Zelman¬ – A Folk Song and Ritual Play in the Writings of Oskar Kolberg and Other Scholars. Materials and Interpretations
DOI:
https://doi.org/10.12775/lud101.2017.09Keywords
ethnohistory, ritual play, folklore, Oskar Kolberg, legend, ritual song, ethnic relations, ZelmanAbstract
The folk song and ritual play known under the name of Zelman was recorded and documented in the Ukraine in more than ten varieties by Oskar Kolberg in the 19th century. It may be interpreted from two perspectives: historical and mythological. In the former, its context is the practice of Orthodox churches being leased out to Jews. In the latter, it is related to the gods of ancient mythology. Scholars, like M. Hruszewski, have long dismissed any link between the ritual “Zelman” with Zelman Wolfowicz, who lived in the 18th Century in the town of Drohobych. They believed the practice of Jews taking churches in lease to be no more than a legend. The author presents the social, religious and political background of this legend and examines its parallels both with ‘haijwka’, an Easter ritual, and the forms of the legend which exist to this day. He considers this tradition part of enduring legacy in the relations between Ukrainians, Poles and Jews, which even today is not without significanceReferences
Antyborzec, E. (215). Monografie regionalne Oskara Kolberga. Założenia i realizacja. Poznań: Instytut im. Oskara Kolberga.
Bartmiński, J. (1990). Folklor – język – poetyka. Wrocław-Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Beauvois, D. (2016). Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie, 1793-1914 (przeł. K. Rutkowski). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej.
Bilous, V. (2000). Etnografični doslidžennâ na zahidnoukraïns’kih zemlâh u tretijčverti XIX st. Lwów: Institut narodoznavstva NAN Ukraїni.
Cieślikowski, J. (1985). Wielka zabawa. Folklor dziecięcy, wyobraźnia dziecka, wiersze dla dzieci. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Czubala, D. (2014). Polskie legendy miejskie. Studium i materiały. Katowice: Thesaurus Silesiae.
Davidûk V. (2010a). Ïde, їdeZelman (do pitannâ genezi odnogo igrowogo personaža), Фol’kloristični Зošiti, 13, 54-59. Pozyskano z http://archive.nbuv:gov.ua/portal/soc_gum/Fz/2010_13/2.pdf.
Davidûk, V. (2010b). Narodna mifologijâ Ukraїnciv: pohodžennâ golovnih persona iv v svitlipaleontologiї, Narodoznawči Зošiti, 1-2, 94-113. Pozyskano z http://nz.ethnology.lviv.ua>archiv/2010-1-2/16.pdf.
Dołęga-Chodakowski, Z. (1967). O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem (1818). W: Tenże. O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem oraz inne pisma i listy (oprac. J. Maślanka). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Engelking, A. (2012). Kołchoźnicy: antropologiczne studium tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Franko, I. (1895). Najnowsze prądy w ludoznawstwie, Lud, 1, 4-16.
Gajkowa, O. (1976). Ruś Czerwona Oskara Kolberga. W: Ruś Czerwona, cz. I (DWOK, t. 56), V-XXV. Wrocław-Poznań: PTL.
Gloger, Z. (1903). Encyklopedia staropolska ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo P. Laskauer i W. Babicki.
Gogol, M. (2002). Taras Bulba (przeł. A. Ziemny, posłowie J. Tazbir). Warszawa: Czytelnik.
Herodot, (1954). Dzieje (przeł. i opracował S. Hammer). Warszawa: Czytelnik.
Homa, A. (2015). Dawne zwyczaje i obrzędy weselne wsi Wyszatyce (pow. Przemyśl) w pamięci jej mieszkańców, Twórczość Ludowa, nr 3-4, 19-22.
Hruszewskij (Gruševs’kij), M. (1922). Istoriâ Ukraїni – Rusi, t. VIII, č. II, Kijów: Viden.
Kolberg, O. (1877). Wielkie Księstwo Poznańskie, cz. III. W: DWOK, t. 11 (1963). Wrocław-Poznań: PTL.
Kolberg, O. (1882). Pokucie, cz. I. W: DWOK, t. 29 (1962). Wrocław-Poznań: PTL.
Kolberg, O. (1890). Chełmskie, cz. I. W: DWOK, t. 33 (1964). Wrocław-Poznań: PTL.
Kolberg, O. (1891). Przemyskie (wydał I. Kopernicki). W: DWOK, t. 35 (1964). Wrocław-Poznań: PTL.
Kolberg, O. (1907). Wołyń. Obrzędy, melodie, pieśni (wydał J. Tretiak przy współudziale S. Fischera i F. Szopskiego). W: DWOK, t. 36 (1964). Wrocław-Poznań: PTL.
