Dyskusja nad argumentem „God of the gaps”
DOI:
https://doi.org/10.12775/SetF.2014.005Keywords
natural theology, cosmology, science, theologyAbstract
Discussion about the argument “God of the gaps”
The encounter of Christian theology, particularly the western theology, with natural science constitutes a record of centuries-old discussion. One of the consequences was to show a problem known as ‘God of the gaps’. This argument uses God as hypothesis explaining the course of natural phenomena on causation surface. Such way of argumentation opts for existing and God’s acting. It is both the chance and what history shows an enormous threat for the theology status. This article is an attempt to systematize the discussed issue and demonstrate the current situation. The complexity and historical variation of the interaction between theology and natural sciences are the reason for the reflection which is limited to the most important and ‘model’ encounters between these two disciplines. The beginnings of this way of thinking can be noticed in the scientific reflection of the ancient Ionic philosophers and of the appropriate development in so-called XVII century physiotheology. The author is especially interested in the contemporary presentations of this argument.
References
Agazzi, E. 1992. „Granice wiedzy naukowej a hipoteza transcendencji”. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce XIV (1992), tłum. T. Sierotowicz: 5–18.
Anderwald, A. 2007. Teologia a nauki przyrodnicze. Rola wiedzy przyrodniczej w dociekaniach teologicznych. Opole.
Barbour, I. 1997. Religion and science. Historical and contemporary issues. New York.
Berg, C. 2001. “Leaving Behind the God-of-the-Gaps: Towards a Theological Response to Scientifi c Limit Questions” In Expanding Humanity’s Vision of God, ed. R. Hermann, 87–115. Philadelphia: Templeton Foundation Press.
Bonhoeffer, D. 1968. Letters and Papers from Prison, ed. E. Bethge. New York.
Bronk, A. 1998. Zrozumieć świat współczesny. Lublin.
Brooke, J.H. 1991. Science and Religion. Some Historical Perspectives. Cambridge.
Bube, R. 1971. “Man Come Of Age: Bonhoeffer’s Response To The God-Of-The-Gaps”. Journal of the Evangelical Theological Society. Vol. 14: 203–220.
Buckley, M. 2006. „System newtonowski i początek ateizmu”. W Bóg-Wszechświat-Człowiek, t. 1, Tłum. T. Sierotowicz, 19–49. Tarnów.
Buckley, M. 2009. Ateizm w sporze z religią. Tłum. M. Frankiewicz. Kraków.
Chauchard, P. 1968. Nauka i wiara. Tłum. O. Scherer. Paryż.
Coulson, C.A. 1955. Science and Christian belief. Chapel Hill: University of North Carolina Press.
Coyne, G.V., Heller, M. 2007. Pojmowalny Wszechświat, tłum. R. Sadowski. Warszawa.
Crombie, A.C. 1960. Nauka średniowieczna i początki nauki nowożytnej. Tłum. S. Łypacewicz, t. II. Warszawa.
Davies, P. 1996. Plan Stwórcy: naukowe podstawy racjonalnej wizji świata. Tłum. M. Krośniak. Kraków.
Dei Filius. 2004. „Sobór Watykański I, Konstytucja dogmatyczna o wierze katolickiej
Dei Filius”. Rozdz. IV, 53 W Dokumenty soborów powszechnych. Red. A. Baron, H. Pietras, t. 4, 889–911. Kraków.
Dembek, J. 1991. „Komentarz do artykułu Wignera”. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce XIII (1991): 19–21.
Drees, W. 2006. „Czy istnieją dziury, w których działa Bóg?”. W Bóg–Wszechświat–Człowiek, t. 1, tłum. T. Sierotowicz, 216–235. Tarnów.
Drummond, H. 1894. The Ascent of Man. New York. Accessed October 23, 2011. http://www.theopedia.com/God_of_the_Gaps. doi: http://dx.doi.org/10.1017/CBO9780511692857
Ellis, G.F.R. 1995. “Ordinary and Extraordinary Divine Action: The Nexus of Interaction”. In Chaos and Complexity, eds. R.J. Russell, N. Murphy, A. Peacocke, 359–396. Vatican City State-Berkeley.
Gaudium et spes. 2002. „Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes”. Red. M. Przybył, 350–362. Poznań.
Heller, M. 1981. Wszechświat i Słowo. Kraków.
Heller, M. 1984. Usprawiedliwienie Wszechświata. Kraków.
