Krytyczna analiza dyskursu – podstawowe założenia, implikacje, zastosowanie
DOI:
https://doi.org/10.12775/RA.2016.016Słowa kluczowe
krytyczna analiza dyskursu, KAD, orientacja jakościowa w badaniach pedagogicznych, pedagogika, edukacjaAbstrakt
Liczne przykłady badań prowadzonych w obszarze pedagogiki, w których zastosowano krytyczne podejścia do analizy dyskursu, wykazują zróżnicowanie pod względem przyjmowanego zaplecza teoretycznego oraz metodologii. Przykładem grupy podejść zorientowanych krytycznie jest krytyczna analiza dyskursu. Ogólne ramy krytycznej analizy dyskursu mają znaczenie zarówno dla zachowania odrębności KAD, a przez to sensowności wyróżniania tej grupy podejść, jak i upowszechnienia wiedzy na ten temat, zwłaszcza wśród mniej doświadczonych badaczy i badaczek. W artykule przedstawiono założenia bazowe krytycznej analizy dyskursu wraz z ich implikacjami dla badań pedagogicznych. Skonstruowano również praktyczne wskazówki do zastosowania podejścia do KAD reprezentowanego przez Ruth Wodak.Bibliografia
Dahlberg, G., Moss, P., Pence, A. (2013), Poza dyskursem jakości w instytucjach wczesnej edukacji i opieki, tłum. K. Gawlicz, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
Fairclough, N. (2005), Critical Discourse Analysis in Transdisciplinary Research, [w:] W: Wodak R., Chilton P. (red.), A New Agenda in (Critical) Discourse Analysis, John Benjamins, Amsterdam, s. 53–70.
Fairclough, N., Duszak, A. (2008). Wstęp: krytyczna analiza dyskursu – nowy obszar badawczy. W: A. Duszak, N. Fairclough (red.), Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
Flick, U. (2011). Jakość w badaniach jakościowych. Tłum. P. Tomanek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hejnicka-Bezwińska, T. (2008). Pedagogika ogólna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Jabłońska B. (2013), Krytyczna analiza dyskursu w świetle założeń socjologii fenomenologicznej (dylematy teoretyczno-metodologiczne), „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 9, nr 1, s. 48–61, www.przegladsocjologiijakosciowej.org, dostęp: 2015.10.05.
Kopińska, V. (2014). Key Civic Competences: Between Modern and Postmodern Perspectives, „Edukacja Dorosłych”, nr 1(70), s. 49–61
Kopińska V. (2017). Edukacja obywatelska w szkole. Krytyczna analiza dyskursu podręczników szkolnych, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK (praca w druku).
Kwieciński, Z. (1992). Socjopatologia edukacji. Warszawa: Edytor.
Lemke, J. (1995). Textual Politics: Discourse and Social Dynamics, Londyn: Taylor
& Francis.
Luke, A. (1995–1996). Text and Discourse in Education: An Introduction to Critical Discourse Analysis. W: M. Apple (red.)., Review of Research in Education, t. 21, Washington D.C.: American Educational Research Association.
Mautner G. (2011). Analiza gazet, czasopism i innych mediów drukowanych. W: W: Wodak R., Krzyżanowski M. (red.), Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych. Tłum. D. Przepiórkowska, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf, s. 51–83
Meyer, M. (2001). Between theory, method and politics: positioning of the approaches to CDA. W: MeyerM., Wodak R. (red.), Methods of Critical Discourse Analysis, Sage Publications Ltd., EBSCO Publishing : eBook Academic Collection (EBSCOhost) – printed on 7/19/2015 2:01 PM via Uniwersytet Mikolaja Kopernika w Toruniu, s. 14–31.
Milerski, B., Śliwerski, B. (red.) (2000), Pedagogika. Leksykon PWN, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Nowak-Dziemianowicz, M. (2011). Pedagogika dyskursywna – nadzieje i możliwości. W: M. Nowak-Dziemianowicz, P. Rudnicki (red.), Pedagogika. Zakorzenienie i transgresja. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, s. 315–346.
Ostrowicka, H. (2014). Kategoria dyskursu w języku i w badaniach edukacyjnych – w poszukiwaniu osobliwości pedagogicznie zorientowanej analizy dyskursu, „Forum Oświatowe” 2(52), s. 47–68, Pobrano z: http://forumoswiatowe.pl/index. php/czasopismo/article/view/228, dostęp: 2015.07.18.
Ostrowska, U. (2011). Krytyczna analiza dyskursu (KAD). Z perspektywy badań pedagogicznych. W: T. Hejnicka– Bezwińska (red.), Pedagogika ogólna. Dyskursy o statusie naukowym i dydaktycznym, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 113- 127
Reisigl M. (2010), Dyskryminacja w dyskursach, przekł. D. Przepiórkowska, „Tekst i Dyskurs” 3, from www.tekst-dyskurs.pl/tid_3.html, dostęp: 2013–08–19.
Reisigl, M. (2011). Analiza retoryki politycznej. W: Wodak R., Krzyżanowski M. (red.), Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych. Tłum. D. Przepiórkowska, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf, s. 150–183.
Reisigl M., Wodak R. (2001), Discourse and Discrimination. Rhetorics of Racism and Ant-Semitism, London; Routledge.
Rubacha K.(2008), Metodologia badań nad edukacją, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Szacki, J. (2002). Historia myśli socjologicznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szkudlarek, T. (1997). Poststrukturalizm a metodologia pedagogiki, „Acta Universitatis Nicolai Copernici, Socjologia wychowania XIII – Nauki humanistyczno- -społeczne – Zeszyt 317, s. 167–199.
Szkudlarek, T. (2003). Pedagogika krytyczna. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 363–377.
Van Dijk, T. A. (2001). Badania nad dyskursem. W: T. A. van Dijk (red.), Dyskurs jako struktura i proces. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 9–44.
Van Dijk, T.A. (1993). Principles of Critical Discourse Analysis, “Discourse & Society”, vol. 4(2), London. Newbury Park and New Delhi: Sage, s. 249–283
Van Leeuwen T. (2008), Discourse and Practice: New Tools for Critical Discourse Analysis, New York: Oxford Univeristy Press
Wodak, R. (2001). What CDA is about – a summary of its history, important concepts and its developments. W: Meyer M., Wodak R. (red.), Methods of Critical Discourse Analysis, Sage Publications Ltd., EBSCO Publishing : eBook Academic Collection (EBSCOhost) – printed on 7/19/2015 2:01 PM via Uniwersytet Mikolaja Kopernika w Toruniu, s. 1–13.
Wodak, R. (2001a). The discourse-historical approach. W: Meyer M., Wodak R. (red.), Methods of Critical Discourse Analysis, Sage Publications Ltd., EBSCO Publishing : eBook Academic Collection (EBSCOhost) – printed on 7/19/2015 2:01 PM via Uniwersytet Mikolaja Kopernika w Toruniu,
Wodak, R. (2008). Dyskurs populistyczny: retoryka wykluczenia a gatunki języka pisanego. W: A. Duszak, N. Fairclough (red.), Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, s. 185–213.
Wodak, R. (2011). Wstęp: Badania nad dyskursem – ważne pojęcia i terminy. W: Wodak R., Krzyżanowski M. (red.), Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych. Tłum. D. Przepiórkowska, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf, s. 11–48.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1600
Liczba cytowań: 0
