Etnograficzne „studia wschodnie” jako praktyka orientalizacji
DOI:
https://doi.org/10.12775/lud109.2025.02Słowa kluczowe
orientalizm, studia wschodnie, centra-peryferia, wiedza akademicka, Europa Wschodnia, UkrainaAbstrakt
Celem artykułu jest spojrzenie na wybrane aspekty praktyki naukowej w Polsce po 1989 roku w obrębie tzw. studiów wschodnich. W tekście odnoszę się do własnych doświadczeń badawczych, ale także przykładów instytucjonalnych oraz projektów popularyzatorskich w obszarze badań „wschodnich”. Poddając krytycznemu namysłowi własną postawę prowadzącego zajęcia w Litwie i Ukrainie w ostatniej dekadzie XX w., a także niektóre rozwiązania instytucjonalne, zastanawiam się, na ile stosowana była/jest praktyka orientalizująca. Podaję konkretne przykłady, przedstawiam inspiracje teoretyczne oraz wybrane aspekty historyczne. Artykuł nie ma celu całościowego krytycznego omówienia „studiów wschodnich”, koncentruje się jedynie na wybranych aspektach, które mogą być odczytane jako orientalizujące.
Bibliografia
Balcer, A. (2023). Na Wschodzie bez zmian? Orientalizacja we współczesnej Polsce. Wrocław. Kolegium Europy Wschodniej.
Baudouin de Courtenay Ehrenkreutz, C. (1930). Kilka uwag i wiadomości o etnografii województwa wileńskiego. W: Wilno i Ziemia Wileńska. Zarys monograficzny, t. I, (s. 173-218). Wilno: Wydawnictwo Wojewódzkiego Komitetu Regjonalnego.
Beauvois, D. (2005). Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793-1914, (przeł. K. Rutkowski). Lublin: Wydawnictwo.
Buchowski, M. (2006). The Specter of Orientalism in Europe: From Exotic Other to Stigmatized Brother. Anthropological Quarterly, 79 (3), 463–482.
Cavanagh, C. (2003). Postkolonialna Polska. Biała plama na mapie współczesnej teorii (przeł. T. Kunz). Teksty Drugie, nr 2-3, 60-71.
Clifford, G. (2000). Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, przeł. Ewa Dżurak (i in.). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Hodkinson, J., Walker, J., Mazumdar, S., & Feichtinger, J. (red.). (2013). Deploying Orientalism in Culture and History: From Germany to Central and Eastern Europe. Boydell & Brewer.
Jasiewicz, Z. (2004). Wschód a polska etnologia i antropologia społeczno-kulturowa. Doświadczenia i perspektywy. W: Z. Jasiewicz (red.), Wschód w polskich badaniach etnologicznych i antropologicznych (s. 9-30). Poznań: Biblioteka Telgte: Komitet Nauk Etnologicznych PAN.
Kuldkepp, M. (2023). Western Orientalism Targeting Eastern Europe: An Emerging Research Programme. Central European Journal of International and Security Studies. 17 (4), 64-80. DOI:10.51870/AEMQ7827
Ładykowski P. (2021). Utracony Wschód. Antropologiczne rozważania o polskości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. DOI:10.7366/9788366470866
Maracskó A. (2014). Hungarian Orientalism and the Zichy expeditions, degree of master, Budapest. Pozyskano z https://www.etd.ceu.edu/2014/maracsko_andras.pdf
Mróz, L. (1993). Syndrom pogranicza. Uwagi na temat badań świadomości etnicznej. Polska Sztuka Ludowa – Konteksty. 47 (3-4), 51-57.
Murray-Miller, G. (2023). Europe and its Orientalisms: Epistemology and Practice in in the Long Nineteenth Century. W: M. Hewitson, J. Vermeiren (red.), Europe and the East. Historical Ideas of Eastern and Southeast Europe, 1789-1989 (s. 56-75). London: Routledge, DOI:10.4324/9781003120131-4
Obrębski, J. (2007). Polesie. Studia etnosocjologiczne, A. Engelking (red.). t. 1. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Oschmann, D. (2024). Jak niemiecki Zachód wymyślił swój Wschód (przeł. A. Peszke). Poznań: Instytut Zachodni.
Said, E. W. (2005). Orientalizm (przeł.) M. Wyrwas-Wiśniewska. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Snochowska-Gonzalez, C. (2013). Czy jesteśmy postkolonialni? O pewnym wrogim przejęciu. W: J. Tokarska-Bakir (red.), Tożsamość wyobrażona (s. 256-277). Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Wolff, L. (2020). Wynalezienie Europy Wschodniej. Mapa cywilizacji w dobie Oświecenia (przeł. T. Biedroń). Kraków: iędzynarodowe Centrum Kultury.
Zarycki, T. (2010). Elementy orientalizmu w obrazie Polski Wschodniej. W: D. Błaszczuk, M. Stefański (red.), Strategiczna problematyka rozwoju Polski Wschodniej (s. 167-181). Lublin: Innovatio Press Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji.
Zarycki, T. (2013). Polska wschodnia i orientalizm – wprowadzenie. W: T. Zarycki (red.), Polska Wschodnia i Orientalizm (s. 7-10). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Zowczak, M. (1991). Kultura religijna polskiej wsi na Litwie. Przegląd Wschodni, 1 (3), 527–555.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Łukasz Smyrski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
- utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
- wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
- rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 58
Liczba cytowań: 0
