The military orders and the diocesan bishops: a pragmatic relationship
DOI:
https://doi.org/10.12775/OM.2018.004Keywords
history, military orders, the Middle Ages, bishops, clergy, colonization, exemption, usurpationsAbstract
The relations of the Military Orders with the bishops are a fundamental topic of their history. A lecture of the primary sources and of the existing secondary literature points out a very intricate system of relations between the orders and the diocesan powers. There are cases of a friendly alliance and of an enthusiastic support and collaboration, as well those of a pacific but “cold” coexistence, followed by a long series of conflicting relationships, issues and clashes, sometimes accompanied by physical violence, usurpations and sentences of excommunication. At the same time, the relations undergo an evolution and in every diocese the friendship could be transformed in conflict or vice versa. The paper intends to offer very short reflections on this topic, taking under observation some specific cases as those of the Kingdoms of Sicily and Portugal, but supported by examples coming from several eastern and western regions. The aim is to proceed with an attempt of classification of the relations between the orders and the clergy and to follow their general evolution, filling a gap in the general history of the Military Orders. The paper is articulated in three parts dedicated respectively to “friendly” relations with bishops, to conflicts and to mutual agreements.
References
PRIMARY SOURCES:
Lisbon. Arquivo Nacional da Torre do Tombo, Gavetas 7, maço 4 doc. 3; maço 7, doc 22; maço 10, doc. 19; maço 12, doc. 12 and 13; maço 13, doc. 24 and 39.
Lisbon. Arquivo Nacional da Torre do Tombo, Leitura Nova, Livro 1 de Mestrados.
Lisbon. Arquivo Nacional da Torre do Tombo, Ordem de Cristo, Documentos particulares, maço 1, doc. 20.
Palermo, Biblioteca Comunale, Qq H 12.
Toledo, Archivo Ducal de Medinaceli, Adm., Archivio Histórico, legajo 98–1.
Bulário Português. Inocêncio III (1198–1216). Edited by Avelino de Jesus da Costa and Maria Alegria F. Marques. Coimbra: Instituto nacional de investigação científica, 1989.
Bullarium equestris ordinis Sancti Iacobi de Spatha per annorum seriem nonnullis donationum et aliis interiectis scripturis congestum. Edited by Antonio Francisco Aguado de Córdova, Alfonso Antonio Alemán y Rosales, and José López Agurleta. Madrid: Sumptibus eiusdem ordinis. Ex typographia Ioannis de Ariztia, 1719.
Bullarium Ordinis Militiae de Alcantara olim S. Juliani del Pereiro per annorum seriem nonnullis donationum, concordiarum et aliis interjectis scripturis congestum. Edited by Ignacio José de Ortega y Cotes, José Fernandez de Brizuela, and Pedro Ortega Zuñiga y Aranda. Madrid: Ex typographia Antonij Marin. Sumptibus ejusdem ordinis, 1759.
Bullarium Ordinis Militiae de Calatrava per annorum seriem nonnullis donationum, concordiarum et aliis interjectis scripturis congestum. Edited by Ignácio José de Ortega y Cotes, Juan Francisco Alvarez de Baquedano, and Pedro de Ortega Zuñiga y Aranda. Madrid: Ioannis de Ariztia, 1761.
Cartulaire général de l’Ordre du Temple 1119?–1150: recueil des Chartes et des Bulles relatives à l’Ordre du Temple formé par le Marquis d’Albon. Edited by Guigues Alexis Marie Joseph André d’Albon. Paris: Honoré Champion, 1913.
Cartulaire générale de l’Ordre des Hospitaliers de S. Jean de Jérusale. Vol. I–II. Edited by Joseph Marie Antoine Delaville le Roulx. Paris: Ernest Leroux, 1894–1904.
Codice diplomatico barese. Vol. 9.1. I documenti storici di Corato (1046–1327). Edited by Giovanni Beltrani. Codice Diplomatico Barese IX/1. Bari: Società Storia Patria Bari, 1923.
