Spór o możliwość wykrywania projektu w naukach przyrodniczych
DOI:
https://doi.org/10.12775/SetF.2015.009Słowa kluczowe
kryterium demarkacji, naturalizm metodologiczny, testowalność, mechanizm, przewidywanie, argument z niewiedzy, płodny program badawczy, argument z metody wykrywania projektuAbstrakt
Zgodnie z teorią inteligentnego projektu pewne zjawiska biologiczne i kosmiczne zostały zaprojektowane przez istotę inteligentną, a projekt ten jest wykrywalny metodami naukowymi. Krytycy odmawiają jednak tej koncepcji statusu teorii naukowej, wskazując tym samym, że nie zasługuje ona na poważną dyskusję w środowisku uczonych. W artykule zaprezentowane zostaną główne metodologiczne zarzuty względem teorii inteligentnego projektu, mające wskazywać na jej nienaukowy lub pseudonaukowy charakter i niemożliwość naukowego wykrywania projektu (przynajmniej w określonych obszarach badawczych). Krytycy starają się wykazać, że teoria ta: 1) sprzeniewierza się zasadzie naturalizmu metodologicznego (a więc jest koncepcją nadnaturalistyczną, kreacjonistyczną, religijną); 2) nie jest empirycznie testowalna; 3) nie odwołuje się do praw przyrody, nie mówi nic o projektancie i mechanizmie projektowania; 4) nie formułuje przewidywań; 5) jest argumentem z niewiedzy, a także 6) nie prowadzi do utworzenia płodnego programu badawczego, przez co nie jest użyteczna dla nauki. Zarzuty te zostaną poddane analizie z perspektywy metodologicznej tezy teoretyków projektu, zgodnie z którą warunkiem wystarczającym wnioskowania o projekcie są charakterystyczne skutki (oznaki, ślady) pozostawione przez działanie projektanta, które wskazują na przyczynę celową, choć nie muszą stanowić podstawy do określenia tożsamości projektanta. Uznanie słuszności tej tezy prowadzi do odparcia lub osłabienia zarzutów o nienaukowość teorii inteligentnego projektu. Okazuje się też, że wykrywanie projektu istot nadnaturalnych nie różni się zasadniczo od wykrywania projektu istot naturalnych. Nie ma więc jakościowej różnicy między tymi dwoma procedurami i obie można postrzegać jako naukowe.
Bibliografia
Ayala, F.J. 2009. Dar Karola Darwina dla nauki i religii, tłum. P. Dawidowicz. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Behe, M.J. 2004a. „Filozoficzne zarzuty stawiane hipotezie inteligentnego projektu: odpowiedź na krytykę,” tłum. D. Sagan. Filozoficzne Aspekty Genezy 1: 115–139.
Behe, M.J. 2004b. „Współczesna hipoteza inteligentnego projektu. Łamanie reguł,” tłum. D. Sagan. Na Początku… 7–8 (183–184): 244–266.
Behe, M.J. 2008. Czarna skrzynka Darwina. Biochemiczne wyzwanie dla ewolucjonizmu, tłum. D. Sagan. Warszawa: MEGAS.
Blackstone, N.W. 1997. „Argumentum ad Ignorantiam.” The Quarterly Review of Biology 72 (4): 445–447.
Bylica, P. 2007. „Naturalizm nauk przyrodniczych a konflikt między nauką a religią.” Kwartalnik Filozoficzny 35 (2): 147–159.
Bylica, P. 2008. „Darwin o celowości w przyrodzie.” Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 3–4: 259–273.
Bylica, P., Sagan, D. 2008. „God, Design, and Naturalism: Implications of Methodological Naturalism in Science for Science-Religion Relation.” Pensamiento 64 (242): 621–638.
Collins, F.S. 2008. Język Boga. Kod życia – nauka potwierdza wiarę, tłum. M. Yamazaki. Warszawa: Świat Książki.
Coyne, J.A. 1996. „God in the Details.” Nature 383: 227–228.
Coyne, J.A. 2004. „Nowa fala fanatyzmu w nauce,” tłum. D. Sagan. Filozoficzne Aspekty Genezy 1: 49–53.
Coyne, J.A. 2007. „Teoria inteligentnego projektu: wiara, która nie chce się ujawnić.” W Nauka a kreacjonizm. O naukowych uroszczeniach teorii inteligentnego projektu, red. J. Brockman, tłum. D. Sagan, S. Piechaczek, 15–34. Warszawa: CiS.
Coyne, J.A. 2009. Ewolucja jest faktem, tłum. M. Ryszkiewicz, W. Studencki. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Dawkins, R. 2007. Bóg urojony, tłum. P. Szwajcer. Warszawa: CiS.
Dembski, W.A. 1998. The Design Inference: Eliminating Chance Through Small Probabilities. Cambridge: Cambridge University Press.
DeWolf, D.K., West, J.G., Luskin, C. 2007. „Intelligent Design Will Survive Kitzmiller v. Dover.” Montana Law Review 68: 7–57.
Eldredge, N. 2000. The Triumph of Evolution and the Failure of Creationism, New York: W.H. Freeman and Company.
Futuyma, D.J. 2004. „Cuda a molekuły,” tłum. D. Sagan. Filozoficzne Aspekty Genezy 1: 65–69.
Futuyma, D.J.. 2008. Ewolucja, przekł. pod red. J. Radwana. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Grobler, A. 2013. „Słabości eksplanacyjne teorii inteligentnego projektu.” Filozoficzne Aspekty Genezy 10: 7–16.
Jodkowski, K. 2006. „Antynaturalizm teorii inteligentnego projektu.” Roczniki Filozoficzne 54 (2): 63–76.
Kenyon, D.H., Davis, P. 1993. Of Pandas and People: The Central Question of Biological Origins, 2nd ed. Dallas: Haughton Publishing Company.
