Problematyczność przedmowy Ad Lectorem Andrzeja Osiandra do De revolutionibus Mikołaja Kopernika
DOI:
https://doi.org/10.12775/szhf.2021.003Słowa kluczowe
Andrzej Osiander, Mikołaj Kopernik, De revolutionibus, hipoteza naukowaAbstrakt
Przedmowa Andrzeja Osiandra Ad Lectorem do De revolutionibus Mikołaja Kopernika, od chwili wydania dzieła w 1543 roku do dnia dzisiejszego, jest przedmiotem licznych kontrowersji. W artykule zrekonstruowano syntetycznie wydarzenia, które doprowadziły do jej powstania i umieszczenia bez podpisu w dziele. Ukazano również przyczyny wystąpienia napięcia pomiędzy nią a treścią samego dzieła. Celem artykułu jest wykazanie, że niezrozumienie przez Osiandra hipotezy naukowej w ujęciu Kopernika jest źródłem wystąpienia tych napięć. W końcowej części artykułu przedstawiono konsekwencję jej rozumienia w postaci nowożytnego instrumentalizmu.
Bibliografia
Arystoteles. 1990. Analityki pierwsze, przeł. Kazimierz Leśniak. W: Dzieła wszystkie. T. I, 89–251. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bartoszewicz Julian. 1854. „Przedmowa tłumacza”. W: Mikołaja Kopernika Toruńczyka, O obrotach ciał niebieskich. Ksiąg sześć, przeł. Jan Baranowski, I–LXXV. Warszawa: Drukarnia Stanisława Strąbskiego.
Bellarmin Robert. 2006. „List do o. Paolo Antonio Foscariniego z 12 kwietnia 1615 roku”, przeł. Tadeusz Sierotowicz. W: Galileo Galilei. Listy kopernikańskie. Tarnów: Biblos.
Biskup Marian. 1973. Regesta Copernicana. Studia Copernicana. T. VII. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum.
Birkenmajer Aleksander, Dobrzycki Jerzy. 1976. „Komentarz”. W: Mikołaj Kopernik. O obrotach, przeł. Mieczysław Brożek (ks. I), Stefan Oświecimski (ks. II–VI), 326–402. Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Birkenmajer Ludwik A. 1900. Mikołaj Kopernik. Część pierwsza. Studya nad pracami Kopernika oraz materyały biograficzne. Kraków: Akademya Umiejętności.
Birkenmajer Ludwik A. 1920. Przedmowa. W: Mikołaj Kopernik. Wybór pism w przekładzie polskim, przeł. Ludwik A. Birkenmajer. Kraków: Druk w I. Anczyca i Spółki.
Boyer Alain. 1995. „The Osianderian compromise”. W: The Problem of Rationality in Science and its Philosophy: on Poper vs. Polanyi, the Polish Conference 1988–89, red. Józef Misiek, 55–63. Boston Studies in the Philosophy of Science. Vol. 160, Dordrecht: Springer.
Crombie Alistair C. 1960. Nauka średniowieczna i początki nauki nowożytnej. T. 2, przeł. Stanisław Łypacewicz. Warszawa: Pax.
Dąmbska Izydora. 1958. Sceptycyzm francuski XVI i XVII wieku. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
Drewnowski Jerzy. 1978. Mikołaj Kopernik w świetle swej korespondencji. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum.
Duhem Pierre. 1908. Sozein ta phainomena. Essai sur la Notion de Théorie physique de Platon à Galilée. Paris: A. Hermann et Fils.
Duhem Pierre. 1913—1959. Le Système du Monde. Histoire des Doctrines cosmologiques de Platon à Copernic. T. 1–10. Paris: A. Hermann et Fils.
Duhem Pierre. 2016. La théorie physique. Son objet, sa structure. Lyon: ENS Éditions.
Gingerich Owen. 1973. „From Copernicus to Kepler: Heliocentrism as Model and as Reality”. Proceedings of the American Philosophical Society 117, 6: 513–522.
Graubard Mark. 1964. „Andreas Osiander: Lover of science or appeaser of its enemies”. Science Education 48, 2: 168–187.
Grobler Adam. 2006. Metodologia nauk. Kraków: Wydawnictwo Aureus–Wydawnictwo Znak.
