Święci Wojciech i Brunon z Kwerfurtu w tzw. Legendarium Magdeburgense – utwory hagiograficzne i kalendarz
DOI:
https://doi.org/10.12775/SZ.2019.01Słowa kluczowe
św. Wojciech, św. Brunon-Bonifacy, hagiografia, kult świętych, Magdeburg, krytyka tekstuAbstrakt
Legendarium Magdeburgense (Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin, Ms. Magdeb. 26 i 138) to pochodząca z połowy XV w. obszerna dwutomowa kolekcja hagiograficzna. Zawiera ona przeróbkę-skrót stosunkowo rzadkiego żywotu św. Wojciecha (inc. Nascitur) Brunona z Kwerfurtu w redakcji dłuższej (Bibliotheca hagiographica latina [dalej: BHL] 38), wybór z Miracula s. Adalberti (BHL 44, BHL 45), odpis Vita et Passio Brunonis (BHL 1471b, BHL 1472), pasję tzw. Pięciu Braci w wersji Kosmasa (BHL 1148) oraz wypis z epitome kroniki Kosmasa znanej dotąd z jednego zaledwie kodeksu. Artykuł poświęcony jest przede wszystkim kopii pierwszego z tych utworów, jej miejscu w tradycji rękopiśmiennej oraz datowaniu przeróbki. Towarzyszy temu krótka analiza odmianek utworu drugiego oraz uwagi dotyczące pozostałych wymienionych utworów i zapisek kalendarzowych o będących ich bohaterami świętych. W tle poczyniono też uwagi na temat sposobu pracy kompilatorów Legendarium Magdeburgense.
Bibliografia
Rękopisy
Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin, Ms. Magdeb. 26
Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin, Ms. Magdeb. 138
Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin, Ms. Boruss. 866
Merseburg, Domstiftsbibliothek Merseburg, Cod. I, 129
Trewir, Stadtbibliothek Trier, Ms. 1999/129 8o
Gdańsk, Biblioteka Gdańska PAN, Ms. Mar F 202
Uppsala, Uppsala Universitetsbiblioteket, C 520
Uppsala, Uppsala Universitetsbiblioteket, C 281
Paryż, Bibliothèque nationale de France, Lat 8432
Monachium, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14126
Londyn, British Library, Add. 27630
Wolfenbüttel, Niedersächsisches Landesarchiv, Staatsarchiv
Wolfenbüttel, 12 Slg 11 nr 8 Jena, Thüringer Universitätsund Landesbibliothek
Jena, Ms. El. f. 26
Michelstadt, Nicolaus-Matz-Bibliothek, D687
Bazy danych
Cantus Index: Catalogue of Chant Texts and Melodies <http://cantusindex.org>
Źródła drukowane
Andreae Ratisbonensis Chronicon a Jo. Chraft praedicatore Cambensi interpolatum et usque ad an. 1490 continuatum, w: Corpus historicum Medii Aevii, t. 1, wyd. J.G. Eckhart (Eccardus), Lipsiae 1723, kol. 1931–2176
Antiphonale Romanum secundum liturgiam horarum ordinemque cantus officii dispositum a Solesmensibus monachis praeparatum, t. 2: Liber Hymnarius cum invitatoriis et aliquibus responsoriis, Solesmes 1983
Chronicon Theodorici Engelhusii continens Res Ecclesiae et Reipublicae ab orbe condito ad ipsius usque tempora. Ex aliquot MSS. plurimum auctum emendatumque, wyd. G.W. Leibniz, w: Scriptores rerum Brunsvicensium, t. 2, Hannoverae 1710, s. 977–1143
Codex diplomaticus Brandenburgensis, cz. 3, t. 1, wyd. A.F. Riedel, Berlin 1859, nr 334
Cosmae Pragensis Chronica Boemorum, wyd. B. Bretholz, w: MGH, Scriptores rerum Germanicarum, Nova Series, t. 2, Berolini 1923
De probatis sanctorum historiis [etc.], t. 2 (martii et aprilis), wyd. L. Surius, Coloniae Agrippinae 1571
Epistola ad fratres de Monte Dei, wyd. P. Verdeyen SJ, w: Guillelmi a Sancto Theodorico opera omnia, cz. 3: Opera didactica et spiritualia, wyd. i oprac. S. Ceglar SDB, P. Verdeyen, Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis, t. 88, Turnhout 2003, s. 223–289
