Filozoficzna nauka o znakach jako pośrednikach ludzkiego poznania a znakowy charakter liturgii
DOI:
https://doi.org/10.12775/TiCz.2021.026Słowa kluczowe
znak, liturgia, kultAbstrakt
Filozoficzna refleksja prowadzona w ramach nauki o znakach ukazuje je jako pośredniki umożliwiające poznanie czegoś innego, aniżeli one same. Wyraża to klasyczne, łacińskie określenie aliquid stat pro aliquo, w myśl którego „coś stoi zamiast czegoś innego”. Szczególnym narzędziem, w którym wykorzystane zostają znaki, służącym międzyosobowej komunikacji jest ludzki język. Konieczność posługiwania się znakami w jej procesie zdeterminowana jest faktem, że wszelkie ludzkie poznanie bierze swój początek od zmysłów. Pociąga to za sobą konieczność sięgania po materialne pośredniki także tam, gdzie w grę wchodzi przekazywanie treści najbardziej nawet duchowych i wzniosłych. Również Bóg, komunikując się z człowiekiem, pozostaje niejako „skazany” na posługiwanie się znakami podpadającymi pod ludzkie zmysły.
Znakowy charakter posiada również święta liturgia, zarówno w swoim wymiarze anabatycznym, jak i w wymiarze katabatycznym. Znakowy charakter posiadają także wszelkie nabożeństwa i pobożność ludowa, w których dominuje – co oczywiste – wymiar anabatyczny, czyli kult oddawany Bogu przez człowieka. Wśród używanych w liturgii znaków szczególną rolę pełnią wyrażenia składające się na język, który – we właściwy sobie sposób – wydaje się spełniać najbardziej charakterystyczne funkcje, na które wskazuje filozoficzna refleksja nad językiem, prowadzona w ramach semiotyki.
Bibliografia
Arystoteles, O duszy, tłum. P. Siwek, Warszawa 1988.
Blackburn S., Oksfordzki słownik filozoficzny, tłum. C. Cieśliński, P. Dziliński, M. Szczubiałka, J. Woleński, Warszawa 1997.
Bronk A, Podstawy nauk o religii, Lublin 2003.
Brzeziński D., „Chrystus wczoraj i dziś, i na wieki”. Anamnetyczny wymiar roku liturgicznego, Toruń 2015.
Brzeziński D., Human Dimension of the Christian Liturgy, „Teologia i Człowiek” 48(2019), s. 71-89.
Brzeziński D., Między sacrum i profanum. Granice ludzkiej ingerencji w liturgię, w: D. Kwiatkowski (red.), Obecność sacrum i profanum w liturgii Kościoła. Korzyści i zagrożenia (Colloquia Disputationes, t. 53), Poznań 2020, s. 31-49.
Dutkiewicz T., Filozoficzny spór o przedmiot poznania, a koncepcja poznania duchów czystych w wykładzie angelologii św. Tomasza z Akwinu, „Studia Gdańskie” 39(2016), s. 151-164.
Głowa W., Znaki i symbole w liturgii, Przemyśl 1995.
Hajduk Z., Ogólna metodologia nauk, Lublin 2000.
Hryniewicz W., Liturgia a Misterium Paschalne Chrystusa, w: F. Blachnicki, W. Schenk, R. Zielasko (red.), Wprowadzenie do liturgii, Poznań - Warszawa - Lublin 1967, s. 75-98.
Kamiński S., Metoda i język, Lublin 1994.
Katechizm Kościoła Katolickiego, drugie wyd. poprawione, Poznań 2002.
Konstytucja o liturgii świętej „Sacrosanctum Concilium”, w: Sobór Watykański II, Konstytucje. Dekrety. Deklaracje, tekst polski, nowe tłumaczenie, Poznań 2002, s. 48-78.
Kowalczyk S., Filozofia Boga, Lublin 1997.
Krąpiec M. A., Filozofia w teologii, Lublin 1999.
Krąpiec M. A., Realizm ludzkiego poznania, Lublin 1995.
Läpple A., Eucharystia. Ustanowienie, historia, uczestnictwo, tłum. M. Ruta, Kraków 1997.
Lekka-Kowalik A, Semiotyka, w: A. Maryniarczyk (red.), Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 9, Lublin 2008, s. 19-22.
Marsili S., La liturgia, momento storico della salvezza, w: Marsili S. (red.), Anàmnesis, t. 1: La liturgia, momento nella storia dela salvezza, Casale Monferrato 1979, s. 31-156.
Moskal P., Religia i prawda, Lublin 2008.
Nadolski B., Leksykon liturgii, Poznań 2006.
Nadolski B., Wprowadzenie do liturgii, Kraków 2004.
Parusel P. Symbol, tłum. Z. Wesołowski, w: H. Waldenfels (red.), Leksykon religii. Zjawiska - dzieje - idee, Warszawa 1997, s. 446.
Porosło K., Przez rzeczy widzialne do niewidzialnych - symbol właściwym językiem liturgii, w: K. Porosło (red.), Teologia żyjąca w liturgii, Kraków 2010, s. 86-109.
Stępień A. B., Herbut J., Znak, w: J. Herbut (red)., Leksykon filozofii klasycznej, Lublin 1997, s. 562-564.
Szyjewski A., Etnologia religii, Kraków 2008.
Tomasz z Akwinu, Jak uzasadniać wiarę, tłum. J. Salij, w: Tomasz z Akwinu, Dzieła wybrane, Kęty 1999, s. 325-355.
Tomasz z Akwinu, O poznaniu Boga (Super Boetium De Tinitate), tłum. P. Lichacz, M. Przanowski, M. Olszewski, Kraków 2005.
Tomasz z Akwinu, Suma Teologiczna, tłum. F. W. Bednarski, S. Bełch, A. Głażewski, R. Kostecki, S. Piotrowicz, t. 1-35, Londyn 1962-1998.
Vagaggini C., Il senso teologico della liturgia. Saggio di liturgia teologica generale, Roma 1965.
Zdybicka Z., Człowiek i religia, Lublin 1993.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Tomasz Wojciech Dutkiewicz, Ks. prof. UMK dr hab. Daniel Brzeziński
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 309
Liczba cytowań: 0