Pisarze asyryjscy związani z miastem Nisibis: ich życie i dzieła
DOI:
https://doi.org/10.12775/TiCz.2023.007Słowa kluczowe
Nisibis, Szkoła Nisibińska, asyryjscy pisarze, ŚredniowieczeAbstrakt
W opracowaniu przedstawiono w zarysie miasto Nisibis i jego szkołę oraz związanych z nim pisarzy i ich dorobek. Mało które miasto bliskowschodnie odegrało tak dużą rolę w chrześcijaństwie w ciągu IV-VII w. jak Nisibis. W nim urodzili się i działali św. Jakub (†338), aktywny uczestnik soboru nicejskiego (325) i św. Efrem (†373), pierwszy i powszechnie uznany poeta chrześcijański. Prężnie działająca w mieście szkoła wyższa wykształciła dziesiątków myślicieli i ludzi pióra, w tym 10 patriarchów i 60 biskupów i już w V wieku Nisibis nazwano ܐܡܐ ܕܝܘܠܦܢ̈ܐ Emma d-Yulpāne (Alma Mater).
Zestawienie pisarzy sporządzono chronologicznie, ograniczając się tylko do Kościoła Asyryjskiego. Napisane przez nich dzieła pozwolą wyrobić pogląd o tematyce, którą się zajmowali, będącej odbiciem warunków życia duchowego nie tylko ludzi Kościoła, lecz także społeczności wiejskich i wiejskich. Przekonamy się też, jaką rolę odegrali w dyplomacji i w dialogu międzykulturowym jako pomost między Bizancjum i Persją.
Bibliografia
Abdalla, Michael. “Syriac writers and their works from the 1st through the 5th century of Christianity.” Orientalia Christiana Cracoviensia, 2 (2010): 9–27. https://czasopisma.upjp2.edu.pl/orientalia/article/view/1009. [Tytuł tomu The Her-itage of Syriac Christianity].
Abūna, Alber. Adab al-luġa al-ārāmiyya [Literatura języka aramejskiego]. Bejrut: Dār al-Mashriq, 1996.
Amīn, Ahmad. Ẓuhr al-islām [Zmierzch islamu]. Bejrut: [wydawca nieznany], 1952.
Armale, Ishak. Tārīẖ al-kanīsa as-suryāniyya [Historia Kościoła asyryjskiego]. Bejrut: [wydawca nieznany], 1996.
Assemani, Joseph S. Bibliotheca Orientalis, t. 3/1. 1719–1728. Reprint, Hildeshein i New York: Olms, 1975.
Atiya, Aziz S. Historia Kościołów Wschodnich. Warszawa: “Pax” 1978.
Ayoub, Barsoum. Syriac Origins of the Names of Cities and Villages in Syria. Aleppo: Dār Mārdīn, 2000.
Badger, Georg Percy. The Nestorians and their Rituals. London: J. Masters, 1852. Reprint, London: Darf Publishers, 1987.
Bar-Bahlule, Hassano. Lexicon Syriacum. Redakcja Rubens Duval. Paris, 1988-1901. Re-print, Amsterdam: Philo Press, 1970.
Bār ‘Ebrāya, Ġriġorijjos. At-Tārīẖ al-kanasī li Ibn al-‘Ibrī [Historia kościelna Bar Ebraji]. Tłumaczenie Ṣalībā Szem‘un. Nuhadra (Irak): [wydawca nieznany], 2012.
Baum, Wilhelm. Shirin: Christian Queen – Myth of Love. A Women of Late Antiquity – Historical Reality and Literary Effect. Piscataway: Gorgias Press, 2004.
Baumer, Christoph. The Church of the East. An Illustrated History of Assyrian Christianity. London; New York: I.B. Tauris, 2006.
Bilal, Muhammad M. Al-Islām al-mubakkir fī at-tawārīẖ as-suryāniyya. Dirāsa muqārina bayna tārīẖ aṭ-Ṭabarī wa Mīchā’īl al-Kabīr [Wczesny islam w kronikach asyryjskich. Studium porównawcze kroniki aṭ-Ṭabarīego i Michała Wielkiego]. Bejrut: Dār al-Rāfidayn lil-Ṭibāʻah wa-al-Nashr wa-al-Tawzīʻ, 2015.
Bowersock, Glen Warren i Peter Brown i Oleg Grabar (editors). Late Antiquity. A Guide to the Postclassical World. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1999.
Brock, Sebastian P. “An Introduction to Syriac Studies.” W Horizons in Semitic Studies: articles for the student, edited by John H. Eaton, 1–31. Birmingham: University of Birmingham, Department of Theology, 1980.
Brock, Sebastian P. “An-Nuṣūṣ al-liturdżijja [Teksty liturgiczne].” W Ǧuḏurunā: Yanābī‘ Suryāniyya [Nasze korzenie: Źródła asyryjskie], 9-20. Bejrut: Centre d'Études et de Recherches Orientales, 2005.
Bryce, Trevor. The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia. London i New York: Routledge, 2013.
Daniélou, Jean i Marrou, Henri Irenée. Historia Kościoła, t. 1. Tłumaczenie Maria Tarnowska. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1984.
Duval, Rubens. Tārīẖ al-adab as-suryānī [Historia literatury asyryjskiej]. Tłumaczenie Louis Qaṣṣāb. Baghdad: [wydawca nieznany], 1992.
Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage. „Pawlos of Nisisbis.” Dostęp 18.03.2023. https://gedsh.bethmardutho.org/entry/Pawlos-of-Nisibis.