Gesta archiepiscoporum Magdeburgensium, wyd. W. Schum, w: MGH SS, t. 14, Hannoverae 1883, s. 361–486
Gesta episcoporum Halberstadensium, wyd. L. Weiland, w: MGH SS, t. 23, Hannoverae 1874, s. 73–123
Guigonis prioris quinti Maioris Carthusiae Epistola seu Tractatus ad Fratres de Monte Dei, w: Migne PL, t. 184, Paris 1862, kol. 307–364
Miracula sancti Adalberti martiris, wyd. G.H. Pertz, w: MGH SS, t. 4, Hannoverae 1841, s. 613–616
Miracula sancti Adalberti, wyd. W. Kętrzyński, w: MPH, t. 4, Lwów 1884, s. 221–238
Die Reichschronik des Annalista Saxo, wyd. K. Nass, w: MGH SS, t. 37, Hannover 2006
S. Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita prior, wyd. J. Karwasińska, w: MPH s.n., t. 4, cz. 1, Warszawa 1962
S. Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita altera auctore Brunone Querfurtensi, wyd. J. Karwasińska, w: MPH s.n., t. 4, cz. 2, Warszawa 1969
Thietmari Merseburgensis episcopi Chronicon, wyd. R. Holtzmann, w: MGH, Scriptores rerum Germanicarum, Nova Series, t. 9, Berolini 1935
Die Totenbücher von Merseburg, Magdeburg und Lüneburg, wyd. G. Althoff, J. Wollasch, w: MGH, Libri memoriales et Necrologia, Nova Series, t. 2, Hannover 1983
Vita et passio sancti Brunonis episcopi et martyris Querfordensis, wyd. H. Kauffmann, w: MGH SS, t. 30, cz. 2, Lipsiae 1934, s. 1350–1367
Opracowania
Albrecht S., Drei neue Handschriften des sog. Chronicon hungarico-polonicum, St. Źródł., 53, 2015, s. 111–121
Albrecht S., Three New Manuscripts of the so Called [sic!] Chronicon hungaro-polonicum, w: Hungaro-Polonica. Young Scholars on Medieval Polish-Hungarian Relations, red. D. Bagi, G. Barabás, Z. Máté, Pécs 2016, s. 119–141
Bláhová M., Cronica Boemorum auctore canonico S. Blasii Brunsvicensi, w: Encyclopedia of the Medieval Chronicle, red. G. Dunphy, Leiden–Boston 2010 <http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopedia-of-the-medieval-chronicle/cronica-boemorum-auctore-canonico-s-blasii-brunsvicensi-SIM_001041> [dostęp: 10.11.2017]
Corpus Antiphonalium Officii, red. R.-J. Hesbert, t. 1–6, Roma 1963–1979
Danielski W., Kult św. Wojciecha na ziemiach polskich w świetle przedtrydenckich ksiąg liturgicznych, przyg. do dr. i wstęp J.J. Kopeć CP, Lublin 1997
Davy M.M., Introduction, w: Un traité de la vie solitaire. Epistola ad fratres de Monte-Dei de Guillaume de Saint-Thierry, wyd. M.M. Davy, Études de philosophie médiévale, t. 29, Paris 1940, s. 11–185
Déchanet J.-M., Les manuscrits de la Lettre aux Frères du Mont-Dieu de Guillaume de Saint-Thierry et le problème de la «préface» dans Charleville 114, „Scriptorium”, 8, 1954, nr 2, s. 236–258
Delehaye H., Étude sur le légendier romain. Les saints de novembre et de décembre, Subsidia Hagiographica, t. 23, Brussels 1936
Drelicharz W., Idea zjednoczenia królestwa w średniowiecznym dziejopisarstwie polskim, Monografie Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, t. 1, Kraków 2012
Das Erzbistum Magdeburg, t. 1: Das Domstift St. Moritz in Magdeburg, oprac. G. Wentz, G. Schwineköper, Germania Sacra AF, t. 1, cz. 1, Berlin–New York 1972
Grotefend H., Zeitrechnung des Deutschen Mittelalters und der Neuzeit, t. 2, cz. 1, Hannover 1892
