Dyskusja nad argumentem „God of the gaps”

Abstract

Historia spotkania teologii chrześcijańskiej, a zwłaszcza teologii Kościoła Zachodniego z ogólnie pojętymi naukami przyrodniczymi jest zapisem wielowiekowej, bogatej w wydarzenia dyskusji. Jedną z jej konsekwencji było ukazanie się na styku teologii i nauk przyrodniczych problemu określanego mianem argumentu „God of the gaps” (dosłownie tłumacząc „Bóg od dziur”; inne określenia: Bóg zapchajdziura, Bóg od białych plam). Do jego istoty należy używanie Boga jako hipotezy wyjaśniającej przebieg zjawisk przyrodniczych na płaszczyźnie przyczynowości sprawczej. Taki sposób argumentacji za istnieniem i działaniem Boga jest zarówno szansą, jak i, co ukazuje historia, wielkim zagrożeniem dla naukowego statusu teologii. Niniejszy artykuł będzie próbą usystematyzowania omawianej problematyki i ukazania jej aktualnego stanu. Złożoność i zmienność historycznego oddziaływania teologii i nauk przyrodniczych jest powodem ograniczenia refl eksji do najważniejszych a zarazem „modelowych” momentów spotkania omawianych dyscyplin, które zaowocowało pojawieniem się argumentu „God of the gaps”. Zalążków tego typu myślenia można dopatrywać się w naukowej refl eksji starożytnych fi lozofów jońskich, a właściwego rozwoju w tzw. XVII-wiecznej fi zykoteologii. Szczególne zainteresowanie autora kieruje się w stronę współczesnych ujęć tego argumentu. Ponadto dokonano dwóch dodatkowych ograniczeń przedmiotu refl eksji. Z jednej strony autor ograniczył się do omówienia wybranych, reprezentatywnych teorii przyrodniczych z zakresu nauk fi zykalnych. Z drugiej strony obszar teologicznej refl eksji został ograniczony do teologii katolickiej.