Cunha, Rodrigo. Da. Primeira parte da historia ecclesiastica dos arcebispos de Braga e dos Santos e Varoes illustres. Braga: Manoel Cardozo, 1634.
Decimae. Il sostegno economico dei sovrani alla Chiesa del Mezzogiorno nel XIII secolo. Dai lasciti di Eduard Sthamer e Norbert Kamp. Edited by Kristjan Toomaspoeg. Rome: Viella, 2009.
Gams, Pius Bonifacius. Series Episcoporum Ecclesiae Catholicae. Vol. I. Leipzig: Manz, 1873.
Italia Pontificia, IX, Samnium–Apulia–Lucania. Edited by Wather Holtzmann. Berlin: ZVAB, 1962.
Linehan, Peter. Portugalia Pontificia: Materials for the history of Portugal and the papacy 1198–1417. Vol. I. Lisbon: Fundação Calouste Gulbenkian, 2013.
Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten. Vol. I.1. Edited by Friedrich Georg von Bunge. Reval (Tallinn): Kluge und Ströhm, 1853.
Mansi, Giovanni Domenico. Sacrorum Conciliorum nova et amplissima collectio. Vol. XXII. Venice: Apud Antonium Zatta,1778 (repr. Graz: Akademische Druck u. Verlagsanstalt, 1961).
Monumenta Henricina. Vol. I. Edited by Manuel Lopes de Almeida, Idalino Ferreira da Costa Brochado, and Antonio Joaquim Dias Dinis. Coimbra: UC Biblioteca Geral 1, 1960.
Papsturkunden in Portugal. Edited by Carl Erdmann. Berlin: Weidmannsche Buchhandlung, 1927.
Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. Vol. 214. Innocentius III Pontifex Romanus. Edited by Jacques Paul Migne. Paris: apud J.P. Migne, 1855.
Régistres de Grégoire IX. Edited by Lucien Auvray. Vol. I. Paris: Albert Fontemoing, 1896.
Petracca, Luciana. Giovanniti e Templari in Sicilia. Vol. II, Il ms. Qq H12 della Biblioteca Comunale di Palermo. Galatina: Congedo, 2006 (Source edition 299-302).
Tabulae Ordinis Theutonici. Ex tabularii regii Berolinensis codice potissimum. Edited by Ernst Strehlke. Berlin: Weidmann, 1869.
Die Urkunden des Deutschordens-Zentralarchivs in Wien. Regesten. Edited by Udo Arnold. Marburg: N. G. Elwert, 2006–2009.
SECONDARY SOURCES:
Bellomo, Elena. The Templar Order in North-West Italy (1142–c.1330). Leiden–Boston: Brill, 2008.
Benninghoven, Friedrich. Der Orden der Schwertbrüder. Fratres Milicie Christi de Livonia. Cologne–Graz: Böhlau, 1965.
Carraz, Damien, “Clergé.” In Prier et combattre. Dictionnaire européen des ordres militaires au Moyen Âge, edited by Nicole Bériou and Philippe Josserand, 238–239. Paris: Fayard, 2009.
Carraz, Damien. L’Ordre du Temple dans la basse vallée du Rhône (1124–1312). Ordres militaires, croisades et sociétés méridionales. Lyon: Presses Universitaires de Lyon, 2005.
Cerrini, Simonetta. “Une expérience neuve au sein de la spiritualité médiévale: l’ordre du Temple (1120–1314). Étude et édition des règles latine et française.” PhD Dissertation, Université de Paris IV–Sorbonne, 1997.
Claverie, Pierre–Vincent. L’ordre du Temple en Terre Sainte et à Chypre au XIIIe siècle. Nicosia: Centre de Recherche Scientifique, 2005.
Corral Val, Luis. “La Orden de Alcántara: organización institucional y vida religosa en la edad media.” PhD Dissertation, Universidad Complutense Madrid, 1998.
Ehlers, Axel. “The use of indulgences by the Teutonic Order in the Middle Ages.” In The Military Orders. Vol. 3, History and Heritage, edited by Victor Mallia Milanes, 139–145. Aldershot: Routledge, 2008.