Holder-Egger O., Über die Braunschweiger und Sächsische Fürstenchronik und verwandte Quellen, „Neues Archiv”, 17, 1892, s. 159–184
Hosák L., Šrámek R., Místní jména na Moravě a ve Slezsku, t. 2, Praha 1980
Jiroušková L., Der heilige Wikingerkönig Olav Haraldsson und sein hagiographisches Dossier. Text und Kontext der Passio Olavi (mit kritischer Edition), t. 1, Mittellateinische Studien und Texte, t. 46, Leiden–Boston 2014
Kade R., [wstęp do wyd.] Brunonis Vita Quinque Fratrum, w: MGH SS, t. 15, cz. 1, Hannoverae 1888, s. 709–716
Kessel E., Die Magdeburger Geschichtschreibung im Mittelalter bis zum Ausgang des 12. Jahrhunderts, „Sachsen und Anhalt”, 7, 1931, s. 110–183
Kozłowska A., Leksyk dotyczący Boga w żywotach św. Wojciecha, „Studia Warmińskie” 27, 1990, s. 157–165
Leonavičiūtė I., Magdeburgo arkivyskupų darbai. Šv. Brunono Kverfurtiečio Darbų knygos (Liber Gestorum) klausimas, „Lietuvos istorijos studijos”, 35, 2015, s. 9–23
Leszczyński J., The Part Played by the Countries of the Crown of St. Wenceslaus and by Hungary in the Freedom Ideology of the Polish Gentry (1572–1648), w: Otázky dějin střední a východní Evropy II, red. F. Hejl, J. Kolejka, Spisy Filozofické fakulty Masarykovy univerzity v Brně, t. 203, Brno 1975
Ludwig F., Repertorium organorum recentioris et motetorum vetustissimi stili, t. 1: Catalogue Raisonné der Quellen, cz. 2: Handschriften in Mensural-Notation, wyd. L. Dittmer, Musicological Studies, t. 26, New York–Hildesheim 1978
Die Manuscripta Magdeburgica der Staatsbibliothek zu Berlin Preussischer Kulturbesitz, t. 1, oprac. U. Winter, Wiesbaden 2001; t. 2, oprac. U. Winter, K. Heydeck, Wiesbaden 2004
Mentzel-Reuters A., Literaturbericht Handschriftenkataloge, „Deutsches Archiv”, 60, 2004, nr 1, s. 201–232
Nass K., Wolfenbütteler Funde, „Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters”, 49, 1993, nr 1, s. 165–169
Ochałówna C., Bitwa grunwaldzka w poezji polsko-łacińskiej XV wieku, „Małopolskie Studia Historyczne”, 3, 1960, nr 1–2, s. 81–106
Schmidt P.G., Lateinische Literatur Magdeburgs von ottonischer zu staufischer Zeit, w: Der Magdeburger Dom. Ottonische Gründung und staufischer Neubau, red. E. Ullmann, Lepzig 1989, s. 220–225
Sosnowski M., Nowe świadectwa rękopiśmienne „Żywota drugiego św. Wojciecha” w benedyktyńskim klasztorze w Rajhradzie na Morawach, St. Źródł. 55, 2017, s. 79–100.
Sosnowski M., Studia nad wczesnymi żywotami św. Wojciecha. Tradycja rękopiśmienna i polemika środowisk, Poznań 2013
Voigt H.G., Eine neuerdings wiederentdeckte mittelalterliche Lebensbeschreibung des Preußenmissionars Brun von Querfurt, „Sachsen und Anhalt”, 3, 1927, s. 87–134
Węcowski P., Początki Polski w pamięci historycznej późnego średniowiecza, Monografie Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, t. 2, Kraków 2014
Wilmart A., La Préface de la ‘Lettre aux Frères du Mont-Dieu’, „Revue Bénédictine”, 36, 1924, nr 1–4, s. 229–247
Winter U., Das Legendarium Magdeburgense in der Staatsbibliothek zu Berlin – Preussischer Kulturbesitz (Mss. Magdeb. 26 und 138), w: Scrinium Berolinense. Tilo Brandis zum 65. Geburtstag, t. 1, red. P.J. Becker, E. Bliembach, H. Nickel, R. Schipke, G. Staccioli, Berlin 2000, s. 320–327
Zwierlein O., Die Urfassungen der Martyria Polycarpi et Pionii und das Corpus Polycarpianum, t. 1, Berlin–Boston 2014
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 297
Liczba cytowań: 0