Heller Michał. 2006. Filozofia i wszechświat. Wybór pism. Kraków: Universitas.
Ingarden Roman S. 1994. Fizyka i fizycy. Studia i szkice z historii i filozofii fizyki. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kopernik Mikołaj. 1976. O obrotach, przeł. Mieczysław Brożek (ks. I), Stefan Oświecimski (ks. II–VI). W: Dzieła wszystkie. T. II. Warszawa–Kraków: PWN.
Kopernik Mikołaj. 1972. Rękopis Dzieła Mikołaja Kopernika. O obrotach. Facsimile. W: Dzieła wszystkie. T. 1, red. Paweł Czartoryski, Jan Dorociński [technika facsimile]. Warszawa–Kraków: PWN.
Kepler Johannes. 1988. „Apologia pro Tychone contra Ursum”. W: The Birth of History and Philosophy of Science: Kepler’s „A Defence of Tycho against Ursus” with essays on its provenance and significance, red. Nicholas Jardine. Cambridge: Cambridge University Press. Reprint.
Kokowski Michał. 2009. Różne oblicza Mikołaja Kopernika. Spotkania z historią interpretacji. Warszawa–Kraków: Instytut Historii Nauki PAN.
Kuhn Thomas S. 2006. Przewrót kopernikański, przeł. Stefan Amsterdamski. Warszawa: Prószyński i S-ka SA.
List Martha. 1978. „Marginalien zur Handexemplar Keplers von Copernicus: De revolutionibus orbium coelestum (Nümberg, 1543)”. Studia Copernicana 16: 443–460.
Nicolai Copernici Toruniensis. 1854. De Revolutionibus Orbium Coelestium libri sex. Accedit G. Joachimi Rhetici Narratio prima, cum Copernici nonullis scriptis minoribus, nunc primum colectis, eiusque vita. O obrotach Ciał Niebieskich ksiąg sześć. Nadto Opowiadanie J. Joachima Retyka, różne pisma mniejsze M. Kopernika zebrane i życiorys jego, przeł. Jan Baranowski. Warszawa: Drukarnia Stanisława Strąbskiego.
Polkowski Ignacy. 1873. Kopernikijana, czyli materiały do pism i życia Mikołaja Kopernika. T. 1. Gniezno: Drukiem J. B. Langiego.
Popper Karl R. 1965. „Three views concerning human knowledge”. W: Karl R. Popper. Conjectures and refutations: The growth of scientific knowledge, 97–119. London: Routledge.
Retyk Jerzy J. 2015. Relacja pierwsza z ksiąg „O obrotach” Mikołaja Kopernika, przeł. Ignacy Lewandowski. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Rosen Edward. 1958. „Galileo’s Misstatements about Copernicus”. Isis 49, 3: 319–330.
Rosen Edward. 1971. Three Copernican Treatises. The Commentariolus of Copernicus. The Letter against Werner. The Narratio prima of Rheticus. New York: Octagon Books.
Sady Wojciech. 1983. „Przeciwko instrumentalizmowi”. Studia Filozoficzne 10: 145–152.
Sikorski Jerzy. 1973. „Mikołaj Kopernik na Warmii, chronologia życia i działalności”. W: Kopernik na Warmii. Życie i działalność publiczna. Działalność naukowa. Środowisko. Kalendarium, red. Janusz Jasiński, Bohdan Koziełko-Poklewski, Jerzy Sikorski, 427–520. Olsztyn: Stacja Naukowa Polskiego Towarzystwa Historycznego (Instytut Mazurski), Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Tujakowski Alojzy. 1973. Mikołaja Kopernika „De revolutionibus”. Historia wydań. Toruń: PWN.
Wasiutyński Jeremi. 1938. Kopernik, twórca nowego nieba. Warszawa: J. Przeworski.
Włodarczyk Jarosław. 2015. „Wstęp”. W: Jerzy J. Retyk. Relacja pierwsza z ksiąg „O obrotach” Mikołaja Kopernika, przeł. Ignacy Lewandowski, 7–68. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Wrightsman Bruce. 1975. „Andreas Osiander’s Contribution to the Copernican Achievement”. W: The Copernican Achievement, red. Robert S. Westman, 213–243. Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1020
Liczba cytowań: 0