Ehlers, Axel. Die Ablasspraxis des Deutschen Ordens im Mittelalter. Marburg: N. G. Elwert, 2007.
Filotico, Francesco. Le origini del Baliato di Bolzano nel quadro del primo sviluppo dell’Ordine Teutonico (1200–1270). Galatina: Congedo, 2015.
Fonseca, Cosimo Damiano. “Le istituzioni ecclesiastiche e la conquista normanna. Gli episcopati e le cattedrali.” In I caratteri originari della conquista normanna. Diversità e identità nel Mezzogiorno (1030–1130). Atti delle sedicesime giornate normanno-sveve, Bari, 5–8 ottobre 2004, edited by Raffaele Licinio and Francesco Violante, 335–348. Bari: Edizioni Dedalo, 2006.
Forey, Alan J. “The Siege of Lisbon and the Second Crusade.” Portuguese studies 20 (2004): 1–13.
García–Guijarro Ramos, Luis. “Exemption in the Temple, the Hospital and the Teutonic Order. Shortcomings of the Institutional Approach.” In The Military Orders. Vol. 2, Welfare and Warfare, edited by Helen J. Nicholson, 289–293. Aldershot: Routledge, 1998.
Houben, Hubert. “Auf dem Weg ins Heilige Land. Deutsche Pilger, Kreuzfahrer und Ordensritter in Italien.” In Die Kreuzzugsbewegung im römisch-deutschen Reich (11.–13-Jahrhundert), edited by Nikolas Jaspert and Stefan Tebruck, 103–118. Ostfildern: Jan Thorbecke, 2016.
Houben, Hubert. “I vescovi e l’imperatore.” In Federico II nel Regno di Sicilia. Realtà locali e aspirazioni universali. Atti del convegno internazionale di studi (Barletta, 19–20 ottobre 2007), edited by Hubert Houben, 173–188. Bari: Adda Editore, 2008.
Houben, Hubert. “Templari e Teutonici nel Mezzogiorno normanno-svevo.” In Il Mezzogiorno normanno-svevo e le Crociate. Atti delle quattordicesime giornate normanno-sveve. Bari, 17–20 ottobre 2000, edited by Giosuè Musca, 251–288. Bari: Dedalo, 2002.
Houben, Hubert. “Zur Geschichte der Deutschordensballei Apulien. Abschriften und Regesten verlorener Urkunden aus Neapel in Graz und Wien.” Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung 107, no. 1–2 (1999): 50–110.
Hunyadi, Zsolt. The Hospitallers in the medieval Kingdom of Hungary, c. 1150–1387. Budapest: Central European University Press, 2010.
Iorio, Raffaele “Uomini e sedi a Barletta di Ospedalieri e Templari come soggetti di organizzazione storica.” In Barletta crocevia degli Ordini religioso-cavallereschi medioevali. Seminario di Studio, Barletta 16 giugno 1996, edited by Renato Paternò di Montecupo, 71–119. Taranto: Centro Studi Melitensi, 1997.
Josserand, Philippe. Église et pouvoir dans la Péninsule Ibérique. Les ordres militaires dans le royaume de Castille (1252–1369). Madrid: Casa de Velázquez, 2004.
Norbert Kamp, Kirche und Monarchie im Staufischen Königreich Sizilien. Vol. I. Prosopographische Grundlegung: Bistümer und Bischöfe des Königreichs 1194–1266. Part 2. Apulien und Kalabrien. München: Wilhelm Fink Verlag, 1975.
Norbert Kamp, Kirche und Monarchie im Staufischen Königreich Sizilien. Vol. I. Prosopographische Grundlegung: Bistümer und Bischöfe des Königreichs 1194–1266. Part 3. Sizilien. München: Wilhelm Fink Verlag, 1975.
Krämer, Thomas. Dämonen, Prälaten und gottlose Menschen. Konflikte und ihre Beilegung im Umfeld der geistlichen Ritterorden. Berlin–Münster: LIT, 2016.
Lomax, Derek. “La Orden de Santiago y el obispado de Cuenca en la Edad Media.” Anuario de Estudios Medievales 12 (1982): 303–310.
