Etnologia i antropologia kulturowa w przeddzień ewaluacji: kondycja dyscypliny w neoliberalnej akademii

Wojciech Dohnal

doi:10.12775/lud109.2025.14

Автор(и)

Wojciech Dohnal Instytut Antropologii i Etnologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0002-1211-7252

DOI:

https://doi.org/10.12775/lud109.2025.14

Ключові слова

etnologia antropologia kulturowa; ewaluacja dyscyplin naukowych; Ustawa 2.0; kultura audytu; neoliberalna akademia; Polska, etnologia, antropologia kulturowa, ewaluacja dyscyplin, Ustawa 2.0, kultura audytu, neoliberalna akademia, Polska

Анотація

Artykuł omawia system ewaluacji dyscyplin naukowych wprowadzony w Polsce na mocy Ustawy 2.0, sytuując go w szerszym kontekście neoliberalnych przemian akademii oraz rosnącej roli kultury audytu. Z tej perspektywy analizuję kondycję etnologii i antropologii kulturowej, która po raz pierwszy ma zostać oceniona jako samodzielna dyscyplina naukowa. Przedstawiona analiza obejmuje zasoby kadrowe, status instytucjonalny oraz jej miejsce w polskim systemie nauki. Ewaluacja stanowi dla etnologii i antropologii kulturowej poważne wyzwanie, wprowadzając ją w sam środek logiki neoliberalnej akademii, w której znaczenie poszczególnych dyscyplin zależy od ich zdolności do dostarczania mierzalnych i łatwo porównywalnych rezultatów. Wyniki oceny będą zatem bezpośrednio wpływać na finansowanie badań, rozwój kadr naukowych oraz kształcenie nowych pokoleń badaczy. Artykuł podkreśla, że logika ewaluacji redefiniuje standardy wartości naukowej i w coraz większym stopniu determinuje przyszłość tej dyscypliny w Polsce.

Посилання

de Sousa Santos, B. (2014). Epistemologies of the South: Justice Against Epistemicide. Boulder, CO: Paradigm.

Dohnal, W. (2018). Smutny jubileusz. Smutny jubileusz. LUD. Organ Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, 102, 13–15. https://doi.org/10.12775/lud102.2018.00

Foucault, M. (2008). The Birth of Biopolitics: Lectures at the Collège de France 1978–1979. New York, NY: Palgrave Macmillan.

Heatherington, T., Zerilli, F. M. (Eds.). (2016). Anthropologists in/of the neoliberal academy. Anuac, 5(1), 41–90. https://doi.org/10.7340/anuac2239-625X-2437

Kipnis, A. B. (2008), Audit cultures: Neoliberal governmentality, socialist legacy, or technologies of governing? American Ethnologist, 35 (2), 275-289.

Kleinman, A. (2010). Audit Cultures: Anthropological Studies in Accountability, Ethics and the Academy. London, England: Routledge.

Kwiek, M., Antonowicz, D., Brdulak, J., Hulicka, M., Jędrzejewski, T., Kowalski, R., Kulczycki, E., Szadkowski, K., Szot, A., Wolszczak-Derlacz, J. (2016). Projekt założeń do ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.

Kwiek, M. (2017). Wprowadzenie: Reforma szkolnictwa wyższego w Polsce i jej wyzwania. Jak stopniowa dehermetyzacja systemu prowadzi do jego stratyfikacji. Nauka i Szkolnictwo Wyższe, 2(50), 9-38. DOI: 10.14746/nisw.2017.2.0

Listy protestacyjne z Polski i zagranicy przeciwko likwidacji etnologii jako samodzielnej dyscypliny naukowej. LUD. Organ Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, 102, 17–40. https://doi.org/10.12775/18707

Loher, D., Strasser, S., Monterescu, D., Dabağcı, E., Gallo, E., Shore, C., Gupta, A., Mathur, C., Anton, L., Zane, R., Lems, A., Khosravi, S., Sarıaslan, Z., Salazar, N. B., Montoya, A., Pérez, M., Kovač, U., Tilche, A., Loperfido, G., Matos, P., Santer, K., Thorkelson, E. (2019). On politics and precarity in academia. Social Anthropology, 27(S2), 97–117. https://doi.org/10.1111/1469-8676.12695

Mills, M. A., Shore, C., Wright, S. (2000). Audit culture and anthropology. The Journal of the Royal Anthropological Institute, 6(3), 521–526. https://doi.org/10.1111/j.1467-9655.2000.tb00056.x

Mitchell, J. P. (2014). Anthropologists behaving badly? Impact and the politics of evaluation in an era of accountability. Etnográfica, 18(2), 275–297. https://doi.org/10.4000/etnografica.3673

Navarro, T. (2017). But Some of Us Are Broke: Race, Gender, and the Neoliberalization of the Academy. American Anthropologist, 119(3). https://doi.org/10.1111/AMAN.12888

Porter, T. M. (1995). Trust in Numbers: The Pursuit of Objectivity in Science and Public Life. New York: Princeton University Press.

Shore, C. (2008). Audit culture and illiberal governance: Universities and the politics of accountability. Anthropological Theory, 8(3), 278–298. https://doi.org/10.1177/1463499608093815

Shore, C. (2010). Beyond the multiversity: Neoliberalism and the rise of the audit university. Social Anthropology, 18(1), 15–29.

Shore, C., Wright, S. (1999). Audit culture and anthropology: Neo-liberalism in British higher education. Journal of the Royal Anthropological Institute, 5(4), 557–575. https://doi.org/10.2307/2661148

Shore, C., Wright, S. (2000). Coercive accountability: The rise of audit culture in higher education. In M. Strathern (Ed.), Audit cultures: Anthropological studies in accountability, ethics and the academy (pp. 57–89). London: Routledge.

Shore, C., Wright, S. (2015). Governing by numbers: Audit culture, rankings and the new world order. Social Anthropology, 23(1), 22–28. https://doi.org/10.1111/1469-8676.12098

Shore, C., Wright, S. (2017). Death of the public university? Uncertain futures for higher education in the knowledge economy. London: Berghahn Books.

Slaughter, S., Larry, L. (1997), Academic Capitalism: Politics, Policies, and the Entrepreneurial University. Baltimore: Johns Hopkins University Press.

Strathern, M. (2000). Introduction: New accountabilities. In M. Strathern (Ed.), Audit cultures: Anthropological studies in accountability, ethics and the academy (pp. 1–18). London: Routledge.

Woźnicki, J. (2019). Sto lat działalności ustawodawczej w szkolnictwie wyższym w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem okresu trzydziestolecia transformacji. W: J. Woźnicki (red.), Transformacja Akademickiego Szkolnictwa Wyższego w Polsce w okresie 30-lecia 1989–2019. Warszawa: KRASP, 13-43.