Kitcher, Ph. 2007. Living with Darwin: Evolution, Design, and the Future of Faith. New York: Oxford University Press.
Laudan, L. 1998. „Zgon problemu demarkacji,” tłum. A. Koterski. W Z badań nad prawdą, nauką i poznaniem, red. Z. Muszyński, 63–79. Lublin: Wyd. UMCS.
McMullin, E. 2012. „Odmiany naturalizmu metodologicznego,” tłum. E. Topolska. Filozoficzne Aspekty Genezy 9: 109–129.
Miller, K.R. 2008. Only a Theory: Evolution and the Battle for America’s Soul. New York: Viking.
Pennock, R.T. 1999. Tower of Babel: The Evidence Against the New Creationism. Cambridge: MIT Press.
Pennock, R.T. 2001. „Naturalism, Evidence, and Creationism: The Case of Phillip Johnson.” W Intelligent Design Creationism and Its Critics: Philosophical, Theological, and Scientific Perspectives, ed. R.T. Pennock, 77–97. Cambridge: MIT Press.
Pennock, R.T. 2004. „DNA by Design?: Stephen Meyer and the Return of the God Hypothesis.” W Debating Design: From Darwin to DNA, ed. W.A. Dembski, M. Ruse, 130–148. New York: Cambridge University Press.
Pennock, R.T. 2011. „Can’t Philosophers Tell the Difference between Science and Religion? Demarcation Revisited.” Synthese 178 (2): 177–206.
Pennock, R.T. 2012. „Bóg w lukach wiedzy: argument z niewiedzy i ograniczenia naturalizmu metodologicznego,” tłum. D. Sagan. Filozoficzne Aspekty Genezy 9: 155–185.
Petrich, L. 2009/2010. „Artefakty zwierzęce i pozaziemskie – inteligentnie zaprojektowane?,” tłum. D. Sagan. Filozoficzne Aspekty Genezy 6/7: 139–153.
Pigliucci, M. 2002. Denying Evolution: Creationism, Scientism and the Nature of Science. Sunderland: Sinauer Associates.
Ruse, M. 1996a. „A Philosopher’s Day in Court.” W But Is It Science? The Philosophical Question in the Creation/Evolution Controversy, ed. M. Ruse, 13–35. New
York: Prometheus Books.
Ruse, M. 1996b. „Witness Testimony Sheet McLean v. Arkansas.” W But Is It Science? The Philosophical Question in the Creation/Evolution Controversy, ed. M. Ruse, 287–306.New York: Prometheus Books.
Sagan, D. 2006. „Teleologiczne wyjaśnienie nieredukowalnej złożoności układów biochemicznych.” Roczniki Filozoficzne 54 (1): 139–160.
Sagan, D. 2008. Spór o nieredukowalną złożoność układów biochemicznych. Warszawa: MEGAS.
Sagan, D. 2009. „Filtr eksplanacyjny: wykrywanie inteligentnego projektu na gruncie nauk przyrodniczych.” Roczniki Filozoficzne 57 (1): 157–193.
Sagan, D. 2012. „Zdolność przewidywania jako warunek naukowości w sporze o ewolucję i inteligentny projekt.” Zagadnienia Naukoznawstwa 4 (194): 269–286.
Sagan, D. 2013a, „Naturalizm metodologiczny – konieczny warunek naukowości?” Roczniki Filozoficzne 61 (1): 73–91.
Sagan, D. 2013b. „O programie badawczym teorii inteligentnego projektu.” Filozoficzne Aspekty Genezy 10: 73–108.
Sagan, D. 2014. „Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia jako metodologiczna podstawa teorii inteligentnego projektu.” Zagadnienia Naukoznawstwa 1 (199): 41–59.
Sarkar, S. 2007. Doubting Darwin? Creationist Designs on Evolution. Malden: Blackwell Publishing.
Sarkar, S. 2011. „The Science Question in Intelligent Design.” Synthese 178 (2): 291–305.
Scott, E.C. 1993. „Darwin Prosecuted: Review of Johnson’s Darwin on Trial.” Creation/Evolution 13 (2): 36–47.
Scott, E.C. 1998. „«Science and Religion», «Christian Scholarship», and «Theistic Science»: Some Comparisons.” Reports of the National Center for Science Education 18 (2): 30–32.
Scott, E.C. 2004. Evolution vs. Creationism: An Introduction. Westport: Greenwood Press.
Shostak, S. 2009/2010. „SETI a teoria inteligentnego projektu,” tłum. D. Sagan. Filozoficzne Aspekty Genezy 6/7: 155–160.
Sober, E. 2004. „The Design Argument.” W Debating Design: From Darwin to DNA, ed. W.A. Dembski, M. Ruse, 98–129. New York: Cambridge University Press.
Sober, E. 2008. Evidence and Evolution: The Logic Behind the Science. New York: Cambridge University Press.
Sober, E. 2011. Did Darwin Write the Origin Backwards?: Philosophical Essays on Darwin’s Theory. New York: Prometheus Books.
Van Till, H.J. 2008. „W pełni wyposażone stworzenie (teistyczny ewolucjonizm).” W Stworzenie a ewolucja. Trzy ujęcia z perspektywy chrześcijańskiej, red. J.P. Moreland, J.M. Reynolds, tłum. D. Sagan, 181–242. Katowice: Wydawnictwo Credo.
Woodward, T. 2006. Darwin Strikes Back: Defending the Science of Intelligent Design. Grand Rapids: Baker Books.
Życiński, J. 2002. Bóg i ewolucja. Podstawowe pytania ewolucjonizmu chrześcijańskiego. Lublin: TN KUL.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2015 Scientia et Fides
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 405
Liczba cytowań: 1