Czasownik 'mieć' – jednostka elementarna czy wykładnik operacji?
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2019.009Słowa kluczowe
semantyka, jednostka języka, ograniczenia selekcyjne, jednostka elementarnaAbstrakt
Celem artykułu jest opisanie problemów związanych z czasownikiem mieć, który przez wielu badaczy jest uznawany za jednostkę reprezentującą pojęcie elementarne, obecne na przykład w znaczeniu czasownika stracić. Ustalenie kształtu jednostek konstytuowanych przez mieć nastręcza jednak wielu kłopotów (ze względu na jego szeroką dystrybucję).
Autorka analizuje jedynie te konteksty, w których mieć wchodzi w relację z czasownikiem stracić, takie jak: Janek ma samochód /żonę /nogę /pewność. vs. Janek stracił samochód /żonę /nogę /pewność, i próbuje wskazać jednostki języka zawierające formę mieć (których realizację stanowią analizowane wypowiedzi) wraz z liczbą otwieranych przez nie pozycji.
Rezultatem analizy jest wyróżnienie trzech jednostek języka o następującym kształcie: [ktośi] ma [cośj] (kandydat do statusu wykładnika pojęcia elementarnego), jak również [ktośi/cośj] ma [cośk] i [ktośi] ma [kogośj] (które mogą być definiowane za pomocą prostszych pojęć i, według autorki, stanowią wykładniki operacji).
Bibliografia
Arystoteles,1990, Kategorie, w: tenże, Dzieła wszystkie, t. 1, tłum. K. Leśniak, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Apresjan J., 1980, Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Bogusławski A., 1978, Jednostki języka a produkty językowe. Problem tzw. orzeczeń peryfrastycznych, w: M. Szymczak (red.), Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 17–30.
Bogusławski A., 1988, Język w słowniku. Desiderata semantyczne do wielkiego słownika polszczyzny, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Danielewiczowa M., 2002, Wiedza i niewiedza. Studium polskich czasowników epistemicznych, Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
Danielewiczowa M., 2017, Polskie nazwy czynności i wytworów czynności w świetle walencji motywujących je czasowników, Prace Filologiczne LXX, s. 143–157.
Duraj-Nowosielska I., 2017, Charakterystyka semantyczna wyrażeń ktoś zamierza coś zrobić/robić i ktoś ma zamiar coś zrobić/robić, Prace Filologiczne LXX, 193–207.
Grochowski M., 1974, Nazwy części ciała jako argumenty predykatu, Studia Semiotyczne V, s. 159–171.
Grochowski M., 1982, Zarys leksykologii i leksykografii. Zagadnienia synchroniczne, Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Karolak S., 1974, O programie składni wyrażeń predykatywnych w gramatyce języka polskiego, w: O predykacji: materiały konferencji Pracowni Budowy Gramatycznej Współczesnego Języka Polskiego IBL PAN, Zawoja, 14–16 XII 1972, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich., s. 7–23.
Karolak S., 2001, Założenia gramatyki o podstawach semantycznych, w: tegoż, Od semantyki do gramatyki, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy – Instytut Slawistyki PAN, s. 21–61.
Kruk D., 2016, Czasownik stracić i jego właściwości. Analiza semantyczno-składniowa, Linguistica Copernicana 13, s. 159–171.
Leibniz G.W., 1975, Tablice definicji, w: E. Janus (red.), Słownik i semantyka, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 8–90.
Lewicki A.M., 1976, Wprowadzenie do frazeologii syntaktycznej: teoria zwrotu frazeologicznego, Katowice: Uniwersytet Śląski.
Narodowy Korpus Języka Polskiego [NKJP] – PELCRA [online] www.nkjp.pl.
Topolińska Z., 1968, Miejsce konstrukcji z czasownikiem mieć w polskim systemie werbalnym, Slavia Orientalis 17(3), s. 427–431.
Topolińska Z., 2018, Pol. ‘mieć’ jako predykat modalny, w: A. Dobaczewski, A. Moroz, P. Sobotka (red.), Sens i konwencje w języku. Studia dedykowane Profesorowi Maciejowi Grochowskiemu, Toruń: Wydawnictwo UMK, s. 357–361.
Wójcicka A., 2018, Czy walencja rzeczownika istnieje? Głos w sprawie konstrukcji: rzeczownik + fraza zdaniowa, Prace Filologiczne LXXII, s. 433–447.
Wierzbicka A., 1969, Dociekania semantyczne, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Wierzbicka A., 1975, Rozważania o częściach ciała, w: E. Janus (red.), Słownik i semantyka. Definicje semantyczne, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 91–103.
Wierzbicka A., 2010, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Wierzbicka A., 2011, Uniwersalia ugruntowane empirycznie, Teksty Drugie 1/2, s. 13–30.
Zaron Z., 1975, Niektóre słowa z elementem ‘zacząć/przestać mieć’, w: E. Janus (red.), Słownik i semantyka. Definicje semantyczne, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Zaron Z., 2012, Konotacja nie jedno ma imię, w: J. Apresjan et al. (red.), Meaning, Texts and other Exciting Things. A Festschrift to Commemorate the 80th Anniversary of Professor Igor Alexandrovic Mel’cuk, Moskwa: Jazyki Slavjanskoj Kul'tury, s. 672–681.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 639
Liczba cytowań: 0