Heller, M. 1987. „Doświadczenie granic”. W Filozofować w kontekście nauki, red. M. Heller, A. Michalik, J. Życiński, 53–59. Kraków.
Heller, M. 1992. „Teorie wszystkiego”. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce XIV (1992): 83–101.
Heller, M. 1994. Kosmiczna przygoda człowieka mądrego. Kraków.
Heller, M. 1997. „Czy świat jest racjonalny?”. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce XX (1997): 66–78.
Heller, M. 1998. Czy fi zyka jest nauką humanistyczną?. Tarnów.
Heller, M. 1998–2. „Czy świat jest matematyczny?”. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce XXII (1998): 3–14.
Heller, M. 2001. „Początki konfliktu i współistnienia”. W Nauki przyrodnicze a teologia: konflikt i współistnienie, red. M. Heller, Z. Liana, J. Mączka, W. Skoczny, 13–28. Tarnów.
Heller, M. 2006. Filozofia i wszechświat. Kraków.
Heller, M. 2006–2. „Chaos, prawdopodobieństwo i pojmowalność świata”. W Bóg-Wszechświat-Człowiek, t. 1, tłum. T. Sierotowicz, 252–273. Tarnów.
Heller, M. 2006–3. „O teologicznych interpretacjach fizycznych teorii stworzenia” W Bóg-Wszechświat-Człowiek, t. 1, tłum. T. Sierotowicz, 186–199. Tarnów.
Heller, M. 2007. Filozofia przyrody. Zarys historyczny. Kraków.
Heller, M. 2008. Ostateczne wyjaśnienia Wszechświata. Kraków.
Heller, M. 2008–2. Sens życia i sens Wszechświata. Studia z teologii współczesnej. Tarnów.
Heller, M. 2009. Filozofia nauki. Wprowadzenie. Kraków.
Heller, M. 2010. „Co to znaczy, że przyroda jest matematyczna?”. W Matematyczność przyrody, red. M. Heller, J. Życiński, 7–36. Kraków.
Heller, M. 1988. Wszechświat – maszyna czy myśl? Filozofia mechanicyzmu: powstanie – rozwój– upadek. Kraków.
Heller, M. Życiński, J. 1986. Wszechświat i filozofia. Kraków.
Hooykaas, R. 1975. Religia i powstanie nowożytnej nauki. Tłum. S. Ławicki. Warszawa.
Isham, C.J. 1988. “Creation of the Universe as a Quantum Process”. In Physics, Philosophy and Theology, eds. R.J. Russell, W.R. Stoeger, G.V. Coyne, 375–408. Vatican City State.
Isham, C.J. 1993. “Quantum Theories of the Creation of the Universe” In Quantum Cosmology and the Laws of Nature, eds. R.J. Russell, N. Murphy, C.J. Isham, 49–90. Vatican City State-Berkeley.
Kowalczyk, S. 2001. Filozofia Boga. Lublin.
Krauze, F. 2008. Jedna prawda. Dwie księgi. Kraków.
Krąpiec, M.A. 2000. „Metafizyka – ogólna teoria rzeczywistości” W Wprowadzenie do filozofii. Przewodnik, t. 1, Rozumieć rzeczywistość, 79–233. Lublin.
Leibniz, G.W.F. 1969. „Polemika z Clarke’iem”. W Wyznanie wiary filozofa, Rozprawa metafizyczna, Monadologia, Zasady natury i łaski oraz inne pisma filozoficzne, tłum. S. Cichowicz, H. Krzeczkowski, 321–448. Warszawa.
Leslie, J. 1994. „Przejawy delikatnego dostrojenia”. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce XVI (1994), tłum. W. Maciejewski: 27–62.
McCabe, G. 2005. “The Structure and Interpretation of Cosmology: Part II. The Concept of Creation in Infl ation and Quantum Cosmology”. In Studies in History and Philosophy of Science, 36 (2005): 67–102.
McMullin, E. 1981. „How Should Cosmology Relate to Theology?” In The Sciences and Theology In the Twentieth Century, ed. A. Peacocke, 17–57. Notre Dame.
McMullin, E. 1987. “Natural Science and Christian Theology”. In Religion, Science, and the Search for Wisdom, ed. D. Byers. Washington.
McMullin, E. 1993. Ewolucja i stworzenie. Tłum. J. Rodzeń. Kraków.
