Rocznik Andragogiczny
Etapy ewaluacji badań jakościowych – perspektywa konstruktywistyczna
DOI: http://dx.doi.org/10.12775/RA.2018.12
Abstrakt
W artykule przedstawione zostały etapy ewaluacji badań jakościowych usytuowanych w podejściu konstruktywistycznym. Można ułożyć je na kontinuum i potraktować jak rewers i awers tego samego zjawiska, choć wewnętrznie zróżnicowanego. Odmienności, opisane przy omawianiu kolejnych etapów rozwoju tych kryteriów, wiążą się z silnymi wpływami różnych paradygmatów. Całość pozwala dostrzec zjawisko krystalizowania się praktyki badawczej, która wraz z kolejnymi odsłonami przybiera różne wartości. W pierwszym etapie, kryteria ewaluacji badań silnie naznaczone są wpływami paradygmatu pozytywistycznego i postpozytywistycznego. W drugim, stają się one bezpośrednią emanacją właściwych założeń konstruktywistycznych. W kolejnym, zauważyć można proces postępującej emancypacji praktyki badawczej spod gorsetu sztywnych założeń, gdzie badacze przyjmując założenia pragmatyzmu każdorazowo dokonują wyłonienia zbioru specyficznych kryteriów jakości badań. W ostatnim etapie, następuje rehabilitacja osoby badacza jako najważniejszego instrumentu poznania. Sprawdzalność takich badań, odnosi się do umiejętności i wrażliwości badacza, jego samokontroli oraz interpersonalnej wymiany wiedzy. Opracowane w artykule kryteria ewaluacji można potraktować jako wytyczne wspomagające proces projektowania i prowadzenia badań jakościowych. Ich zastosowanie może przyczynić się do zachowania wysokiej jakości badań.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Angrosino M. (2010), Badania etnograficzne i obserwacyjne, Wyd. PWN, Warszawa.
Babbie E. (2008), Podstawy badań społecznych, Wyd. PWN, Warszawa.
Bruner J. (1999), Narratives of aging, „Journal of Aging Studies”, 13(1), s. 8.
Charmaz K. (2009), Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, Wyd. PWN, Warszawa.
Creswell J. W. (2013), Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Cwalina W. (2001), Znaczenie emocji w procesach poznawczych człowieka. Analiza oddziaływania reklam politycznych na kształtowanie się preferencji wyborczych, „Roczniki Psychologiczne”, 4, s. 137–139.
Denzin N.K, Lincoln Y.S. (2009), Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych, [w:] N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, t. 1, Wyd. PWN, Warszawa, s. 53.
Flick U. (2011a), Jakość w badaniach jakościowych, Wyd. PWN, Warszawa.
Flick U. (2011b), Projektowanie badania jakościowego, Wyd. PWN, Warszawa.
Gibbs G. (2011), Analiza danych jakościowych, Wyd. PWN, Warszawa.
Guba E., Lincoln Y. (1986), The countenances of fourth generation evaluation. Description, judgment, and negotiation, „Evaluation Studies Review Annual”, 11, s. 70–78.
Guba E., Lincoln Y. (1989), Fourth generation evaluation, Sage Pub., Newbury-London- New Delhi.
Guba E.G., Lincoln Y.S. (2009), Kontrowersje wokół paradygmatów, sprzeczności i wyłaniające się zbieżności, [w:] N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, t. 1, Wyd. PWN, Warszawa, s. 285.
Hacking I. (1999), The social construction of what?, Harvard University Press, Cambridge MA.
Hammersley M. (1995), The politics of social research, Sage, London.
Kacperczyk A. (2012) Badacz i jego ciało w procesie zbierania i analizowania danych na przykładzie badań nad społecznym światem wspinaczki, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, VIII (2), s. 35.
Katz S. (2005), Cultural aging: life course, lifestyle, and senior worlds, Broadview Press, Peterborough Kanda.
Kociatkiewicz J., Kostera M. (2014), Zaangażowane badania jakościowe, „Problemy Zarządzania”, 12(45), s. 15.
Konecki K. (2009), Przedmowa do wydania polskiego, [w:] K. Charmaz, Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, Wyd. PWN, Warszawa, s. XXIV.
Kubinowski D. (2011), Jakościowe badania pedagogiczne, Filozofia, metodyka, ewaluacja, Wyd. UMCS, Lublin.
Kuhn T. (2003), Droga po strukturze, Wyd. Sic, Warszawa.
Lincoln Y.S. (2001), Engaging sympathies. Relationship between action research and social constructivism, [w:] P. Reason, H. Bradbury (red.), Handbook of action research. Participative inquiry and practice, Sage, London, s. 124–132.