Lomax, Derek. La Orden de Santiago. Escuela de estudios medievales. Estudios 38. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Escuela de Estudios Medievales, 1965.
Lomax, Derek. The Order of Santiago, 1170–1275. Oxford: The Confraternity of Saint James, 1960.
Luttrell, Anthony. “Introduzione generale.” In L’inchiesta pontificia del 1373 sugli Ospedalieri di San Giovanni di Gerusalemme nel Mezzogiorno d’Italia, edited by Mariarosaria Salerno and Kristjan Toomaspoeg, 7–30. Bari: Adda Editore, 2008.
Marullo di Condojanni, Carlo. La Sicilia ed il Sovrano Ordine Militare di Malta. Messina: Grafiche “La Sicilia”, 1953.
Menache, Sophia. “La orden de Calatrava y el clero andaluz (siglos XIII–XV).” In Estudios en memoria del profesor don Claudio Sánchez–Albornoz. Vol. I, edited by Miguel Angel Ladero uesada, 633–653. En la España Medieval 5. Madrid: Universidad Complutense, 1986.
Militzer, Klaus. “Porte-Glaive, ordre des.” In Prier et combattre. Dictionnaire européen des ordres militaires au Moyen Âge, edited by Nicole Bériou and Philippe Josserand, 729–730. Paris: Fayard, 2009.
Montaña Conchiña, Juan Luis de la. “Obispados y órdenes militares. Problemas jurisdiccionales en la Transierra extremeña del siglo XIII.” Alcantara. Revista del Seminario de Estudios Cacereños 34, no. 1 (1995): 29–48.
Nicholson, Helen J. Templars, Hospitallers and Teutonic Knights. Images of the Military Orders, 1128–1291. Leicester–London–New York: Leicester University Press, 1993.
O’Malley, Gregory. The Knights Hospitaller of the English Langue, 1460–1565. Oxford: Oxford University Press, 2005.
Petracca, Luciana. Giovanniti e Templari in Sicilia. Vol. II. II ms. Qq H12 della Biblioteca Comunale di Palermo. Galatina: Congedo, 2006.
Phillips, Jonathan. “Ideas of Crusade and Holy War in De expugnatione Lyxbonensi (The Conquest of Lisbon).” In Holy Land, Holy Lands, and Christian History, edited by Robert N. Swanson, 123–141. Woodbridge: Boydell & Brewer, 2000.
Riley-Smith, Jonathan. Knights of St. John in Jerusalem and Cyprus, c.1050–1310. London: Macmillan, 1967.
Riley-Smith, Jonathan. The Knights Hospitaller in the Levant, c.1070–1309. Basingstoke etc: Palgrave Macmillan, 2012.
Salerno, Mariarosa. “The military orders and the local population in Italy: connections and conflicts.” In The Military Orders. Vol. 6.2, Culture and Conflict in Western and Northern Europe, edited by Jochen Schenk and Mike Carr, 172–182. London–New York: Routledge, 2017.
Salerno, Mariarosa. Gli ospedalieri di San Giovanni di Gerusalemme nel Mezzogiorno d’Italia (secc. XII–XV). Taranto: Centro Studi Melitensi, 2001.
Salerno, Mariarosaria and Kristjan Toomaspoeg. L’inchiesta pontificia del 1373 sugli Ospedalieri di San Giovanni di Gerusalemme nel Mezzogiorno d’Italia. Bari: Adda Editore, 2008.
Santoro, Daniela. “L’arcivescovo e l’Ospedale. Raimondo de Puyolis contro i Gerosolimitani di Messina (1344).” In Istituzioni ecclesiastiche e potere regio nel Mediterraneo medievale. Scritti per Salvatore Fodale, edited by Patrizia Sardina, Daniela Santoro and Maria Antonietta Russo, 75–90. Palermo: Associazione no profit Mediterranea, 2016.
Schenk, Jochen. “Aspects and Problems of the Templars’ Religious Presence in Medieval Europe from the twelfth to the early fourteenth Century.” Traditio 71 (2016): 273–303.
