Filozoficzna nauka o znakach jako pośrednikach ludzkiego poznania a znakowy charakter liturgii
DOI:
https://doi.org/10.12775/TiCz.2021.026Słowa kluczowe
znak, liturgia, kultAbstrakt
Filozoficzna refleksja prowadzona w ramach nauki o znakach ukazuje je jako pośredniki umożliwiające poznanie czegoś innego, aniżeli one same. Wyraża to klasyczne, łacińskie określenie aliquid stat pro aliquo, w myśl którego „coś stoi zamiast czegoś innego”. Szczególnym narzędziem, w którym wykorzystane zostają znaki, służącym międzyosobowej komunikacji jest ludzki język. Konieczność posługiwania się znakami w jej procesie zdeterminowana jest faktem, że wszelkie ludzkie poznanie bierze swój początek od zmysłów. Pociąga to za sobą konieczność sięgania po materialne pośredniki także tam, gdzie w grę wchodzi przekazywanie treści najbardziej nawet duchowych i wzniosłych. Również Bóg, komunikując się z człowiekiem, pozostaje niejako „skazany” na posługiwanie się znakami podpadającymi pod ludzkie zmysły.
Znakowy charakter posiada również święta liturgia, zarówno w swoim wymiarze anabatycznym, jak i w wymiarze katabatycznym. Znakowy charakter posiadają także wszelkie nabożeństwa i pobożność ludowa, w których dominuje – co oczywiste – wymiar anabatyczny, czyli kult oddawany Bogu przez człowieka. Wśród używanych w liturgii znaków szczególną rolę pełnią wyrażenia składające się na język, który – we właściwy sobie sposób – wydaje się spełniać najbardziej charakterystyczne funkcje, na które wskazuje filozoficzna refleksja nad językiem, prowadzona w ramach semiotyki.
Bibliografia
Arystoteles, O duszy, tłum. P. Siwek, Warszawa 1988.
Blackburn S., Oksfordzki słownik filozoficzny, tłum. C. Cieśliński, P. Dziliński, M. Szczubiałka, J. Woleński, Warszawa 1997.
Bronk A, Podstawy nauk o religii, Lublin 2003.
Brzeziński D., „Chrystus wczoraj i dziś, i na wieki”. Anamnetyczny wymiar roku liturgicznego, Toruń 2015.
Brzeziński D., Human Dimension of the Christian Liturgy, „Teologia i Człowiek” 48(2019), s. 71-89.
Brzeziński D., Między sacrum i profanum. Granice ludzkiej ingerencji w liturgię, w: D. Kwiatkowski (red.), Obecność sacrum i profanum w liturgii Kościoła. Korzyści i zagrożenia (Colloquia Disputationes, t. 53), Poznań 2020, s. 31-49.
Dutkiewicz T., Filozoficzny spór o przedmiot poznania, a koncepcja poznania duchów czystych w wykładzie angelologii św. Tomasza z Akwinu, „Studia Gdańskie” 39(2016), s. 151-164.
Głowa W., Znaki i symbole w liturgii, Przemyśl 1995.
Hajduk Z., Ogólna metodologia nauk, Lublin 2000.
Hryniewicz W., Liturgia a Misterium Paschalne Chrystusa, w: F. Blachnicki, W. Schenk, R. Zielasko (red.), Wprowadzenie do liturgii, Poznań - Warszawa - Lublin 1967, s. 75-98.
Kamiński S., Metoda i język, Lublin 1994.
Katechizm Kościoła Katolickiego, drugie wyd. poprawione, Poznań 2002.
Konstytucja o liturgii świętej „Sacrosanctum Concilium”, w: Sobór Watykański II, Konstytucje. Dekrety. Deklaracje, tekst polski, nowe tłumaczenie, Poznań 2002, s. 48-78.
Kowalczyk S., Filozofia Boga, Lublin 1997.
Krąpiec M. A., Filozofia w teologii, Lublin 1999.
Krąpiec M. A., Realizm ludzkiego poznania, Lublin 1995.
Läpple A., Eucharystia. Ustanowienie, historia, uczestnictwo, tłum. M. Ruta, Kraków 1997.
Lekka-Kowalik A, Semiotyka, w: A. Maryniarczyk (red.), Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 9, Lublin 2008, s. 19-22.
Marsili S., La liturgia, momento storico della salvezza, w: Marsili S. (red.), Anàmnesis, t. 1: La liturgia, momento nella storia dela salvezza, Casale Monferrato 1979, s. 31-156.
Moskal P., Religia i prawda, Lublin 2008.
Nadolski B., Leksykon liturgii, Poznań 2006.
Nadolski B., Wprowadzenie do liturgii, Kraków 2004.
Parusel P. Symbol, tłum. Z. Wesołowski, w: H. Waldenfels (red.), Leksykon religii. Zjawiska - dzieje - idee, Warszawa 1997, s. 446.
Porosło K., Przez rzeczy widzialne do niewidzialnych - symbol właściwym językiem liturgii, w: K. Porosło (red.), Teologia żyjąca w liturgii, Kraków 2010, s. 86-109.
Stępień A. B., Herbut J., Znak, w: J. Herbut (red)., Leksykon filozofii klasycznej, Lublin 1997, s. 562-564.
Szyjewski A., Etnologia religii, Kraków 2008.
Tomasz z Akwinu, Jak uzasadniać wiarę, tłum. J. Salij, w: Tomasz z Akwinu, Dzieła wybrane, Kęty 1999, s. 325-355.
Tomasz z Akwinu, O poznaniu Boga (Super Boetium De Tinitate), tłum. P. Lichacz, M. Przanowski, M. Olszewski, Kraków 2005.
Tomasz z Akwinu, Suma Teologiczna, tłum. F. W. Bednarski, S. Bełch, A. Głażewski, R. Kostecki, S. Piotrowicz, t. 1-35, Londyn 1962-1998.
Vagaggini C., Il senso teologico della liturgia. Saggio di liturgia teologica generale, Roma 1965.
Zdybicka Z., Człowiek i religia, Lublin 1993.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Tomasz Wojciech Dutkiewicz, Ks. prof. UMK dr hab. Daniel Brzeziński

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 435
Liczba cytowań: 0