“Sabała’s Night” – the highlander “highwaymen” celebration
DOI:
https://doi.org/10.12775/LSE.2022.61.10Keywords
celebration, event, festival, highwaymen, highlanders, invented tradition, PodhaleAbstract
This article relates to “Sabała’s Night” – a highlander celebration which is an example of an “invented tradition” in the sense suggested by Eric Hobsbawm. The author refers to the process of mythologisation, stereotyping and commercialisation of highland robbery in the Podhale region. She outlines the genesis and subsequent metamorphoses of this fabricated tradition which is based on the romantic legends of mountain highwaymen. While discussing the course of events, the author points to the elements borrowed from the past which have been creatively transformed to form the foundation of new “highwaymen” customs currently performed by Podhale highlanders during their festival. She explains the reasons which make the depositaries of highwaymen tradition treat “Sabała’s Night”, an event which is of a theatrical and at times even comedic nature, with particular esteem and absolute seriousness. She presents the engagement of the highlander’s intellectual elite into its conduct while taking into account the differentiation determined by sex. Finally, she shows how this event forms an unabated tourist attraction of the Podhale region and is listed amongst the most significant cultural events in this area.
References
Antecka, J. (1976). Zbójnicy z Niebieskiej Doliny. Dziennik Polski, z dn. 24–25.07.
Antecka, J. (1986). Sabałowe Bajania. Nowy Sącz: Sądecka Oficyna Wydawnicza.
Benefis (2021a). Przyśpiewka w wykonaniu Orlic i Zbójników podczas benefisu prof. Stanisława A. Hodorowicza, zapis filmowy wydarzenia z dn. 23.10. Pozyskano z: https://podhale24.pl/rozmaitosci/artykul/79665/Benefis_profesora_Stanislawa_Hodorowicza_video.html.
Benefis (2021b). Wypowiedź Hetmana Zbójników podczas Benefisu Profesora Stanisława Hodorowicza, zapis filmowy wydarzenia z dn. 23.10. Pozyskano z: https://podhale24.pl/rozmaitosci/artykul/79665/Benefis_profesora_Stanislawa_Hodorowicza_video.html.
Bolechowski, P. (2009). Sabałowa Noc. Gazeta Krakowska, z dn. 17.08.
Brzega, W. (2014). Żywot górala poczciwego. Spojrzenie po latach. Zakopane: Wydawnictwo Tatrzańskiego Parku Narodowego.
Brzozowska-Krajka, A. (2007). „Z Bogiem na Luptów”: ludowa filozofii zbójnickiego rzemiosła. W: M. Madejowa, A. Mlekodaj, M. Rak (red.), Mit i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze (s. 103–111). Nowy Targ: Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu.
Chodurska, E., Judyccy, A. i Z. (2007). Podhalanie. Słownik biograficzny. T. 2. Vaudricourt–Zakopane: Instytut Badań Biograficznych.
Goszczyński, S. (1853). Dziennik podróży do Tatrów. Lwów: Wydawnictwo Podhalanka.pl.
HAK [Kraczyńśka, H.] (2001). Profesor Hetman zbójników. Gazeta Krakowska, z dn. 13.08.
HAK [Kraczyńśka, H.] (2001a). Zlot zbójów i czarownic. Gazeta Krakowska, mutacja podhalańska, z dn. 13.08.
Hobsbawm, E. (2008). Wprowadzenie. Wynajdywanie tradycji. W: E. Hobsbawm, T. Ranger (red.), Tradycja wynaleziona (s. 9–23). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Jagiełło, M. (2007). Wybrane zagadnienia zbójnictwa tatrzańskiego w piśmiennictwie polskim XIX i początku XX wieku (na kanwie Zbójnickiej sonaty). W: M. Madejowa, A. Mlekodaj, M. Rak (red.), Mit i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze (s. 243–248). Nowy Targ: Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu.
Janicka-Krzywda, U. (1986). Niespokojne Karpaty, czyli rzecz o zbójnictwie. Warszawa–Kraków: PTTK Kraj.
Kąś, J. (2015). Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej. T. 2. Bukowina Tatrzańska–Nowy Targ: Bukowiańskie Centrum Kultury „Dom Ludowy”.
Kąś, J. (2017). Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej. T. 4. Kraków: Wydawnictwo Astraia.
Kozak, A. (2007). Wizerunek zbójnika w zbiorach etnograficznych Muzeum Tatrzańskiego. W: M. Madejowa, A. Mlekodaj, M. Rak (red.), Mit i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze (s. 178–182). Nowy Targ: Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu.
Kroh, A. (1971). Zbójnik podhalański w kulturze polskiej. Polska Sztuka Ludowa, 35 (2–3), 79–98.
Krzysztofiak, A. (2007). Jak Goszczyński o zbójnikach śpiewał. W: M. Madejowa, A. Mlekodaj, M. Rak (red.), Mit i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze (s. 243–248). Nowy Targ: Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu.
Kuraś, B. (2004). Góralskie „Sabałowe Bajania” w lunaparku. [wycinek prasowy w zbiorach BCK].
Mikos von Rohrscheidt, A. (2008). Turystyka kulturowa – wokół definicji. Turystyka Kulturowa, 1, 4–21.
Mlekodaj, A. (2007). Motyw zbójnika w regionalnej poezji Podhala po 1945 roku. W: M. Madejowa, A. Mlekodaj, M. Rak (red.), Mit i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze (s. 131–137). Nowy Targ: Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu.
Pak, A.(2019). Zbójnictwo. Siła góralskiej tradycji. Raba Wyżna.
