Skip to main content Skip to main navigation menu Skip to site footer
  • Register
  • Login
  • Language
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (Canada)
    • Italiano
    • Język Polski
  • Menu
  • Home
  • Current
  • Archives
  • About
    • About the Journal
    • Submissions
    • Editorial Team
    • Scientific Council
    • Peer Review Process
    • Open Access Policy
    • Article Processing Charges and Submission Charges
    • Archiving policy
    • Privacy Statement
    • Contact
  • Register
  • Login
  • Language:
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (Canada)
  • Italiano
  • Język Polski

Theology and Man

A Contribution to a Study of the Origins of the Sunday Lectionary for Eucharistic Celebrations in Rome
  • Home
  • /
  • A Contribution to a Study of the Origins of the Sunday Lectionary for Eucharistic Celebrations in Rome
  1. Home /
  2. Archives /
  3. Vol. 61 No. 1 (2023) /
  4. Theology

A Contribution to a Study of the Origins of the Sunday Lectionary for Eucharistic Celebrations in Rome

Authors

  • Jarosław Superson Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie https://orcid.org/0000-0003-3770-184X

DOI:

https://doi.org/10.12775/TiCz.2023.005

Keywords

Rome, reading of the scriptures, Marcion, Justin Martyr

Abstract

There are no extant sources indicating the specific scriptures read at liturgical Sunday gatherings of the first Christians in Rome. The nascent church apparently used the Septuaginta for that purpose. At the turn of the 1st and 2nd centuries, the practice of reading from the corpus Paulinum was established. Then, when Marcion of Asia Minor was staying in Rome, the practice of the reading of Pauline epistles was introduced – alongside the reading of the shorter version of the Gospel of St. Luke. This practice, however, was renounced by Christians. It was the Syrian Justin Martyr who, in his Apologia I, proclaimed the canon of Sunday Eucharist readings, which comprised readings from the books of the prophets or Memoirs of the Apostles. The choice of the readings was apparently up to the person conducting the liturgy.

Author Biography

Jarosław Superson, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

wykładowca liturgiki, adiunkt przy Katedrze Nauk Liturgicznych w Instytucie Liturgicznym na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Członek Polskiego Towarzystwa Teologicznego oraz redaktor tematyczny naukowego kwartalnika „Ruch Biblijny i Liturgiczny”.

References

Źródła biblijne

Nestle-Aland, Nowy Testament grecki i polski. Tekst grecki: Novum Testamentum Graece. Na podstawie dzieła Eberharda i Erwina Nestle. Redakcja Barbara i Kurt Aland, Johannes Karavidopoulos, Carlo M. Martini, Bruce M. Metzger. Tekst polski: Biblia Tysiąclecia Wydanie V, redakcja wydania Roman Bogacz, Roman Mazur. Poznań: Pallottinum, 2017.

Źródła patrystyczne

Justyn Męczennik. „1 Apologia.” W 1 i 2 Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, Justyn Męczennik, tłumaczenie i opracowanie Leszek Misiarczyk, 43–89. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2012.

Justyn Męczennik. „Dialog z Żydem Tryfonem.” W 1 i 2 Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, Justyn Męczennik, tłumaczenie i opracowanie Leszek Misiarczyk, 159–318. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2012.

Klemens Rzymski. „List do Kościoła w Koryncie,” przekład Anna Świderkówna. W Pierwsi świadkowie. Wybór najstarszych pism chrześcijańskich, opracowanie Marek Starowieyski, 61–109. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1988.

La dottrina dei Dodici Apostoli (Didachè), introduzione, testo, traduzione, note, appendice e indici di Willy Rordorf, traduzione di Maria Benedetta Artioli. Bologna: Studio Domenicano, 2009.

„Męczeństwo świętych męczenników Justyna, Charytona, Charyty, Euelpistosa, Hieraksa, Pajona i Liberiana.” W Męczennicy, wstępy, opracowanie i wybór tekstów Ewa Wipszycka, Marek Starowieyski, 211–216. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1991.

Opracowania

Altaner, Berthold i Alfred Stuiber. Patrologia. Życie, pisma i nauka Ojców Kościoła, tłumaczenie Paweł Pachciarek. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990.

Attridge, Harold W. „Chrześcijaństwo od zburzenia Jerozolimy do cesarza Konstantyna (lata 70-312).” W Chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny. Historia początków oraz wczesnego rozwoju, redakcja Hershel Shanks, tłumaczenie Waldemar Chrostowski, 249–316. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2016.

Bradshaw, Paul F. W poszukiwaniu początków kultu chrześcijańskiego. Źródła i metody badań wczesnej liturgii, tłumaczenie Piotr Kaznowski, Michał Koza. Kraków: Fundacja Dominikański Ośrodek Liturgiczny, 2016.

Brown, Peter. Tesori in cielo. La povertà santa nel cristianesimo delle origini, traduzione di Cristiano Cappellini, Mariachiara Giorda. Roma: Carocci Editore, 2018.

Campatelli, Maria. Lektura Pisma z Ojcami Kościoła, przekład Irena Burchacka. Warszawa: Promic - Wydawnictwo Księży Marianów, 2012.

Busana, Maria Stella. L’edilizia abitativa nel mondo classico. Dalla fine del II millenio a.C. alla tarda antichità. Roma: Carocci Editore, 2018.

Cacciari, Antonio. Aspetti della formazione di un linguaggio liturgico in Giustino, w Liturgia ed evangelizzazione nell’epoca dei Padri e nella Chiesa del Vaticano II. Studi in onore di Enzo Lodi, a cura di Ermenegildo Manicardi, Fabio Ruggiero, 77–86. Bologna: EDB Edizioni Dehoniane Bologna, 1996.

Coarelli, Filippo. “Gli spazi della vita sociale.” W Roma imperiale. Una metropoli antica, a cura di Elio Lo Cascio, 221–247. Roma: Carocci Editore, 2014.

De Spirito, Giuseppe. “Balneum Timothinum.” W Lexicon topographicum urbis Romae, a cura di Eva Margareta Steinby, t. 1, 165–166. Roma: Edizioni Quasar 1993.

Di Berardino, Angelo. Istituzioni della Chiesa antica. Venezia: Marcianum Press, 2019.

Dunn, James D. G. Gli albori del cristianesimo. T. 3, Nè giudeo nè greco. T. 1, Nuovo inizio, traduzione di Franco Bassani. Torino: Paideia, 2018.

Ehrman, Bart D. I Cristianesimi perduti. Apocrifi, sette ed eretici nella battaglia per le Sacre Scritture, traduzione di Lorenzo Argentieri. Roma: Carocci Editore, 2018.

Ehrman, Bart D. Prima dei vangeli. Come i primi cristiani hanno ricordato, manipolato e inventato le storie su Gesù, traduzione di Matteoe Grosso. Roma: Carocci Editore, 2017.

Ehrman, Bart D. Sotto falso nome. Verità e menzogna nella letteratura cristiana antica, traduzione di Giancarlo Brioschi. Roma: Carocci Editore, 2018.

Freeman, Charles. Il cristianesimo primitivo. Una nuova storia, traduzione di Piero Arlorio, Torino: Einaudi, 2010.

Gamble, Harry Y. Libri e lettori nella chiesa antica. Storia dei primi testi cristiani, traduzione di Franco Bassani. Brescia: Paideia Editrice, 2006.

Genovese, Armando. “Ireneo di Lione. Vittoria di un cristianesimo su altri cristianesimi?” W Discussione sul Gesù storico, a cura di Giancarlo Biguzzi, Maurizio Gronchi, 121–141. Città del Vaticano: Urbaniana University Press, 2009.

Gianotto, Claudio. “Dagli ebrei seguaci di Gesù all’antagonismo fra cristiani ed ebrei.” W Storia del cristianesimo, direzione scientifica di Emanuela Prinzivalli. T. 1, L’età antica (secoli I–VII), a cura di Emanuela Prinzivalli, 69–96. Roma: Carocci Editore, 2015.

Giraudo, Cesare. “La Parola di Dio risuona nella liturgia: un bilancio.” Lateranum 74, fasc. 1 (2008): 91–114.

Grant, Robert MacQueen. Cristianesimo primitivo e società, edizione italiana a cura di Gulio Firpo, traduzione di italiana delle Benedettine di Civitella San Paolo. Brescia: Paideia Editrice, 1987.

Grelot, Pierre. Regole e tradizioni del cristianesimo primitivo, traduzione di Giuseppe Cestari. Casale Monferrato: Piemme, 1988.

Grilli, Massimo. “Rapporto tra i due Testamenti. Problematica storica e proposta per una ermeneutica liturgica oggi.” Rivista Liturgica 105, no. 3 (2018): 43–56.

Gryglewicz, Feliks. „Akwila.” W Encyklopedia Katolicka. T. 1, pod redakcją Feliksa Gryglewicza, Romualda Łukaszyka, Zygmunta Sułowskiego, kol. 285. Lublin: Towarszystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1989.

Hahn, Ferdinand. Il servizio liturgico nel cristianesimo primitivo, trad. Gino Cecchi. Brescia: Paideia Editrice, 1972.

Hamman, Adalbert G. Portrety Ojców Kościoła. Praktyczny przewodnik po patrologii, przekład i opracowanie zbiorowe. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1978.

Hamman, Adalbert G., Życie codzienne pierwszych chrześcijan (95–197), przełożyliAndrzej Guryn, Urszula Sudolska. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990.

Jossa, Giorgio. Il cristianesimo antico. Dalle origini al concilio di Nicea. Roma: Carocci Editore, 2013.

Kelly, John N. D. Początki doktryny chrześcijańskiej, przekł. Julia Mrukówna. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1988.

Koperek, Stefan. „Usłyszeć słowo Boże w liturgii.” Usłyszeć słowo Boże – żywe i ostrzejsze niż miecz, redakcja Anna Emanuela Klich, 91–102. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT, 2008.

Levine, Lee I. A. „Judaizm od zburzenia Jerozolimy do upadku drugiego powstania żydowskiego (lata 70-135).” W Chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny. Historia początków oraz wczesnego rozwoju, redakcja Hershel Shanks, tłumaczenie Waldemar Chrostowski, 211–247. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2016.

Maritano, Mario. Famiglia e liturgia nella testimonianza neotestamentaria e nella tradizione cristiana, w Famiglia e liturgia, a cura di Domenico Falco, e Sergio Nicolli, 79–121. Siena: Cantagalli, 2009.

McGowan, Andrew Brian. Il Culto Cristiano dei primi secoli. Uno sguardo sociale, storico e teologico. edizione italiana a cura di Francesco Pieri. Bologna: Edizioni Dehoniane Bologna, 2019.

Misiarczyk, Leszek. Conversio philosopfica św. Justyna nad brzegiem morza w Dialogu z Żydem Tryfonem 1-8. W Mare nostrum. Morze w historii i kulturze krajów śródziemnomorskich, redakcja Tadeusz Kołosowski, 123–144. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2015.

Misiarczyk, Leszek. Wstęp. W 1 i 2 Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem, Justyn Męczennik, tłumaczenie i opracowanie Leszek Misiarczyk, 7–39. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2012.

Nadolski, Bogusław. Liturgika. T. 3, Sakramenty, sakramentalia, błogosławieństwa. Poznań: Pallottinum, 2012.

Neyrey, Jerome H. Rendere gloria a Dio. Preghiera e culto nell’antichità in prospettiva culturale, traduzione di Franco Bassani. Brescia: Paideia Editrice, 2012.

Osborn, Eric. „Wejście w świat grecko-rzymski.” W Historia teologii. T. 1: Epoka patrystyczna, pod red. Angelo Di Berardino, Basil Studera, tłumaczenie Michał Gołębiowski, Justyna Łukaszewska, Jadwiga Ryndak, Piotr Zarębski, 117–162. Kraków: Wydawnictwo „M”, 2002.

Paul, André. La Bibbia e l’occidente. Dalla biblioteca di Alessandria alla cultura europea, traduzione di Paolo Caena. Brescia: Paideia Editrice, 2009.

Penna, Romano. “L’origine della Chiesa di Roma e la sua fisionomia iniziale.” Lateranum 66, fasc. 2 (2000): 309–322.

Penna, Romano. Un solo corpo. Laicità e sacerdozio nel cristianesimo delle origini. Roma: Carocci Editore, 2020.

Pesce, Mauro. “Riflessioni sulla natura storica e culturale delle sacre scritture giudaiche.” Rivista Biblica 60, no. 4 (2012): 445–474.

Prinzivalli, Emanuela i Andrés Sáez. “Le molteplici strade del vangelo (I-II secolo) e il consolidamento ortodosso del III secolo.” W Storia del cristianesimo, direzione scientifica di Emanuela Prinzivalli. T. 1, L’età antica (secoli I–VII), a cura di Emanuela Prinzivalli, 97–132. Roma: Carocci Editore, 2015.

Redalié, Yann. “Unità e diversità nel Nuovo Testamento: fecondità di una dialettica.” W Le origini del cristianesimo. Una guida, a cura di Romano Penna, 335–362. Roma: Carocci Editore, 2018.

Rordorf, Willy. Sabato e domencia nella Chiesa antica, edizione italiana a cura di Giovanni Ramella. Torino: SEI, 1979.

Sáez, Andrés i Emanuela Prinzivalli. “La Bibbia al centro: la formazione del canone e lo sviluppo dell’esegesi.” W Storia del cristianesimo, direzione scientifica di Emanuela Prinzivalli. T. 1, L’età antica (secoli I–VII), a cura di Emanuela Prinzivalli, 133–158. Roma: Carocci Editore, 2015.

Saxer, Victor. “L’organizzazione delle Chiese ereditate dagli apostoli (70-180).” W Storia del cristianesimo. Religione-Politica-Cultura. T. 1, Il Nuovo Popolo (dalle origini al 250), traduzione di M. Zappella, 351–413. Roma: Borla: Città nuova, 2003.

Schnelle, Udo. Paolo. Vita e pensiero, edizione italiana a cura di Stefano Franchini. Torino: Paideia, 2018.

Simonetti, Manlio. „Początki refleksji teologicznej na Zachodzie.” W Historia teologii. T. 1: Epoka patrystyczna, pod red. Angelo Di Berardino, Basil Studera, tłumaczenie Michał Gołębiowski, Justyna Łukaszewska, Jadwiga Ryndak, Piotr Zarębski, 267-290. Kraków: Wydawnictwo „M”, 2002. 267–290.

Simonetti, Manlio. Il Vangelo e la storia. Il Cristianesimo antico (secoli I-IV). Roma: Carocci Editore, 2018.

Siniscalco, Paolo. “Le origini del cristianesimo a Roma.” W Christiana loca. Lo spazio cristiano nella Roma del primo millenio, a cura di Letizia Pani Ermini, 1–8. Roma: Fratelli Palombi, 2000.

Sobeczko, Helmut Jan. „Liturgia słowa Bożego w tradycji rzymskiej do reformy II Soboru Watykańskiego.” W Praedicamus Christum crucifixum. Słowo Boże w liturgii Kościoła, redakcja naukowa Andrzej Żądło, 107–123. Katowice: Księgarnia św. Jacka, 2010.

Sordi, Marta. I cristiani e l’impero romano. Milano: Jaca Book, 2017.

Starowieyski, Marek. „Interwencja biskupa Rzymu – św. Klemens Rzymski.” W Pierwsi świadkowie. Wybór najstarszych pism chrześcijańskich, opracowanie Marek Starowieyski, 53–60. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1988.

Stockmeier, Peter. Fede e religione nella Chiesa primitiva, traduzione di Aristide Nannini. Brescia: Paideia Editrice, 1976.

Studer, Basil.“L’Eucaristia nella Chiesa dei padri: sacramento del sacrificio di Cristo e dei cristiani.” W Il sacrificio: evento e rito, a cura di Sergio Ubbiali, 129–153. Padova: Edizioni Messaggero: Abbazia di Santa Giustina, 1998.

Superson, Jarosław. „Istotne składniki treści czynności liturgicznych sprawowanych według Justyna Męczennika i ich ewolucja.” Liturgia Sacra 24, nr 1 (2018): 33–52.

Superson, Jarosław. „Pora Mszy św. w pierwszych wiekach chrześcijaństwa.” Liturgia Sacra 15, nr 1 (2009): 5–15.

Theissen, Gerd. Vissuti e comportamenti dei primi cristiani. Una psicologia del cristianesimo delle origini, traduzione di Carlo Danna. Brescia: Queriniana, 2010.

Von Campenhausen, Hans. Ojcowie Kościoła, tłum. Kazimierz Wierszyłowski. Warszawa: Wydawnictwo Cyklady, 1998.

Wallace-Hadrill, Andrew. “Case e abitanti a Roma,” traduzione di Raffaella Biundo, w Roma imperiale. Una metropoli antica, a cura di Elio Lo Cascio, 173–220. Roma: Carocci Editore, 2014.

Zambon, Marco. „Nessun dio è mai sceso quaggiù”. La polemica anticristiana dei filosofi antichi. Roma: Carocci Editore, 2019.

Theology and Man

Downloads

  • PDF (Język Polski)

Published

2023-06-30

How to Cite

1.
SUPERSON, Jarosław. A Contribution to a Study of the Origins of the Sunday Lectionary for Eucharistic Celebrations in Rome. Theology and Man. Online. 30 June 2023. Vol. 61, no. 1, pp. 81-99. [Accessed 8 July 2025]. DOI 10.12775/TiCz.2023.005.
  • ISO 690
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Download Citation
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Issue

Vol. 61 No. 1 (2023)

Section

Theology

License

Copyright (c) 2023 Jarosław Superson

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

CC BY ND 4.0. The Creator/Contributor is the Licensor, who grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work on the fields indicated in the License Agreement.

  • The Licensor grants the Licensee a non-exclusive license to use the Work/related rights item specified in § 1 within the following fields: a) recording of Work/related rights item; b) reproduction (multiplication) of Work/related rights item in print and digital technology (e-book, audiobook); c) placing the copies of the multiplied Work/related rights item on the market; d) entering the Work/related rights item to computer memory; e) distribution of the work in electronic version in the open access form on the basis of Creative Commons license (CC BY-ND 3.0) via the digital platform of the Nicolaus Copernicus University Press and file repository of the Nicolaus Copernicus University.
  • Usage of the recorded Work by the Licensee within the above fields is not restricted by time, numbers or territory.
  • The Licensor grants the license for the Work/related rights item to the Licensee free of charge and for an unspecified period of time.

FULL TEXT License Agreement

Stats

Number of views and downloads: 367
Number of citations: 0

ISSN/eISSN

ISSN: 1731-5638

eISSN: 2391-7598

Search

Search

Browse

  • Browse Author Index
  • Issue archive

User

User

Current Issue

  • Atom logo
  • RSS2 logo
  • RSS1 logo

Information

  • For Readers
  • For Authors
  • For Librarians

Newsletter

Subscribe Unsubscribe

Language

  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (Canada)
  • Italiano
  • Język Polski

Tags

Search using one of provided tags:

Rome, reading of the scriptures, Marcion, Justin Martyr
Up

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partners

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Nicolaus Copernicus University Accessibility statement Shop