Schenk, Jochen. Templar families: landowning families and the Order of the Temple in France, c.1120–1307. Cambridge–New York: Cambridge University Press, 2012.
Telmo, António. História Secreta de Portugal. Lisbon: Zéfiro, 1977.
Toomaspoeg, Kristjan. La contabilità delle Case dell’Ordine Teutonico in Puglia e in Sicilia nel Quattrocento. Galatina: Congedo, 2005.
Toomaspoeg, Kristjan. “ ‘Confratres, procuratores, negociorum gestores et factores eorum...’ Storia dei familiares dei Cavalieri Teutonici in Sicilia (1197–1492).” Sacra Militia. Rivista di storia degli ordini militari 1 (2000): 151–165.
Toomaspoeg, Kristjan. “Gli insediamenti templari, giovanniti e teutonici nell’economia della Capitanata medievale.” In Federico II e i cavalieri teutonici in Capitanata. Recenti ricerche storiche e archeologiche. Atti del Convegno internazionale (Foggia–Lucera–Pietra Montecorvino, 10–13 giugno 2009), edited by Pasquale Favia, Hubert Houben and Kristjan Toomaspoeg, 183–214. Galatina: Congedo, 2012.
Toomaspoeg, Kristjan. “I Templari nel Mezzogiorno e nelle isole.” In I Templari. Grandezza e caduta della ‘Militia Christi’, edited by Giancarlo Andenna, Cosimo Damiano Fonseca, and Elisabetta Filippini, 75–83. Milan: Vita e Pensiero, 2016.
Toomaspoeg, Kristjan. “La fondazione della provincia di ‘Lombardia’ dell’Ordine dei Cavalieri Teutonici (secoli XIII–XIV).” Sacra Militia. Rivista di storia degli ordini militari 3 (2003): 111–159.
Toomaspoeg, Kristjan. “La spiritualité des ordres religieux-militaires du Moyen Âge: l’état de la recherche.” In Cister e as Ordens Militares na Idade Média – Guerra, Igreja e Vida Religiosa, edited by José Albuquerque Carreiras, Carlos de Ayala Martínez, 23–45. Tomar: Associação portuguesa de Cister, 2015.
Toomaspoeg, Kristjan. “The Marquis of Albon, Carl Erdmann and the Templar Sources in Portugal.” In The Templars and their Sources, edited by Karl Borchardt, Karoline Döring, Philippe Josserand, and Helen J. Nicholson, 106–122. New York: Routledge, 2017.
Toomaspoeg, Kristjan. „Le grenier des Templiers. Les possessions et l’économie de l’Ordre dans la Capitanate et en Sicile.” In L’économie templière en Occident. Patrimoines, commerce, finances. Actes du colloque international (Troyes–Abbaye de Clairvaux, 24–26 octobre 2012), edited by Arnaud Baudin, Ghislain Brunel and Nicolas Dohrmann, 93–113. Langres: D. Guéniot–Conseil général de l’Aube, 2013.
Toomaspoeg, Kristjan. “L’Ordine Teutonico nel Mediterraneo: bilancio e prospettive di ricerca – Der Deutsche Orden im Mittelmeerraum: Bilanz und Forschungsperspektiven.” In L’Ordine Teutonico tra Mediterraneo e Baltico: incontri e scontri tra religioni, popoli e culture – Der Deutsche Orden zwischen Mittelmeerraum und Baltikum. Begegnungen und Konfrontationen zwischen Religionen, Völkern und Kulturen, edited by Hubert Houben and Kristjan Toomaspoeg, 35–63. Galatina: Congedo, 2008.
Toomaspoeg, Kristjan. Les Teutoniques en Sicile (1197–1492). Rome: École française de Rome, 2003.
Toomaspoeg, Kristjan. Templari e Ospitalieri nella Sicilia Medievale. Taranto–Bari: Centro Studi Melitensi, 2003.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
CC BY ND 4.0. The Creator/Contributor is the Licensor, who grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work on the fields indicated in the License Agreement.
Stats
Number of views and downloads: 593
Number of citations: 0