuczak, K. (2012). Codzienność dziecięca opisana słowem i obrazem. Życie dziecka na ziemiach polskich od XVI do XVIII wieku [Children’s Daily Life Described in Words and in Pictures. Life of Children on Polish Lands from the 16th to the 18th Century]. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Przegląd Badań Edukacyjnych (Educational Studies Review)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 468
Number of citations: 0
