O przypadku, rodzaju i związanych z nimi zjawiskach w języku polskim (po raz któryś)

Abstrakt

Autor przedstawia własną wizję zjawisk fleksyjnych lub związanych z fleksją w języku polskim w zakresie kategorii przypadka oraz liczby w ich odniesieniu do rodzaju gramatycznego.Do głównych tez autora należy zaprezentowana przez niego motywacja klasycznego ujęcia trójrodzajowego rzeczowników w liczbie pojedynczej i znanego ujęcia dwurodzajowego rzeczowników w liczbie mnogiej ([umowny] rodzaj męskoosobowy i [umowny] rodzaj niemęskoosobowy). Szczególnym przedmiotem zainteresowania autora jest to, co uznaje on za osobną „operację” (w sensie przyjętym w jego pracach) zastępowania, w pewnych okolicznościach pragmatycznych, „męskoosobowego” mianownika liczby mnogiej rzeczowników (wraz z przydawkami) mianownikiem „niemęskoosobowym”, a co jest znane w literaturze pod nazwą „pejoratywności” lub „deprecjatywności”. Autor, w ślad za Bobrowskim, oponuje przeciwko wprowadzaniu odpowiedniego nowego parametru fleksyjnego dla rzeczowników polskich, choćby tylko męskich mających znaczenie osobowe (koncepcja Bienia i Saloniego). Autor precyzuje klasę operandów tej operacji oraz jej status funkcjonalny (jako należący zasadniczo do „funkcji poetyckiej”, a więc pragmatycznej), nazywając całość łacińskim terminem ludicrativus. W artykule opisane zostały różne inne „operacje” i „suboperacje” jakoś związane z rodzajem, a także z pluralizacją, szczególnie w odniesieniu do imion własnych (głównie osobowych), z uwzględnieniem specyfiki ludicrativu w zastosowaniu do tej kategorii. Osobno i dość szczegółowo omówione zostały zjawiska dotyczące grup z liczebnikiem; m.in. podany został wstępny opis grup z liczebnikiem tzw. zbiorowym przy singulariach tantum, takich jak potomstwo, rodzeństwo.