Kolberg, O. (1976). Ruś Czerwona, cz. I (z rękopisów oprac. W. Kuraszkiewicz, B. Linette, M. Tarko). W: DWOK, t. 56. Wrocław-Poznań: PTL.
Kolber, O. (1994). Podole (z rękopisów opracowała D. Pawlak, red. tekstów gwarowych W. Kuraszkiewicz), W; DWOK, t. 47. Wrocław-Poznań: PTL.
Kolberg, O. (2004). Chełmskie. Suplement do t. 33 i 34 (oprac. E. Miller i B. Linette). W: DWOK, t. 82. Poznań: PTL i Instytut im. O. Kolberga.
Krzywicka, R. (1891). Gry i zabawy ludowe w Rościszewie, Wisła, 5 (3), 552-588.
Legenda obarendeiudeâmicerkwej na Ukraine – shatsky. (2016). Pozyskano z http://shatsky.livejournal.com/18811.html.
Lubicz-Czerwiński, I. (1816). Rys dziejów kultury i oświecenia Narodu Polskiego, od wieku X do końca XVII, we 2 częściach. Przemyśl.
Miller, E. (1995). Kolbergowskie metody zbierania i wydawania tekstów ludowych w świetle rękopisów. W: L. Bielawski, K. Dadak-Kozicka, K. Lesień-Plachecka (red.), Oskar Kolberg. Prekursor antropologii kultury (s. 15-36). Warszawa: Instytut Sztuki PAN.
Miller, E. (2004). Chełmskie Oskara Kolberga. W: O. Kolberg, Chełmskie. Suplement do t. 33 i 34 (s. V-LXVI), DWOK, t. 82, Poznań: PTL i Instytut im. O. Kolberga.
Pan Zelman (2015). Pozyskano z https:www.youtube.com/watch?V=eSABO34/sVc.
Piasecki, E. (1932). Zabawy i gry ludowe w Polsce, W: Wiedza o Polsce, t. III, Etnografia Polski (s. 335-344). Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza o Polsce”.
Reszetucha, W. (1930). O znaczeniu i pochodzeniu haiłki „Zelman”. Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie, t. 10, 11-14.
Serczyk W. A. (1974). Tzw. „Ziemie ruskie” w działalności badawczej Oskara Kolberga. Prace Etnograficzne, z. 7 (Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, CCCLXXV), 21-33.
Serczyk W. (2001). Historia Ukrainy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Skrukwa, A. (2008). Pokucie Oskara Kolberga. W: A. Skrukwa i A. Kustro (oprac). Oskar Kolberg, Pokucie. Suplement do tomów 29-32 (V-XLIX), DWOK, t. 81. Poznań: Instytut im. Oskara Kolberga.
Stecûk, O. (2013). Legenda pro drogobic’kogo upira, Nezaležnij kulturologičnij časopis, 71. Pozyskano z http:// ji.lviv.ua>n71texts/Legendaprodrohobupyra.htm.
Szulc, K. (1880). Mythyczna historia polska i mythologia słowiańska. Poznań.
Tazbir, J. (2002). Posłowie. W: M. Gogol. Taras Bulba (s. 145-169), Warszawa: Czytelnik.
Tokarska-Bakir, J. (2004). Żydzi u Kolberga. W: J. Tokarska-Bakir. Rzeczy mgliste. Eseje i studia (s. 49-72). Sejny: Wydawnictwo „Pogranicze”.
Trudy EtnografičeskogootdelaImperatorskagoobŝestvalûbitelejestestvoznaniâ, antropologii i etnografii pri Moskovskom universitete, kn. 7, Moskva 1886.
Wiadomości…(1833). Wiadomości o Zborowie, Czasopismo Naukowe od Zakładu Narodowego im. Ossolińskich Wydawane, 6 (1), 70-96.
Wszystko o co chcielibyście, ale wstydzicie się zapytać. Pozyskano z http://www.olejow.yoyo.pl/readarticl...article_id=152.
Vasilenko, V. (2004). Kul’tura Ukraїni. Džerel’ni materiali. Fol’klor. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Wylęgała, A. (2013). Badacz z Polski na Ukrainie: problemy metodologiczne, Przegląd Socjologii Jakościowej, 9 (4), 140-149.
Zaleski, W. (Wacław z Oleska) (1833). Pieśni polskie i ruskie ludu galicyjskiego. Lwów.
Zawadzki, W. (1869). Obrazy Rusi Czerwonej. Poznań.
Zbyr, I. (2014). Oskar Kolberg i jogo zbirnik „Pokuttâ”, Lwów: L’vivs’kij nacional’nij universitet imieni Ivana Franka.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
- The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:
- recording of a Work / subject of a related copyright;
- reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
- marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
- introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
- dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 3.0).
- The authors give the publisher the license free of charge.
- The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 369
Number of citations: 0