Obrazy w mieszczańskich inwentarzach pośmiertnych z terenu Małopolski (XVI–XVIII w.)
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2023.011Słowa kluczowe
probate inventory, burghlers, paintings, Lesser PolandAbstrakt
W inwentarzach pośmiertnych spisanych w małopolskich miasteczkach na przestrzeni XVI–XVIII wieku obrazy lub przedmioty rzemiosła artystycznego występowały rzadko i nie zajmowały w hierarchii przedmiotów szczególnie eksponowanego miejsca. Warto je jednak odnotować, ponieważ ich obecność w rejestrach może wskazywać na istnienie wśród mieszczan pewnych potrzeb natury estetycznej czy chęć podkreślenia pozycji społecznej. W tym kontekście zdziwienie może budzić tak ograniczony udział obrazów wśród spisywanych ruchomości. Takie zjawisko możemy tłumaczyć nie tylko ograniczeniami natury ekonomicznej, ale i mentalnej – wynikającej z poziomu wykształcenia mieszczan i ich ograniczonego obycia ze sztuką.
Bibliografia
Źródła archiwalne/Archival Sources
Archiwum Narodowe w Krakowie, Oddział I
Akta miasta Biecza, Księga ławnicza 1585–1593, sygn. 29/101/0/2/10; Księga ławnicza 1603–1612, sygn. 29/101/0/2/12; Księga ławnicza 1634–1638, sygn. 29/101/0/2/16; Księga ławnicza 1639–1649, sygn. 29/101/0/2/17; Księga ławnicza 1662–1667, sygn. 29/101/0/2/18; Księga radziecka 1644–1693, sygn. 29/101/0/3/24.
Akta miasta Kęt, Księga ławniczo-wójtowska 1634–1662, sygn. 29/107/0/3/26.
Akta miasta Pilzna, Księga podwójcińsko-ławnicza 1593–1600, sygn. 29/112/0/3/67.
Akta miasta Wiśnicza, Księga ławnicza 1686–1701, sygn. 29/118/0/2/7; Księga radziecka 1622–1765, sygn. 29/118/0/1/1.
Archiwum Narodowe w Krakowie, Oddział III
Akta luźne miast i wsi (w tym również kopie dawniejszych aktów w układzie alfabetycznym): Słomniki 1635–1793, sygn. 29/121/287.
Akta podkomorskie Wieliczki 1622–1772, sygn. 29/117/22.
Archiwum miasta Nowego Sącza, Acta consularia et scabinalia 1734–1744, sygn. 29/110/96; Acta scabinalia 1601–1604, sygn. 29/110/27; Acta scabinalia 1647–1649, sygn. 29/110/52; Acta scabinalia 1651–1658, sygn. 29/110/54; Acta scabinalia 1666–1681, sygn. 29/110/60; Acta scabinalia 1676–1682, sygn. 29/110/63; Acta scabinalia 1683–1688, sygn. 29/110/64; Acta scabinalia 1689–1694, sygn. 29/110/88.
Księga ławnicza miasta Ciężkowic 1579–1597, sygn. 29/121/36.
Księga ławnicza miasta Skawiny (protokół mniejszy) w późniejszych latach radziecko-ławnicza 1661–1667, sygn. 29/114/17.
Księga urzędu gromadzkiego miasta Andrychowa 1731–1819, sygn. 29/121/2.
Odpisy i wypisy z akt radzieckich wielickich, dotyczące przede wszystkim spraw majątkowych i innych spraw spornych mieszczan wielickich 1614–1763, sygn. 29/117/18.
Archiwum Państwowe w Sandomierzu
Akta miasta Sandomierza, Księga ławnicza 1625–1632, sygn. 3; Księga radziecka 1613–1624, sygn. 9; Księga radziecka 1674–1676, sygn. 11.
Muzeum Narodowe w Kielcach
Księga radziecka miasta Kielce obejmująca różnorodne sprawy z lat 1789–1791 i tabelę hiberny z 11 XI 1803 roku, sygn. 165/H.
Źródła drukowane/Printed Sources
Groicki Bartłomiej, Porządek sądów i spraw miejskich prawa majdeburskiego w Koronie Polskiej, wyd. K. Koranyi, Warszawa 1953.
Groicki Bartłomiej, Obrona sierot i wdów, wyd. K. Koranyi, Warszawa 1958.
Inwentarze mieszczan wojnickich 1589–1822, wyd. B. Trelińska, Wojnicz 1995.
Inwentarze mieszczańskie z lat 1528–1635 z ksiąg miejskich Poznania, wyd. S. Nawrocki, J. Wisłocki, Poznań 1961.
Inwentarze mieszczańskie z wieku XVIII z ksiąg miejskich i grodzkich Poznania, t. 1: Z lat 1700–1758, wyd. J. Burszta, C. Łuczak, Poznań 1962.