Ḥabbī Jusuf. Fihris al-mu’allifīn [Indeks autorów]. Bagdad: [wydawca nieznany], 1986.
Hollerweger, Hans. Turabdin – Living Cultural Heritage. Linz: Freunde des Turabdin, 1999.
Ḥulū (Al-), ‘Abadlla. Taḥqīqāt tārīẖiyya-luġawiyya fi-l-asmā’ al-ǧuġrāfiyya as-sūriyya [Badania historyczno-językowe syryjskich nazw geograficznych]. Bejrut: [wydawca nieznany], 1999.
Kāmil, Murad, Al-Bakrī Muhammad Ḥ. Rušdī Zakijja. Tārīẖ al-adab as-suryānī min naš’atihi ilā al-‘aṣr al-ḥāḍir [Historia literatury asyryjskiej od powstania do obecnej epoki]. Kair: [wydawca nieznany], 1987.
Lipiński, Edward. Szkice z dziejów aramejskich. Poznań: Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2000.
Marcellinus, Ammianus. Dzieje rzymskie, t. 1. Tłumaczenie Ignacy Lewandowski, t. 1. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001.
Montgomery, James A. The History of Yaballaha III, Nestorian Patriarch and of His Vicar, Bar Sauma. New York: Columbia University Press, 1927.
Naṣrī, Buṭrus. Ḏaẖīrat al-aḏhān fī tawārīẖ al-mašāriqa wa-l-maġāriba as-suryān [Prowiant umysłów w historii wschodnich i zachodnich Asyryjczyków]. Mosul: Dayr al-Ābāʾ al-Dūminikīyīn, 1905.
Oudo, Tūmā. Simtā d-lēšānā suryāyā [Słownik języka syriackiego]. 1896. Reprint, Sztokholm: [wydawca nieznany], 1979.
Paprocki, Henryk. Wieczerza mistyczna. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1988.
Parpola, Simo. “National and Ethnic Identity in the Neo-Assyrian Empire and Assyrian Identity in Post-Empire Times.” W The Assyrians Heritage: Threads of Continuity and Influence, edited by Önver A. Cetrez, Sargon G. Donabed, Aryo Makko, 25. Uppsala: Uppsala University, 2012.
Payne Smith, Robert. Compendious Syriac dictionary, edited by Jessie Payne Smith. 1903. Reprint, Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns, 1998.
Perczel, Istvan. The Nomocanon of Metropolitan Abdisho of Nisibis. A Fascimile Edition of MS 64 from the Collection of the Church of the East in Thrissur. Syriac Manuscripts from Malabar, t. 1, Piscataway, N.J.: Gorgias Press, 2005.
Pigulewska, Nina. Kultura Syryjska we wczesnym średniowieczu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1989.
Prokopiusz z Cezarei. Historia sekretna. Tłumaczenie Andrzej Konarek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977.
Qardāḥī (Al-), Gabriel. Bār lebba – Al-Lubāb. 1891. Reprint, Aleppo: [wydawca nieznany], 1994.
Rucki, Mirosław i Abdalla, Michael. „Zapożyczenia greckie w syryjskiej anaforze św. Jakuba brata Pańskiego.” Przegląd Orientalistyczny 1–2 (2017): 155–165.
Rucki, Mirosław i Abdalla, Michael. „Pisarze asyryjscy w wykazie metropolity Mar Abdiszo (XIII w.).” Teologia i Człowiek 51, no. 3 (2020): 199–221. doi.org/10.12775/TiCz.2020.046.
Scher, Addai. Madrasat Nisibin aš-šahīra [Słynna Szkoła Nisibińska]. Bejrut: al-Maṭbaʿah al-Kāthūlīkīyah lil-Ābāʼ al-Yasūʿȳīn, 1905.
Scher, Addai. Tārīẖ Kaldo wa Āṯūr [Historia Chaldei i Asyrii], t. 2. Bejrut: Al-Maṭbaʿa al-Kāṯūlīkīya, 1913.
Segal, Judah B. Ar-Ruhā – al-madīna al-mubāraka [Edessa – Błogosławione miasto]. Tłumaczenie Jusuf I. Ǧabra. Aleppo: [wydawca nieznany], 1988.
Şimşek, Mehmet. „Nusaybinli Mor Afrem.” W Geçmişten günümüze Nusaybin, edited by Kenan Z. Taş, 247–256. Ankara: Nusaybin Kaymakamlığı, 2009.
Sozomen, Hermiasz. Historia Kościoła. Tłumaczenie Stefan Kazikowski, wstęp Zygmunt Zieliński. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1989.
Starowieyski, Marek. Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa Wschodu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1999.
Szem‘un, Ṣalībā. Al-mamālik al-ārāmiyya [Królestwa aramejskie]. Aleppo: Dirāsāt suryānīyah, 1981.
Ter-Petrosjan, Lewon. Al-‘Alāqāt aṯ-ṯaqāfiyya al-armaniyya-as-surianiyya. Tłumaczenie Bōġōṣ Saradżyān. Aleppo: Dār Mārdīn, 1997.
Yildiz, Efrem. “The Teaching Method and Activities at the Ancient Universities at Edessa and Nisibin.” Journal of Assyrian Academic Studies 25, no. 1–2 (2011): 143–159.
Zaydān, Ǧorǧī. Tārīẖ at-tamaddun al-islāmī. [Historia cywilizacji islamskiej]. [Około 1921-1922]. Reprint, Kair: Dār al-hilāl, 1958.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Michael Abdalla
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 309
Liczba cytowań: 0