Murphy, N. 1995. “Divine Action In the Natural Order: Buridan’s Ass and Schrödinger’s Cat”. In Chaos and Complexity, eds. R.J. Russell, N. Murphy, A. Peacocke, 325–358. Vatican City State-Berkeley.
Murphy, N. 1997. “Divine Action in the Natural Order” In Chaos and Complexity. Scientific Perspectives on Divine Action, eds. R.J. Russell, N. Murphy, A. Peacocke. Vatican State.
Pabjan, T., Heller, M. 2007. Elementy filozofii przyrody. Tarnów.
Pedersen, O. 1997. Konflikt czy symbioza?. Tarnów.
Pedersen, O. 2006. „Wiara chrześcijańska i przemożny urok nauki”. W Bóg-Wszechświat-Człowiek, t. 1, tłum. T. Sierotowicz, 68–90. Tarnów.
Polkinghorne, J. 1998. Belief in God in an Age of Science. London.
Polkinghorne, J. 2006. „Prawa natury i prawa fizyki”. W Bóg-Wszechświat-Człowiek, t. 1, tłum. T. Sierotowicz, 200–215. Tarnów.
Polkinghorne, J. 2008. Nauka i stworzenie. Poszukiwanie zrozumienia. Tłum. M. Chojnacki. Kraków.
Polkinghorne, J. 2008–2. Jeden świat. Wzajemne relacje teologii i nauki. Tłum. M. Chojnacki. Kraków.
Pollard, W. 1958. Chance and Providence: God’s Action In the World Governed by Scientific Laws. London.
Ratzinger, J. 2006. Na początku Bóg stworzył… Cztery kazania o stworzeniu i upadku. Konsekwencje wiary w stworzenie. Tłum. J. Merecki. Kraków.
Russell, R. 1995. “Theistic Evolution: Does God Really Act in Nature?” In Center for Theology and the Natural Sciences Bulletin, vol. 15, 1 (winter): 19–32.
Skoczny, W. 1991. „Dziedzictwo fizykoteologii we współczesnej myśli chrześcijańskiej”. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce XIII (1991): 81–83.
Skoczny, W. 1996. „Między mechanicyzmem a teologią natury – spory między kartezjańskim a newtonowskim obrazem świata”. W Obrazy świata w teologii i w naukach przyrodniczych, red. M. Heller, S. Budzik, S. Wszołek, 114–124. Tarnów.
Swieżawski, S. 1960. Rozum i tajemnica. Kraków.
Tracy, Th.F. 1995. “Particular Providence and the God of the Gaps”. In Chaos and Complexity, eds. R.J. Russell, N. Murphy, A. Peacocke, 289–324. Vatican City State-Berkeley.
Wciórka, L. 1993. Filozofia przyrody. Poznań.
Whitehead, A.N. 1987. Nauka i świat nowożytny. tłum. M. Kozłowski i M. Pieńkowski. Kraków.
Wigner, E. 1991. „Niepojęta skuteczność matematyki w naukach przyrodniczych”. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce XIII (1991), tłum. J. Dembek: 5–18.
Woleński, J. 1987. „Matematyka i filozofi a”. W Filozofować w kontekście nauki, red. M. Heller, A. Michalik, J. Życiński, 96–104. Kraków.
Wszołek, S. 1998. „W obronie argumentu God of the gaps”. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce XXIII (1998): 103–118.
Zdybicka, Z. 2000. „Drogi afirmacji Boga”. W Wprowadzenie do filozofii. Przewodnik, t. 2, Rozumieć człowieka i jego działanie, 105–169. Lublin.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
CC BY ND 4.0. The Creator/Contributor is the Licensor, who grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work on the fields indicated in the License Agreement.
- The Licensor grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work/related rights item specified in § 1 within the following fields: a) recording of Work/related rights item; b) reproduction (multiplication) of Work/related rights item in print and digital technology (e-book, audiobook); c) placing the copies of the multiplied Work/related rights item on the market; d) entering the Work/related rights item to computer memory; e) distribution of the work in electronic version in the open access form on the basis of Creative Commons license (CC BY-ND 3.0) via the digital platform of the Nicolaus Copernicus University Press and file repository of the Nicolaus Copernicus University.
- Usage of the recorded Work by the Licensee within the above fields is not restricted by time, numbers or territory.
- The Licensor grants the license for the Work/related rights item to the Licensee free of charge and for an unspecified period of time.
FULL TEXT License Agreement
Stats
Number of views and downloads: 364
Number of citations: 3