Literatura/Literature
Balcerzak Elżbieta, Metal articles in urban households of 18th century Poland, [w:] Omnia res mobilia. Polish studies in posthumous inventories of movable property in the 16th–19th century, ed. J. Kruppé, A. Pośpiech, Warsaw 1999, s. 107–148.
Bartkiewicz Magdalena, Odzież i wnętrza domów mieszczańskich w Polsce w drugiej połowie XVI i w XVII wieku, Wrocław-Warszawa-Kraków 1974.
Bystroń Jan Stanisław, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI–XVIII, t. II, Warszawa 1976.
Danowska Ewa, Inwentarze pośmiertne krakowskich mieszczan z lat 1697–1795 w zbiorach Biblioteki Narodowej PAU i PAN w Krakowie, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2004, R. 52, nr 1, s. 131–173.
Dumanowski Jarosław, Świat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Toruń 2006.
Dzieje Sandomierza XVI–XVIII w., t. II, cz. 1: W okresie świetności, red. F. Kiryk, Warszawa 1993.
Gadocha Marcin, Testamenty i inwentarz Jadwigi i Marcina Mitkiewiczów. Przyczynek do dziejów mieszczaństwa krakowskiego, „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego” 2011, t. III, s. 98–121.
Giżycka Barbara, Inwentarz ruchomości Geerita Rombouta Uylenburgha, stolarza króla Zygmunta III, w Krakowie 1602, „Barok. Historia-Literatura-Sztuka” 2015, R. 22/1, nr 43, s. 183–195.
Głowacka-Penczyńska Anetta, Inwentarze majątkowe jako źródło do poznania sytuacji kobiet w małych miastach Rzeczypospolitej szlacheckiej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2004, R. 52, nr 1, s. 25–35.
Główka Dariusz, Majątek osobisty duchowieństwa katolickiego w Koronie w XVII i XVIII wieku, Warszawa 2004.
Główka Jan, Zasobność domów mieszczan kieleckich na podstawie księgi Rady Miejskiej z końca XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2004, R. 52, nr 1, s. 85–92.
Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. III: Od XVI do połowy XVII w., red. A. Keckowa, D. Molenda, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978.
Justyniarska-Chojak Katarzyna, Inwentarze pośmiertne z małych i średnich miast Małopolski (w XVI–XVIII wieku), Kielce 2020.
Kamińska-Kwak Jolanta, Kwak Jan, Ruchomości mieszczańskie w Rzeszowie i Przemyślu od schyłku XVI do końca XVIII stulecia, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2004, R. 52, nr 1, s. 51–58.
Klonder Andrzej, Główka Dariusz, Mienie godne szlachcica i mieszczanina w krajach Europy Środkowej w XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2001, R. 49, nr 1–2, s. 81–93.
Kruppé Jerzy, Movable property of Poznań townspeople in the 18th century. A study of the structure of domestic equipment, [w:] Omnia res mobilia. Polish studies in posthumous inventories of movable property in the 16th–19th century, ed. J. Kruppé, A. Pośpiech, Warsaw 1999, s. 15–57.
Kruppé Jerzy, Rzeczy stare w dobytku ruchomym mieszczan poznańskich w XVI–XVIII, [w:] Civitas et villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie Środkowej, red. C. Buśko, J. Klápště, L. Leciejewicz, S. Moździoch, Wrocław-Praha 2020, s. 277–280.
Motylewicz Jerzy, Społeczeństwo Przemyśla w XVI i XVII wieku, Rzeszów 2005.
Penkała-Jastrzębska Anna, Mit srebrnej łyżeczki? Przedmioty luksusowe w szlacheckich inwentarzach majątkowych z ksiąg grodzkich województwa krakowskiego w czasach saskich, „Kwartalnik Historyczny” 2020, R. CXXVII, nr 1, s. 33–62.
Pośpiech Andrzej, Rzeczy stare w pośmiertnych szlacheckich inwentarzach ruchomości z XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1996, R. 44, nr 4, s. 377–385.
Saczyńska Monika, Mieszczan krakowskich domowe świętości, czyli wyobrażenia dewocyjne w przestrzeni prywatnej (przykłady wczesnonowożytne), [w:] Rzeczy i ludzie. Kultura materialne w późnym średniowieczu i w okresie nowożytnym. Studia dedykowane Marii Dąbrowskiej, red. M. Bis, W. Bis, Warszawa 2014, s. 275–286.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, wyd. 5, red. K. Kubalska-Sulkiewicz, M. Bielska-Łach, A. Manteuffel-Szarota, Warszawa 2020.
Uruszczak Wacław, Historia państwa i prawa polskiego, t. 1: (966–1795), Warszawa 2015.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Katarzyna Justyniarska-Chojak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 600
Liczba cytowań: 0
