Sumienie i nauki o sumieniu z perspektywy neuronauk

Autor

  • Józef Bremer Uniwersytet Jagielloński, WSFP "Ignatianum"

DOI:

https://doi.org/10.12775/SetF.2014.020

Słowa kluczowe

sumienie, sądy moralne, neuroobrazowanie, neuronauki, emocje, deontologia, konsekwencjonalizm

Abstrakt

W ostatnich latach obserwujemy wzrost empirycznych badań nad biologicznymi korelatami sumienia i podejmowania decyzji moralnych. Centralne pytania zadawane w tych neuronaukowych badaniach dotyczą: a) roli emocji w decyzjach sumienia, b) określenia regionów mózgu skorelowanych z tymi decyzjami. Odpowiadając na nie, omówię najpierw podstawową terminologię oraz przedstawię neuroetyczne analizy P. Churchland, a także wyniki badań empirycznych, przeprowadzonych przez J. Greene’a, A. Damasio i innych. Następnie poddam krytycznej ocenie tezę Greene’a, odmawiającą deontologii statusu teorii moralnej oraz odpowiem na pytanie, czy na podstawie badań empirycznych możemy wnioskować o słuszności jakiejś teorii moralnej (deontologicznej bądź konsekwencjonalistycznej).

Bibliografia

Biesaga, T. 2004. „Konsekwencjonalizm.” W Powszechna encyklopedia filozoficzna. Lublin: KUL, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, t. 5: 801-803.

Blackburna, S. 1993. How To Be an Ethical Anti-Realist. Essays in Quasi-Realism. New York: Oxford University Press.

Bremer, J. 2013. „Czym jest neuromarketing?” Communication Today 1/4: 18-34.

Bremer, J. 2013. Czy wolna wola jest wolna? Kompatybilizm na tle badań interdyscyplinarnych. Kraków: WAM.

Bremer, J. 2005. Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem świadomości. Warszawa: IFiS PAN.

Bremer, J. 2010. Wprowadzenie do filozofii umysłu. Kraków: WAM.

Brians, P. 2013. Common Errors in English Usage, Portland/OR: William, James & Company.

Churchland, P. 2013. Moralność mózgu. Co neuronauka mówi o moralności. Kraków: Copernicus Center Press. Przekład: M. Hohol. [oryg.: 2011. Braintrust: What Neuroscience Tells Us about Morality. Princeton: Princeton UP.].

Damasio, A.R. 2011. Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg. Poznań: Rebis. Przekład: M. Karpiński.

Dennetta, D. 1993. La conscience expliquée. Paris: Odile Jacob.

Dewey, J. 1906. ”The Terms 'Conscious' and 'Consciousness'.” Journal of Philosophy, Psychology and Scientific Method 3: 39-41. DOI: http://dx.doi.org/10.2307/2011714.

Duch, W. 2008/2009. „Emocje i układ limbiczny.” http://www.fizyka.umk.pl/~duch/Wyklady/Mozg/07-3-limbiczny.htm, dostęp: 26.07.14.

Duus, P. 1989. Diagnostyka topograficzna w neurologii. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.

Greene, J. 2007. “The Secret Joke of Kant’s Soul.” W W. Sinnott-Armstrong (red.), Moral Psychology, t. 3: The Neuroscience of Morality: Emotion, Brain Disorders, and Development, Cambridge/MA, and London: MIT Press, 35-79.

Hallgarth, M.W. 1996. „Consequentialism and Deontology.” W R. Chadwicks (red.), Encyclopedia of Applied Ethics. San Diego: Academic Press, t. 1: 609-621.

Hanson, J.L., Chung, M.K., Avants, B.B., Shirtcliff, E.A., Gee, J.C., Davidson, R.J., Pollak, S.D. 2010. “Early Stress Is Associated with Alterations in the Orbitofrontal Cortex: A Tensor-Based Morphometry Investigation of Brain Structure and Behavioral Risk.” The Journal of Neuroscience 22/30.

Hoffman, M.B. 2014. The Punisher’s Brain. N. York: Cambridge University Press.

Hume, D. 1963. Traktat o naturze ludzkiej. Warszawa: PWN. Przekład: Cz. Znamierowski.

Kant, I. 1984. Krytyka praktycznego rozumu. Warszawa: PWN. Przekład: J. Gałecki.

Kant, I. 2005. Metafizyka moralności. Warszawa: WN PWN. Przekład: E. Nowak.

Koenigs, M., Young, L., Adolphs, R., Tranel, D., Cushman, F., Hauser, M., Damasio, A. 2007. “Damage to the Prefrontal Cortex Increases Utilitarian Moral Judgments.” Nature 446: 908-911.

Kranich-Strötz, Ch. 2008. Selbstbewusstsein und Gewissen: Zur Rekonstruktion der Individualitätskonzeption bei Peter Abaelard - Subjekt, Zeit, Geschichte. Berlin: LIT-Verlag, t. 2.

Kringelbach, M.L., Rolls, E.T. 2004. “The Functional Neuroanatomy of the Human Orbitofrontal Cortex: Evidence from Neuroimaging and Neuropsychology.” Progress in Neurobiology 72: 341–372.

Neubertemail, F.-X., Mars, R.B., Thomas, A.G., Sallet, J., Rushworth, M.F.S. 2014. “Comparison of Human Ventral Frontal Cortex Areas for Cognitive Control and Language with Areas in Monkey Frontal Cortex.” Neuron 3/81: 700–713.

Nunner-Winkler, G. 2006. “Freiwillige Selbstbindung aus Einsicht - ein moderner Modus moralischer Motivation.” W H.F. Klemme, M. Kühn, D. Schönecker (red.), Moralische Motivation: Kant und die Alternativen. Hamburg: Felix Meiner, 165-192.

Raab, G., Gernsheimer, O., Schindler, M. 2009. Neuromarketing: Grundlagen – Erkenntnisse – Anwendungen. Wiesbaden: Gabler Verlager.

Singer, T., Seymour, B., O’Doherty, J., Kaube, H., Dolan, R.J., Frith, Ch.D. 2004. “Empathy for Pain Involves the Affective but not Sensory Components of Pain.” Science 303: 1157-1162. DOI: http://dx.doi.org/10.1126/science.1093535.

Stach, R., Popek, A.M. 2013. „Decyzje ekonomiczne i społeczne z perspektywy pogranicza neuronauk oraz nauk o zarządzaniu.” International Journal of Contemporary Management 2/13: 48–57.

Tomasz z Akwinu. 1952. Summa Theologiae. Romae: Marietti.

Urbańczyk, S. (red.). 1977-1981. Słownik staropolski. Wrocław: Ossolineum, t. 8: 505-506.

Wayne, M. 2006. Conscience and Consciousness: Rousseau's Critique of the Stoic Theory of Oikeosis. http://philosophy.fas.nyu.edu/object/philo.courses.ml06.html, dostęp: 24.05.14.

Scientia et Fides

Pobrania

Opublikowane

2014-11-25

Jak cytować

1.
BREMER, Józef. Sumienie i nauki o sumieniu z perspektywy neuronauk. Scientia et Fides [online]. 25 listopad 2014, T. 2, nr 2, s. 185–212. [udostępniono 27.12.2025]. DOI 10.12775/SetF.2014.020.

Numer

Tom 2 Nr 2 (2014)

Dział

Artykuły

Licencja

Prawa autorskie (c) 2014 Scientia et Fides

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.

  • Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
  • Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
  • Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony

PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 739
Liczba cytowań: 0