Nachmias Ch. F., Nachmias D. (2001), Metody badawcze w naukach społecznych, Wyd. Zysk i Spółka, Poznań.
Nadolna B. (2013), Problemy walidacji badań jakościowych w rachunkowości zarządczej, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 291, s. 385.
Nolan M., Hansen E., Magnusson L., Anderson B. (2003), Gauging quality in constructivist research, „Quality in Aging – Policy, Practice And Research”, 4(2), s. 22–27.
Magnusson L., Nolan M. R., Hanson E., Berthold H., Bent-Arne A. (2001), Developing partnership with older people and the family carers. The ÄldreVäst Sjuhärad model, „Quality in Aging”, 2(2), s. 32–38.
Malewski M. (2012), Metodologia badań społecznych – ortodoksja i refleksyjność, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, 4(60), s. 29–46.
Maruszewski, T., Ścigała E. (1998), Emocje, aleksytymia, poznanie, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań.
Mason J. (2002), Qualitative Researching, Sage, London.
Miles M. B., Huberman A.M. (2000), Analiza danych jakościowych, Trans-Humana, Białystok.
Nałczadżjan A. (1979), Intuicja a odkrycie naukowe, PIW, Warszawa. Olubiński A. (2015), Rola nauk pedagogicznych w reformowaniu rzeczywistości i ulepszaniu ludzkiego życia. Na przykładzie funkcjonowania szkolnictwa wyższego, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, 34(2), s. 234.
Popper K. (2002), Logika odkrycia naukowego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Prokopiuk J. (1999), Labirynty herezji, Warszawskie Wyd. Literackie MUZA SA, Warszawa.
Pryszmont-Ciesielska M. (2014), „Świat społeczny w kalejdoskopie”, czyli o usytuowaniu badacza w badaniach jakościowych, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, 65(1), s. 25–36.
Reason P., Bradbury H. (2001), Introduction. Inquiry and participation in search of the world worthy of human aspiration, [w:] P. Reason, H. Bradbury (red.), Handbook of action research. Participative inquiry and practice, Sage, London, s. 1–14.
Ricoeur P. (2006), Model tekstu. Znaczące działanie rozważane jako tekst, [w:] A. Jasińska- Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski, (oprac.), Współczesne teorie socjologiczne, t. 2, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 1012.
Rodwell M.K. (1998), Social work constructivist research, Garland Publishing Inc., New York–London.
Schwandt T.A. (1996), Farewell to criteriology, „Qualitative Inquiry”, 2(1), s. 58–72.
Silverman D. (2008), Prowadzenie badan jakościowych, Wyd. PWN, Warszawa.
Szmidt K., Modrzejewska-Świgulska M. (2015), Walidacja komunikacyjna w analizie wyników badań pedagogicznych, „Przegląd Badań Edukacyjnych”, (2)19, s. 235–255.
Telety J., Hanson E. (2000), Participatory research, „Nurse Researcher”, 8(1), s. 69–88.
Turner J.H., (2006), Struktura teorii socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Wilson C., Clissett P. (2011), Involving older people in research. Practical considerations when using the authenticity criteria in constructivist inquiry, „Journal of Advanced Nursing”, 67(3), s. 677–686.
Wyka A. (1993), Badacz społeczny wobec doświadczenia, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
Urbaniak-Zając D., Piekarski J. (2001), Jakościowe orientacje w badaniach pedagogicznych. Studia i materiały, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Urbaniak-Zając D. (2006), W poszukiwaniu kryteriów oceny badań jakościowych, [w:] D. Kubinowski, M. Nowak (red.), Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie, Oficyna Wyd. Impuls, Kraków, s. 209–222.
Urbaniak-Zając D., Kos E. (2013), Badania jakościowe w pedagogice. Wywiad narracyjny i obiektywna hermeneutyka, Wyd. PWN, Warszawa.
Walczak M. (2011), Intuicja jako typ poznania, wiedzy i dyspozycji, „Zagadnienia Naukoznawstwa”, 47(2), s. 130.
Wojciechowska M. (2013), O wyzwaniach w badaniu trudnych zjawisk. Metodologiczne aspekty badań terenowych na przykładzie zjawiska prostytucji kobiecej, „Dyskursy Młodych Andragogów”, 14, s. 261.
Yin R.K. (2015), Studium przypadku w badaniach naukowych. Projektowanie i metody, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Netografia
Steiner R., Zarys teorii poznania w światopoglądzie Goethego, https://www.gnosis. art.pl/e_gnosis/anthropos_i_sophia/steiner_zarys_t_pozn_w_sw_goeth. htm (otwarty 24.07.2017).
ISSN 1429-186X (print)
ISSN 2391-7571 (online)