Starość i starzenie się osób z niepełnosprawnością intelektualną - wprowadzenie w problematykę
DOI:
https://doi.org/10.12775/ED.2019.003Schlagworte
tarość, starzenie się, osoby z niepełnosprawnością intelektualnąAbstract
Do niedawna uważano, że niepełnosprawność intelektualna nie doty- czy dorosłych i ogranicza się jedynie do dzieci i młodzieży. W publikacjach nauko- wych ubiegłego wieku czytamy, że osoby te nie żyją dłużej niż 40 lat, a i to raczej wyjątkowo. Rzeczywistość zmieniła się między innymi wraz z postępem medycyny i wzrostem jakości opieki medycznej. Wydłużenie życia ludzkiego jest tendencją ogólną i ma swoje odzwierciedlenie również wśród osób z długotrwałą niepełno-sprawnością. W efekcie populacja starych osób z niepełnosprawnością intelektualną pojawiła się w historii po raz pierwszy. Celem artykułu jest wstępne rozpoznanie i przybliżenie problematyki starości i starzenia się osób z niepełnosprawnością in- telektualną, stanowiąc punkt wyjścia dla dalszych badań autorki w tym zakresie. W tekście przybliżono pojęcie niepełnosprawność intelektualna i geragogika spe- cjalna, omówiono zmiany inwolucyjne towarzyszące procesowi starzenia się osób z niepełnosprawnością intelektualną i modele starości w tej subpopulacji.
Literaturhinweise
Bigby, Ch., Ozanne, E. (2004). Comparison of specialist and mainstream programs for older carers of adults with intellectual disability: Considerations for service de- velopment, https://doi.org/10.1111/j.1447-0748.2004.00151.x (27.08.2018).
Bittles, A.H., Glasson, E.J. (2007). Clinical, social, and ethical implications of changing life expectancy in Down syndrome, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/ abs/10.1111/j.1469-8749.2004.tb00483.x(27.08.2018).
Bobińska, K., Pietras, T., Gałecki, P., (red.). (2012). Niepełnosprawność intelektualna: etiopatogeneza, epidemiologia, diagnoza, terapia. Wrocław: Wydawnictwo Continuo.
Domagała-Zyśk, E. (2014). Starsze osoby z niepełnosprawnością intelektualną – spe- cyficzne potrzeby i współczesne rozwiązania. W: M. Czechowska-Bieluga, A. Kanios, Współczesne oblicza pomocy społecznej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Drzazga, A. (2011). Temat starości i śmierci w życiu osób z niepełnosprawnością intelektualną. W: B. Cytowska (red.). Dorośli z niepełnosprawnością intelektualną w labiryntach codzienności. Analiza badań – krytyka podejść – propozycje rozwiązań.
Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Evenhuis, H., Henderson, C.M., Beange, H., Lennox, N., Chicoine, B. (2000). Healthy
Ageing – Adults with Intellectual Disabilities. Summative Report https://www.who.
int/mental_health/media/en/20.pdf (15.12.2018).
Fornalik, I. (2006). Trzy historie. Trzy oblicza starości osób z niepełnosprawnością
intelektualną. W: A. Nowicka (red.), Wybrane problemy osób starszych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Horvath, S., Garagnani, P., Bacalini, G.M., Pirazzini, C., Salvioli, S., Gentilini, D., Di Blasio, A.M., Giuliani, C., Tung, S., Vinters, V.H., Franceschi, C. (2015). Accele- rated epigenetic aging in Down syndrome, „Aging Cell” 2015 Jun; 14(3): 491–495, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4406678/(27.08.2018).
Jabłoński, L., Wysokińska-Miszczuk, J. (2000). Podstawy gerontologii i wybrane zgadnienia z geriatrii. Lublin: Wydawnictwo „Czelej”.
Kijak, J.R., Szarota Z. (2013). Starość między diagnozą a działaniem. Warszawa.
Kilian, M. (2009). Geragogika specjalna w dobie starzenia się społeczeństw. W: M. Dycht, L. Marszałek (red.), Dylematy (niepełno)sprawności – rozważania na marginesie studiów kulturowo-społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie.
Komender, J. (2002) . W: A. Bilikiewicz, Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka (red.), Psychiatria. Tom II.
Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner.
