Teoria pod wpływem… Wpływ dopaminy na dyskurs literaturoznawczy

Abstrakt

W ostatnich dekadach teoria afektu stała się niezwykle przydatnym narzędziem do badania funkcjonowania i oddziaływania literatury. Wspierana somatopoetyką oraz najnowszymi tendencjami „nowej humanistyki” szukającymi zbliżenia z twardymi kierunkami nauki tj. biologią czy chemią, jest ciekawym tropem w badaniu relacji między afektywnością a teorią literatury. Artykuł rozważa tezę o wpływie procesów biochemicznych działających w mózgu na powstawanie w ostatnim czasie licznych propozycji metodologicznych w badaniu teorii. Przenosi koncepcję „przyjemności tekstu” Rolanda Barthesa na grunt teoretyczny, by wykazać afektywne źródła tworzonych kierunków interpretacyjnych. Autor zderza koncepcję Barthesa z odkryciami na temat procesów biochemicznych zachodzących w mózgu pod wpływem dopaminy. Ten neuroprzekaźnik jest odpowiedzialny między innymi za wywołanie stanu satysfakcji i przyjemności. Stany te są efektem dawkowania dopaminy, która uwalnia się tym częściej, im silniej oddziałują na nas bodźce nowości. W efekcie proces lektury jako odkrywania znaczeń może wywołać stany przypominające narkotykowe upojenie. Uzależnienie od dopaminy prowadzi do konieczności używania coraz to silniejszych bodźców, mogłoby zatem tłumaczyć wciąż pojawiające się w obiegu teorii nowe koncepcje literaturoznawcze, szukające daleko poza humanistyką nowego języka opisu i interpretacji.