Problem polskiej ludności rodzimej na ziemi lubuskiej w latach 1945–1960

Abstrakt

Na ziemi lubuskiej, wchodzącej od 1950 r. w skład województwa zielonogórskiego, mieszkały niewielkie grupy polskiej ludności rodzimej, związane przede wszystkim z tzw. Babimojszczyzną i ziemią międzyrzecką. Do 1945 r. były to tereny Niemiec. W końcowej fazie wojny i tuż po jej zakończeniu miejscowe społeczności autochtoniczne znalazły się pod presją sowieckich władz wojskowych, polskiej administracji, aparatu bezpieczeństwa oraz osadników. Najmniej ucierpiała ludność żyjąca w zwartych skupiskach, w których przewodzili dawni działacze Związku Polaków w Niemczech. To oni, kierowani poczuciem odpowiedzialności za los swoich rodaków, włączyli się w działalność lokalnych struktur władzy, szkolnictwa i organizacji społeczno-kulturalnych. Wraz z postępującą stabilizacją polityczną w Polsce ludność rodzima ziemi lubuskiej była coraz częściej postrzegana przez władze komunistyczne jako dowód odwiecznej polskości dawnego zachodniego pogranicza. Starano się zachować i upowszechnić jej dorobek kulturalny, zwłaszcza kulturę ludową. Całej, budowanej od podstaw społeczności Ziem Zachodnich i Północnych stawiano za wzór lokalnych działaczy spod znaku Rodła, którzy uporczywie walczyli z germanizacją. Czyniono wysiłki, by poprawić trudną sytuację materialną ludności autochtonicznej, będącą skutkiem m.in. powojennych wywłaszczeń i kolektywizacji rolnictwa. Zabiegi te, widoczne zwłaszcza w drugiej połowie lat 50. XX w., miały na celu stłumienie nastrojów emigracyjnych. W artykule wykorzystałem przede wszystkim dokumentację archiwalną zgromadzoną w Archiwum Państwowym w Zielonej Górze, prasę lokalną z lat 50. oraz literaturę przedmiotu. Zbadałem też zbiory muzealne przechowywane w Izbie Pamięci w Dąbrowce Wielkopolskiej.