Kostrzewski, J. (1981). Charakterystyka osób upośledzonych umysłowo, W: K. Kirejczyk (red.), Upośledzenie umysłowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kostrzewski, J. (2006). Niepełnosprawność umysłowa: poglądy, metody diagnozy i wsparcia, W: A. Czapiga (red.), Psychologiczne wspomaganie rozwoju psychicznego dziecka. Wrocław: Wydawnictwo WTN.
Krause, A. (2010). Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Lennox, N. (2010). Wzajemne zależności pomiędzy stanem somatycznym i zaburzeniami psychicznymi u osób niepełnosprawnych intelektualnie. W: N. Bouras, G. Holt (red.), Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u osób niepełnosprawnych intelektualnie. Wrocław: Elsevier Urban&Partner.
Leszczyńska-Rejchert, A. (2009). Geragogika jako subdyscyplina pedagogiczna – założenia i formy realizacji. W: A. Stopińska-Pająk (red.), Edukacja wobec starości tradycja i współczesność, „Chowanna” tom 2(33). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 225–233.
Mrugalska, K. (1996). Osoby z upośledzeniem umysłowym. W: K. Mrugalska (red.), Osoby upośledzone fizycznie lub umysłowo. Warszawa: Centrum Rozwoju Służb Społecznych.
Noonan Walsh, P., Kerr, M. (2003). Health indicators for people with intellectual di- sabilities. A European perspective, https://watermark.silverchair.com/13s10047.pdf? (12.08.2018).
Parchomiuk, M. (2016). Starość i starzenie się w percepcji osób z niepełnosprawnoś- cią intelektualną. Pogranicze. Studia Społeczne, Tom XXVIII.
Penrose, L.S. (1933), The relative effects of paternal and maternal age in mongolism Journal of Genetics, 27, s. 219–224, http://www.scirp.org(S(351jmbntvnsjt1aadkpos zje))/reference/ReferencesPapers.aspx?ReferenceID=1938128 (21.08.2018).
Perkins, E.A., Moran, J.A. (2010). Aging Adults With Intellectual Disabilities http:// jama.ama-assn.org/cgi/content/full/304/1/91 (15.12.2018).
Pietras, T., Witusik, A., Panek, M., Kuna, P., Górski, P. (2012). Problemy zdrowia so- matycznego u osób z niepełnosprawnością intelektualną. W: K. Bobińska, T. Pietras, P. Gałecki (red.), Niepełnosprawność intelektualna: etiopatogeneza, epidemiologia, diagnoza, terapia. Wrocław: Wydawnictwo Continuo.
Pietrasiński, Z (1990). Rozwój człowieka dorosłego. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Sękowska, Z. (1985). Pedagogika specjalna. Zarys. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Śmigiel, R. (2011). Aspekty medyczne w opiece nad osobami dorosłymi z niepełnosprawnością intelektualną. W: B. Cytowska (red.), Dorośli z niepełnosprawnością w labiryntach codzienności. Analiza badań – krytyka podejść – propozycje rozwiązań. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Szarota, Z. (2015). Uczenie się starości. Edukacja Dorosłych nr 1.
Trela, A. (2016). Senioralność osób starszych z niepełnosprawnością intelektualną – możliwości i ograniczenia. W: M. Kielar-Turska (red.), Starość. Jak ją widzi psychologia. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Wolański, N. (1983). Rozwój biologiczny człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wolska, D. (2014). Zmiany inwolucyjne towarzyszące procesowi starzenia się osób
z niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu
Pedagogicznego.
Wyczesany, J. (2006). Pedagogika upośledzonych umysłowo. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Zajączek, S. (2010). Zasady długoterminowej opieki lekarskiej u dorosłych pacjen- tów z zespołem Downa. W: B. Kaczmarek (red.), Trudna dorosłość osób z zespołem Downa. Jak możemy wspomóc? Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Zych, A.A. (2014). Geragogika między Scyllą a Charybdą. W: A.A. Zych (red.). Sta- rość darem, zadaniem i wyzwaniem. Sosnowiec – Dąbrowa: Wydawnictwo Stowarzy- szenie Przyjaciół Domu Pomocy Społecznej „Pod Dębem” w Dąbrowie Górniczej.
Żyta, A. (2004). Rodzeństwo osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Stats
Number of views and downloads: 733
Number of citations: 0