Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • Čeština
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Français (Canada)
    • Hrvatski
    • Italiano
    • Język Polski
    • Srpski
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Studia Źródłoznawcze. Commentationes

Dwa staropolskie zaklęcia z XV w.
  • Strona domowa
  • /
  • Dwa staropolskie zaklęcia z XV w.
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Tom 55 (2017) /
  4. Materiały

Dwa staropolskie zaklęcia z XV w.

Autor

  • Mariusz Leńczuk Instytut Języka Polskiego PAN

DOI:

https://doi.org/10.12775/SZ.2017.11

Słowa kluczowe

język staropolski, rękopisy XV-wieczne, modlitwa, formuła magiczna, zaklęcie, Old Polish language, 15th-century manuscripts, oratio, magic formula, incantatio

Abstrakt

Two old-Polish incantations of the fifteenth century

The fifteenth-century manuscript no. R. XV. 3 belonging to the Archive of the Polish Province of Dominican Fathers in Cracow contains magic formulas (pages 192r–193v). These are so-called ‘incantationes’: against a rabid dog, against a rabid dog bite, against a thunder, against all the poison, against venomous worms and against rabies (Contra rabiem venenosi canis, Contra morsum rabidi canis, Contra toniturua, Benediccio panis pro pecudibus... contra omnem venenum, Contra venenosos vermes, Contra rabies). The last two of them is unique because it was written in Polish. Up to now, only three other medieval magic spells written in Polish were known to us. They were published in 1895 by Aleksander Brückner in Volume XXIV of Rozprawy Akademii Umiejętności.

The incantations against venomous worms and against rabies are a valuable monuments of the Old Polish language not only due to the nature of this texts, but also because of the fifteenth-century words and word forms that were unknown until now. This small size formulas is a linguistic testimony of medieval medical practices and an expression of faith in God combined with superstitious beliefs.

Biogram autora

Mariusz Leńczuk - Instytut Języka Polskiego PAN

dr Mariusz Leńczuk, absolwent Instytutu Filologii Polskiej UAM w Poznaniu. Od 2002 r. zatrudniony w Pracowni Języka Staropolskiego Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie. Od 2009 r. adiunkt w Pracowni Języka Staropolskiego IJP PAN w Krakowie. Zainteresowania naukowe: XV-wieczne zapisy polskie w rękopisach łacińskich, średniowieczne tłumaczenia Biblii, paleografia średniowieczna, leksykografia historyczna, synonimia staropolska. Udział w projektach badawczych oraz spis najważniejszych publikacji naukowych: https:// pjs.ijp.pan.pl/ml.html.

Mariusz Leńczuk, PhD, graduate of the Polish Philology Institute of the Adam Mickiewicz University in Poznań. Since 2002 member of the History of the Polish Language Department at the Institute of the Polish Language at the Polish Academy of Sciences in Cracow. Since 2009 assistant of the Old Polish Language Section at the Institute of the Polish Language at the Polish Academy of Sciences in Cracow. Scientific interests: 15th-century Polish records in Latin manuscripts, medieval Bible translations, medieval paleography, historical lexicography, Old Polish synonymy. Participation in research projects and a list of the scientific publications: https://pjs.ijp.pan.pl/ml.html.

Bibliografia

Basaj M., Siatkowski J., Bohemizmy w języku polskim. Słownik, Warszawa 2006

Biegeleisen H., Lecznictwo ludu polskiego, Kraków 1929

Borowiec K., Średniowieczne teksty interferowane, w: Juwenalia historycznojęzykowe. 1, Poznań 2015, s. 9–24

Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005

Bracha K., Pismo, słowa i symbole. Pomiędzy średniowieczną pobożnością a magią, w: Inskrypcje toruńskie, red. I. Sawicka, Toruń 1999, s. 7–24

Brückner A., Kazania średniowieczne, cz. 2, w: Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny, t. 24, Kraków 1895, s. 317–390

Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1927

Czernik S., Trzy zorze dziewicze. Wśród zamawiań i zaklęć, Łódź 1968 (wyd. 2, 1985)

Derolez A., The Palaeography of Gothic Manuscript Books. From the Twelfth to the Early Sixteenth Century, Cambridge 2003

Engelking A., Rytuały słowne w kulturze ludowej. Próba klasyfikacji, w: Język a kultura, t. 4: [Funkcje języka i wypowiedzi], red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław 1991, s. 75–85

Falimirz S., O ziołach i o mocy ich, Kraków 1534, <http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?id=2228&from=pu- blication> [dostęp: 25.07.2017]

Jankowiak L.A., Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1–2, Warszawa 2005–2006

Karolińscy pokutnicy i polskie średniowieczne czarownice. Konfrontacja doktryny chrześcijańskiej z życiem społeczeństwa średniowiecznego, red. M. Koczerska, Warszawa 2007

Kleszczowa K., Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych, Katowice 1996

Kleszczowa K., Staropolskie derywaty przymiotnikowe i ich perspektywiczna ewolucja, Katowice 2003

Leśniewska-Sawicka M., Waśkow M., Medycyna ludowa, gusła i zabobony jako metody lecznicze praktykowane w XXI wieku, „Medycyna Rodzinna”, 15, 2012, nr 1, s. 10–14 Linde M.S.B., Słownik języka polskiego, t. 1–6, Lwów 1856–1860

„Lud. Organ Towarzystwa Ludoznawczego we Lwowie”, 8, 1902, <http://www.wbc.poznan.pl/Content/120639/ index.djvu> [dostęp 25.07.2017]

Nowak K., Jak dawniej leczono, czyli o akcie siedemnastowiecznej porady medycznej, w: Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii, t. 2, red. K. Kleszczowa, A. Rejter, Katowice 2008, s. 119–130

Siekierka H.I., Notacje monodii chorałowej na Śląsku na podstawie kodeksów Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu. Studium paleograficzno-semiologiczne, Lublin 2011

Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 1–36, red. M.R. Mayenowa, K. Mrowcewicz, Wrocław–Warszawa 1966–2012, <http://kpbc.umk.pl/publication/17781> [dostęp 25.07.2017]

Słownik staroczeski/Vokabulář webový, < http://vokabular.ujc.cas.cz/> [dostęp 25.07.2017]

Słownik staropolski, t. 1–11, red. S. Urbańczyk, Warszawa–Kraków 1953–2002, <http://www.pjs.ijp-pan.krakow. pl/sstp.html> [dostęp 25.07.2017]

Szostak J., Vademecum lecznictwa domowego z roku 1563, Brzezia Łąka 2016

Ulrich J., Volkssagen aus Pommern und Rügen, Stettin 1886

„Wisła. Miesięcznik Geograficzno-Etnograficzny”, 19, 1905

Włodarski M., Polska poezja świecka XV wieku, wyd. 4 zm., Wrocław 1997

Wörterbuchnetz, <http://woerterbuchnetz.de/> [dostęp 25.07.2017]

Zasady wydawania tekstów staropolskich. Projekt, oprac. K. Górski i in., Wrocław 1955

Studia Źródłoznawcze. Commentationes

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

2017-12-01

Jak cytować

1.
LEŃCZUK, Mariusz. Dwa staropolskie zaklęcia z XV w. Studia Źródłoznawcze. Commentationes [online]. 1 grudzień 2017, T. 55, s. 217–228. [udostępniono 4.10.2023]. DOI 10.12775/SZ.2017.11.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Tom 55 (2017)

Dział

Materiały

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 263
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

język staropolski, rękopisy XV-wieczne, modlitwa, formuła magiczna, zaklęcie, Old Polish language, 15th-century manuscripts, oratio, magic formula, incantatio
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa