Pilgrimage as a Source of Culture: A Theological and Cultural Reinterpretation of Pilgrimage Tradition in the Polish Context
DOI:
https://doi.org/10.12775/TiCz.2025.014Słowa kluczowe
pielgrzymowanie, teologia kultury, wspólnota, tożsamość, religijność, antropologiaAbstrakt
Pielgrzymowanie jako źródło kultury. Teologiczno-kulturowa reinterpretacja tradycji pielgrzymowania w polskim kontekście
Artykuł ma na celu przeprowadzenie interdyscyplinarnej analizy pielgrzymowania, uwzględniającej aspekty teologiczne, kulturowe, antropologiczne i historyczne. Analiza opiera się na materiale badawczym zebranym w ramach projektu stypendialnego zrealizowanego w 2024 roku, obejmującym dwadzieścia wywiadów eksperckich z przedstawicielami środowisk naukowych oraz praktykami związanymi z tradycją pielgrzymowania w Polsce. Autorzy proponują reinterpretację pielgrzymowania jako fenomenu kulturotwórczego, głęboko zakorzenionego w historii Polski, analizowanego z perspektywy późnej nowoczesności jako odpowiedzi na procesy sekularyzacji, indywidualizacji oraz przemiany tożsamościowe. W analizie wykorzystano klasyczne koncepcje Victora Turnera, Mircei Eliadego, Paula Ricoeura, Zygmunta Baumana i Marcela Maussa. Wyniki badania wskazują, że pielgrzymowanie pełni istotne funkcje duchowe, wspólnotowe i symboliczne, będąc nie tylko formą religijności, lecz także elementem kulturowej ciągłości oraz potencjalnym narzędziem duchowej odnowy jednostki i społeczeństwa. Artykuł wnosi wkład w rozwój teologii kultury oraz badań nad współczesnymi formami religijności i tożsamości kulturowej.
Bibliografia
Ashley, Kathleen, and Marilyn Deegan. Being a Pilgrim: Art and Ritual on the Medieval Routes to Santiago. Farnham–Burlington, VT: Lund Humphries, 2009.
Babbie, Earl. The Practice of Social Research. Belmont, CA: Wadsworth, 2010.
Bario Bario, Julian. “Transcendentny sens szlaku św. Jakuba – Camino de Santiago.” Teologia i Człowiek 24, no. 4 (2013): 111–126.
Bauman, Zygmunt. „From Pilgrim to Tourist – or a Short History of Identity.” In Questions of Cultural Identity, edited by Stuart Hall and Paul du Gay, 18–36. Sage Publications, 1996.
Bogner, Alexander, Beato Littig, and Wolfgang Menz. “Introduction: Expert Interviews – An Introduction to a New Methodological Debate.” In Interviewing Experts, edited by Alexander Bogner, Beato Littig, and Wolfgang Menz, 1–16. London: Palgrave Macmillan UK, 2009. DOI: https://doi.org/10.1057/9780230244276.
Brumec, Snežana, and Piotr Roszak. “Exploring the Transformative Aftereffects of Religious Experiences on Pilgrims Along the Camino de Santiago in Spain.” Journal of Religion and Health 63 (2024): 4876–4901. DOI: https://doi.org/10.1007/s10943-024-02127-z.
Coleman, Simon, and John Elsner. Pilgrimage: Past and Present in the World Religions. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1995.
Doburzyński, Dariusz. Znak drogi. Teologia pielgrzymowania z perspektywy Camino de Santiago. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2021.
Eade, John, and Dionigi Albera. “Pilgrimage Studies in Global Perspective.” In New Pathways in Pilgrimage Studies: Global Perspectives, edited by Dionigi Albera and John Eade, 13–29. London: Routledge, 2016.
Eade, John, and Michael J. Sallnow, eds. Contesting the Sacred: The Anthropology of Christian Pilgrimage. Champaign, IL: University of Illinois Press, 2000.
Eliade, Mircea. The Sacred and the Profane: The Nature of Religion. San Diego: Harcourt Brace, 1991.
Greenia, George. “Being a Pilgrim: Art and Ritual on the Medieval Routes to Santiago (review).” La corónica: A Journal of Medieval Hispanic Languages, Literatures, and Cultures 39, no. 2 (2011): 250–253. DOI: https://doi.org/10.1353/cor.2011.0008.
Jackowski, Antoni. “Pielgrzymki a turystyka religijna. Rozważania na czasie.” In Turystyka religijna, edited by Zdzisław Kroplewski and Aleksander Panasiuk, 17–31. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2010.
Jackowski, Antoni. “Pielgrzymki zagraniczne szansą dla rozwoju polskich ośrodków kultu religijnego.” Prace Geograficzne 117 (2007): 239–257.
Lasecka, Magdalena. “Współczesne pielgrzymowanie na Jasną Górę. Nowy rodzaj turystyki czy świadectwo wiary? Analiza socjologiczna.” In Turystyka religijna, edited by Zdzisław Kroplewski and Aleksander Panasiuk, 188–195. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2010.
Latosińska, Jolanta, and Justyna Mokras-Grabowska, eds. Kultura i turystyka: sacrum i profanum. Łódź: Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego, 2016.
Mauss, Marcel. The Gift: The Form and Reason for Exchange in Archaic Societies. London: Routledge, 2001.
Mickiewicz, Adam. Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego. Wydanie drugie [Books of the Polish Nation and of the Polish Pilgrimage. Second Edition]. Awenjon: Drukarnia Wdowy Guichard Ainé, 1833.
Mróz, Franciszek, “Kraków w przestrzeni pielgrzymkowej świata. Potencjał i perspektywy rozwoju turystyki religijnej stolicy Małopolski.” Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Geographica 13 (2019): 40–56.
Reymont, Władysław S. Chłopi. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976.
Reymont, Władysław S. Pielgrzymka do Jasnej Góry. Wrażenia i obrazy. Warszawa: Wydawnictwo Spes, 1895.
Richards, Glyn. “Symbols and Religious Language.” In Symbols in Art and Religion, edited by Karel Werner, 1–13. London: Routledge, 2019.
Ricoeur, Paul. Memory, History, Forgetting. Translated by Kathleen Blamey and David Pellauer. Chicago: University of Chicago Press, 2004.
Roszak, Piotr, and Berenika Seryczyńska. “A Pilgrim Blessing – An Alluring Folklore or Expression of Piety? Theological Insights from the Camino de Santiago.” Bogoslovni vestnik 80, no. 3 (2020): 685–696. DOI: https://doi.org/10.34291/BV2020/03/Roszak.
Roszak, Piotr. “Dialektyka widzialności. Eklezjalny sens Camino de Santiago.” In Camino Polaco. Teologia – Sztuka – Historia – Teraźniejszość, vol. 3, edited by Piotr Roszak and Waldemar Rozynkowski, 157–175. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2016.
Roszak, Piotr. “Droga wiary i kultury na Camino de Santiago. O hermeneutyce wiary i tradycji na Szlaku św. Jakuba.” In 1200 lat pielgrzymek do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela, edited by Antoni Jackowski, Franciszek Mróz, and Łukasz Mróz, 123–137. Kraków: Wydawnictwo “Czuwajmy”, 2013.
Seryczyńska, Berenika, and Tomasz Duda. “How Is Fortitude Among Pilgrims on the Camino de Santiago Expressed and Formed? Clues from a Study of Polish Pilgrims.” Pastoral Psychology 70 (2021): 541–556. DOI: https://doi.org/10.1007/s11089-021-00959-0.
Seryczyńska, Berenika, and Tomasz Duda. “Is the Camino Just? Conclusions Drawn from the Survey Conducted Among Polish Pilgrims.” Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU 19 (2023): 187–199. DOI: https://doi.org/10.4467/25439561KSR.23.013.18990.
Seryczyńska, Berenika. Terapeutyczny wymiar pielgrzymowania w kontekście Camino de Santiago. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2025.
Seryczyńska, Berenika. Wpływ tradycji pielgrzymowania na kulturę w Polsce. Perspektywa teologiczna. Raport końcowy z wynikami badania. Rijeka, 2024. DOI: https://doi.org/10.1080/14649365.2020.1739322.
Skarżyński, Łukasz. Camino – jak to przeżyć? Analiza antropologiczno-pastoralna fenomenu pielgrzymowania do Santiago de Compostela. Clavis Sapientiae. Pelplin: Bernardinum–Pro Futuro Theologiae, 2024.
Sołjan, Izabela, and Justyna Liro. “The Changing Roman Catholic Pilgrimage Centres in Europe in the Context of Contemporary Socio-Cultural Changes.” Social & Cultural Geography 23, no. 3 (2022): 376–399. DOI: https://doi.org/10.1080/14649365.2020.1739322.
Sumption, Jonathan. The Age of Pilgrimage: The Medieval Journey to God. New Jersey: HiddenSpring–Paulist Press, 2003.
Szulakiewicz Marek, “Część druga. Metafizyka i życie – pytania dawne i nowe.” In Jan Kopcewicz, Marek Szulakiewicz, and Piotr Roszak, Portrety życia. Życie jako problem biologiczny, filozoficzny i religijny, 69–180. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, in press.
Tillich, Paul. “Religion and Secular Culture.” The Journal of Religion 26, no. 2 (1946): 79–86. http://www.jstor.org/stable/1197321.
Tocqueville, Alexis de. Democracy in America. Translated by Harvey C. Mansfield and Delba Winthrop. Chicago: The University of Chicago Press, 2000.
Turner, Victor. “The Center Out There: Pilgrim’s Goal.” History of Religions 12, no. 3 (1973): 191–230. DOI: https://doi.org/10.1086/462677.
Tylor, Edward. Primitive Culture. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 2010. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511705960. First published 1871.
Witkowska, Aleksandra. Kulty pątnicze piętnastowiecznego Krakowa. Z badań nad miejską kulturą religijną. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1984.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Berenika Seryczyńska, Mirosława Buczyńska, Tomasz Duda
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 149
Liczba cytowań: 0
