Romantyczny poemat dramatyczny. Europejska i polska linia rozwojowa gatunku. Próba szkicu problematyki

Abstract

Studium jest próbą wytyczenia linii rozwojowej gatunku poematu dramatycznego w jego wariancie europejskim i polskim. Autor wyraźnie kontrastuje różnice estetyczne oraz pragmatyczne towarzyszące rozumieniu pojęcia poematu zarówno jako gatunku pretekstowego, a wręcz etykietalnego (Lessing, Norwid), jak i programowego, a nawet rewolucyjnego (Schiller, Byron, Witwicki). Po 1830 roku istnieją – jak się wydaje – dwa sposoby zużytkowania gatunku poematu dramatycznego: na sposób „fragmentaryczny” (w czym celuje Musset) oraz na sposób „brulionowy” (w czym celują autorzy polscy minorum gentium, tacy jak m.in. Michał Chodźko). Za tzw. reprezentacje literatury założycielskiej gatunku autor uznaje (w kolejności chronologicznej) Don Carlosa i Wallensteina  Schillera, Natana Mędrca Lessinga, Manfreda Byrona, Dziady cz. III Mickiewicza, Puchar i usta Musseta, Księdza Marka Słowackiego, a także Tragedię człowieka Madácha. Już samo powyższe wyliczenie może świadczyć o tym, jak skomplikowanym i osobliwym – nie tylko wewnętrznie zróżnicowanym, lecz także zantagonizowanym – gatunkiem może zdawać się poemat dramatyczny (co całkowicie potwierdzają również przypadki całkowicie indywidualnej praktyki artystycznej: pisarstwo poematowe Witwickiego, a także Norwida).