Para, M. (2010). Tradycja nie ginie. Tygodnik Podhalański, nr 31.
Piasecki, Z. (1973). Byli chłopcy byli… Zbójnictwo karpackie – prawda historyczna, folklor i literatura polska. Warszawa: Wydawnictwo Literackie.
Przerwa-Tetmajer, K. (1958). Janosik Nędza-Litmanowski. Warszawa: Wydawnictwo Literackie.
Sadecki, J. (2017). Rektor zbójnik. Z profesorem Stanisławem Hodorowiczem rozmawia Jerzy Sadecki. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Sikora, S. (1987). „Sabałowe Bajania” – legenda Podhala. Dziennik Polski, z dn. 8.04.
Szkodziński, M. (2021). Z Bartłomiejem Koszarkiem, dyrektorem Bukowiańskiego Centrum Kultury „Dom Ludowy”, o Sabałowych bajania i nie tylko rozmawiał Marcin Szkodziński. Pozyskano z: https://podhale24.pl/rozmaitosci/artykul/78138/Zbojnicy_nie_moga_byc_pokraczni.html.
Szurmiak-Bogucka, A., Węglarz, S., Kafel, B., Koszarek, B., Łapka, J. (2006). 40 roków „Sabałowych Bajań”. Bukowina Tatrzańska: Dom Ludowy.
Tyrpa, A. (2007). Obraz zbójników w pieśniach ludowych. W: M. Madejowa, A. Mlekodaj, M. Rak (red.), Mit i rzeczywistość zbójnictwa na pograniczu polsko-słowackim w historii, literaturze i kulturze (s. 112–120). Nowy Targ: Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu.
Witkiewicz, S. (1891). Na przełęczy. Wrażenia i obrazy z Tatr. Warszawa: Nakład Gebethnera i Wolffa.
Węglarz, S. (2017). 50 lat Sabałowych Bajań. Twórczość Ludowa, 32 (82), nr 1–2, 4–9.
Wójcik, A.W. (2009). Sabała. Zakopane: Tatrzański Park Narodowy.
Wspomnienia o Sabałowych Bajaniach: Adam Sawina, z dn. 5.10.2016. Pozyskano z: https://sabalowebajania.pl/wspomnienie-o-sabalowych-bajaniach-adam-sawina/.
Wspomnienia o Sabałowych Bajaniach: Jan Kubik, z dn. 7.10. 2016. Pozyskano z: https://sabalowebajania.pl/wspomnienia-o-sabalowych-bajaniach-jan-kubik/.
XLIV Sabałowe przejdą do historii (2010). Kurier Tatrzański. [wycinek prasowy w zbiorach BCK].
Zduniak, A. (2010). Event jako ponowoczesna forma uczestnictwa w życiu społecznym. Rocznik Nauk Społecznych, 2 (38), 207–234.
Dokumenty archiwalne ze zbiorów Bukowiańskiego Centrum Kultury „Dom Ludowy” w Bukowinie Tatrzańskiej (zbiór nieuporządkowany, dokumentacja nie posiada paginacji ani sygnatur)
BKC, List Bartłomieja Koszarka do członków Zbójnickiej Braci, mps. z dn. 8.10.2011.
BCK, List Hetmana Zbójników Stanisława Hodorowicza do Olicy, mps. z dn. 3.07.2015.
BCK, Tekst przysięgi zbójnickiej, mps.
BCK, B.K. (2007). Nuta braci zbójników, mps. [tekst przyśpiewki].
BCK, scenariusz „Sabałowej Nocy”, 2021, rkp.
BCK, Zbójnickie postanowiynie, mps.
BCK, Hetmańskie Poświadcynie, mps. z dn. 7.08.2021.
BCK, List Jarosława Kalinowskiego do Hetmana Zbójnickiej Braci Stanisława Hodorowicza, z dn. 11. 08.2020.
BCK, scenariusz „Sabałowej Nocy”, 2018, rkp.
BCK, scenariusz „Sabałowej Nocy”, 2017, rkp.
BCK, scenariusz „Sabałowej Nocy”, 2016, rkp.
BCK. List Czesława Langa do Hetmana Kapituły Zbójnickiej Stanisława Hodorowicza, z dn. 10.08.2005.
BCK, Adamski, Z. (1975). Znów zbójnicy w Bukowinie, [wycinek prasowy bez informacji bibliograficznych].
Wywiady (archiwum autorki)
Wywiad 1: z Józefem Koszarkiem, Bukowina Tatrzańska, 25.08.2021.
Wywiad 2: z Bartłomiejem Koszarkiem, Bukowina Tatrzańska, 25.08.2021.
Wywiad 3: z Anną Trebunia-Wyrostek, Ciche, 21.01.2022.
Wywiad 4: z Dorotą Majerczyk, Chabówka, 22.01.2022.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Lodz Ethnographic Studies
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
- The authors give the publisher (Polish Ethnological Society) non-exclusive license to use the work in the following fields:
- recording of a Work / subject of a related copyright;
- reproduction (multiplication) Work / subject of a related copyright in print and digital technique (ebook, audiobook);
- marketing of units of reproduced Work / subject of a related copyright;
- introduction of Work / object of related copyright to computer memory;
- dissemination of the work in an electronic version in the formula of open access under the Creative Commons license (CC BY - ND 4.0).
- The authors give the publisher the license free of charge.
- The use of the work by publisher in the above mentioned aspects is not limited in time, quantitatively nor territorially.
Stats
Number of views and downloads: 524
Number of citations: 0