Tischner czyta Heideggera – metamorfozy pytania o człowieka

Abstract

Streszczenie

Tischner czyta Heideggera – metamorfozy pytania o człowieka

Ks. Józef Tischner należy do najwcześniej aktywizujących się polskich translatorów i komentatorów myśli Heideggera. Jego „czytanie Heideggera” przyniosło wieloraki plon, nie tylko w postaci precedensów translacyjnych, ale przede wszystkim jako źródło inspiracji dla własnego myślenia o Bogu i człowieku. W tym przypadku posiłkowanie się myślą Heideggera staje się tym bardziej interesujące, gdy uwzględnimy oczywistą różnicę między charakterem obu projektów: Heidegger kierował swoją uwagę na problematykę bytu, która jego zdaniem za sprawą jej śródziemnomorsko-europejskiej recepcji uległa pojęciowej deformacji, zapomnieniu, zagubieniu; Tischner interesuje się człowiekiem, jako „myślącym według wartości”, ale też trwającym w dialogu – z Bogiem i z innymi ludźmi – i z tego powodu uwikłanym w dramat istnienia. Człowiek u Tischnera bytuje, podobnie jak Heideggerowskie Dasein, ale ludzkie bytowanie jest zaksjologizowane w sposób antropo- i teocentryczny – jest realizowane przez wolny podmiot, będący osobą pośród osób, otwierający się na Boga, podlegający dialogicznemu „zagadnięciu” o charakterze etycznym i odpowiadający na nie swoją egzystencją. W przypadku człowieka powodem jego ukierunkowania na wartości jest nie tylko i nie przede wszystkim ich wymiar „użytkowy”, a jego „rozumienie się” na wartościach przebiega – inaczej niż w przypadku Dasein – nie z powodu trwogi przenikającej jego bycie ku śmierci i nie tylko z uwagi na „zew sumienia”, ale jego otwarcie na transcendencję rozumianą przede wszystkim w sposób etyczny, a nie ontyczny lub ontologiczny.

Stawiam sobie zadanie zrekapitulowania tych spośród nawiązań do Heideggera, które zostały przez Tischnera wykorzystane w budowanej przezeń koncepcji człowieka. 

Abstract

Tischner reads Heidegger – Metamorphoses of the Question about Man

Rev. Józef Tischner was one of the earliest translators and commentators on Heidegger’s thought. His ‘reading of Heidegger’ bore various fruit, not only in the form of translation precedents, but above all, as a source of inspiration for thinking about God and man. In this case, the support of Heidegger’s thought becomes even more interesting if we take into consideration the obvious difference between the natures of both projects: Heidegger focussed on the issue of existence, which – to his mind – was conceptually deformed, forgotten and lost due to its Mediterranean and European reception. Tischner was interested in man as the one who ‘thinks by values’, and at the same time, maintains a dialogue with God and other men, and thus, he is entangled in the tragedy of existence. Tischner’s man exists, just like Heidegger’s Dasein, and yet human existence is axiologized in an athropo- and theocentric manner, i.e., it is performed by a free subject, a person among other persons, open to God, liable to dialogical ‘issue’ that is ethical in its nature, and responding to it with his own existence. In the case of man, the reason behind his orientation for values is not only and not mainly their ‘utilitarian’ dimension. His ‘comprehension’ of values – as opposed to Dasein – progresses not because of the fear that permeates his existence towards death and not only in view of ‘the call of conscience’, but as a result of his openness to transcendence, understood primarily in an ethical manner, and not ontically or ontologically.

The task that I set myself is to recapitulate the references to Heidegger which Tischner utilised to construct his concept of man.