Kodeks Baltazara Behema jako świadectwo miejskiej ideologii władzy
DOI:
https://doi.org/10.12775/SZ.2020.07Słowa kluczowe
kopiariusz, iluminowany rękopis, heraldyka miejska, pieczęć miejska, ideologia komunalna, rytuał władzyAbstrakt
Niniejsze rozważania dotyczą politycznych i ideowych uwarunkowań sporządzenia kodeksu Baltazara Behema, bogato iluminowanego kopiariusza rady miejskiej Krakowa z pierwszych lat XVI stulecia. Zgodnie z główną tezą artykułu, kodeks Behema powstał w latach 1503–1505 jako fundacja krakowskiej rady miejskiej i wyrażał oficjalną miejską ideologię władzy. Program ideowy kodeksu stanowił również odpowiedź na wyzwania polityczne wywołane reformą ustroju państwowego za panowania Aleksandra Jagiellończyka.
Bibliografia
Źródła drukowane
Akta Aleksandra króla polskiego, wielkiego księcia litewskiego i t. d. (1501–1506), wyd. F. Papée, Kraków 1927
Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa, t. 1–4, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1879–1882
Das „Leobschützer Rechtsbuch”, oprac. G. Roth, red. W. Irgang, Marburg 2006
Mszał Jagiellonów z Jasnej Góry, red. R. Pośpiech, Opole 2013
Najstarszy zbiór przywilejów i wilkierzy miasta Krakowa, wyd. S. Estreicher, Kraków 1936
Poznańska księga prawa magdeburskiego i miśnieńskiego, wyd. W. Maisel, Wrocław 1964
Prawa, przywileje i statuta miasta Krakowa (1507–1795), t. 1: 1507–1586, cz. 1, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1885
Protokolarz albo „Czerwona księga” Mysłowic, wyd. A. Kowalska, A. Piwowarczyk, red. A. Barciak, Mysłowice 2002
Volumina legum, t. 1, Petersburg 1859
Opracowania
Ameisenowa Z., Kodeks Baltazara Behema, Warszawa 1961
Binder B., Illustriertes Recht. Die Miniaturen des Hamburger Stadtrechts von 1497, Hamburg 1988
Estreicher K., Miniatury Kodeksu Bema oraz ich treść obyczajowa, „Rocznik Krakowski”, 24, 1933, s. 199–244
Hayduk H.S., Rechtsidee und Bild. Zur Funktion und Ikonografie der Bilder in Rechtsbücher vom 9. bis zum 16. Jahrhundert, Wiesbaden 2011
Heyzmann U., Balthazaris Behem Codex Picturatus anno 1505, continens privilegia et plebiscita urbis Cracoviae, „Archiv für Kunde österreichischer Geschichts-Quellen”, 33, 1865, s. 163–231
Karpiński A., Mieszczanie krakowscy na sejmach Rzeczypospolitej w XVI–XVIII w. Zarys problematyki, w: Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa, t. 1: Społeczeństwo a polityka, red. I. Dacka-Górzyńska, A. Karpiński, Warszawa 2008, s. 39–63
Kluge M.F., Die Macht des Gedächtnisses. Entstehung und Wandel kommunaler Schriftkultur im Mittelalterlichen Augsburg, Leiden 2014
Lück H., Der Sachsenspiegel als Kaiserrecht. Vom universalen Geltungsanspruch eines partikularen Rechtsbuches, w: Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation 962 bis 1806. Altes Reich und neue Staaten 1495 bis 1806, t. 1, red. H. Ottomeyer, J. Götzmann, Dresden 2006, s. 263–273
Miodońska B., Kodeks Baltazara Behema, w: Malarstwo gotyckie w Polsce. Katalog zabytków, red. A.S. Labuda, K. Secomska, Warszawa 2004, s. 370–372
Noga Z., Krakowska rada miejska w XVI wieku. Studium o elicie władzy, Kraków 2003
Okniński P., Oficjalna przeszłość miasta, w: Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, t. 2, red. H. Manikowska, Warszawa 2018, s. 177–201
Oppitz U.-D., Deutsche Rechtsbücher des Mittelalters, t. 1–3, Köln–Wien 1990
Piech Z., Skład wziął się i co oznacza Orzech w herbie Krakowa?, w: Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej, red. A. Radzimiński, A. Supruniuk, J. Wroniszewski, Toruń 1997, s. 369–388
Ptaśnik J., Codex picturatus Baltazara Behema. Problem autorstwa, Kwart. Hist., 44, 1930, nr 1, s. 1–25
Rozanow Z., Mieszczańskie uniwersum Kodeksu Baltazara Behema, w: Sztuka miast i mieszczaństwa XV–XVIII wieku w Europie Środkowowschodniej, red. J. Harasimowicz, Warszawa 1990, s. 205–216
Rozanow Z., Sekrety miniatur Kodeksu Baltazara Behema, Katowice 2017
Sawicka S., Nieznany krakowski rękopis iluminowany z początku XVI wieku, „Studia Renesansowe”, 2, 1957, s. 5–90
Schmidt-Wiegand R., Text und Bild in den Codices picturati des „Sachsenspiegels”. Überlegungen zur Funktion der Illustration, w: Text-Bild Interpretation. Untersuchungen zu den Bilderhandschriften des Sachsenspiegels, red. D. Hüpper, München 1986, s. 11–31
Sobańska A., Kodeks Baltazara Behema. Komentarz kodykologiczny, Kraków 2007
Starzyński M., Kto był pisarzem „Kodeksu Behema”?, „Rocznik Krakowski”, 73, 2007, s. 61–71
Tomaszewski J., Oprawa książkowa w Polsce 1450–1600. Studium tegumentologiczno-ikonograficzne, Warszawa 2018
Uruszczak W., Commune incliti Poloniae Regni privilegium constitutionum et indultuum. O tytule i mocy prawnej Statutu Łaskiego z 1506 r., w: Prace poświęcone pamięci Adama Uruszczaka, red. J. Halberda, M. Hosowicz, A. Karabowicz, Kraków 2006, s. 115–136
Wiencierz P., Iuramentum na inaugurację władzy w mieście średniowiecznym. Przykład Krakowa, „Czas. Pr. Hist.”, 69, 2017, nr 2, s. 331–352
Wiencierz P., Kodeks Baltazara Behema jako kopiariusz. Nowe dyskusje i nowe ustalenia, „Rocznik Krakowski”, 84, 2018, s. 7–32
Wyżga M., Ceremonie na ratuszu krakowskim w XV–XVIII wieku, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, 74, 2014, s. 139–159
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 262
Liczba cytowań: 0
