Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • Čeština
    • Deutsch
    • English
    • Español (España)
    • Français (France)
    • Français (Canada)
    • Hrvatski
    • Italiano
    • Język Polski
    • Srpski
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Studia Źródłoznawcze. Commentationes

Tradycja rękopiśmienna „Rokoszu gliniańskiego” w XVII–XVIII w.
  • Strona domowa
  • /
  • Tradycja rękopiśmienna „Rokoszu gliniańskiego” w XVII–XVIII w.
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Tom 55 (2017) /
  4. Rozprawy

Tradycja rękopiśmienna „Rokoszu gliniańskiego” w XVII–XVIII w.

Autor

  • Maciej Matwijów Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego

DOI:

https://doi.org/10.12775/SZ.2017.09

Słowa kluczowe

rokosz gliniański, publicystyka polityczna, obieg rękopiśmienny, rękopis, Rzeczpospolita szlachecka, Rebellion of Gliniany, political commentary journalism, handwritten circulation, manuscript, the noble Commonwealth

Abstrakt

Handwritten tradition of the Gliniany Rebellion, the seventeenth–eighteenth centuries

The Rokosz gliniański (The rebellion of Gliniany) is one of the most popular political texts of the noble Commonwealth of the seventeenth and eighteenth centuries, as is evidenced by the number of 189 copies I have established, including 177 that have still been preserved. The text describes a fictitious rebellion of the nobles that allegedly took place in 1379 near Gliniany, where the nobility was supposed to punish with death several or a dozen or so senators who had acted against the interests of Poland and the Polish nobility. Popularity of this text was caused by its ideological message, justifying the legal basis of the noble “Golden Freedom” and suggesting to the nobility the way to solve conflicts with the king and senators supporting him. Neither the actual circumstances of its composition nor its authorship are known. Since the eighteenth century on, it has been assumed in the literature on the subject that the text was written during the so-called Zebrzydowski’s Rebellion of 1606–1608. An analysis of political writings circulating at that time reveals that the myth of the old rebellion of Gliniany was very popular in the period, but no copy has been found that could be dated to the early seventeenth century without reservations. The oldest preserved copies of the Rokosz gliniański could be dated to the 1630s and 1640s at the earliest. An analysis of the occurrence of this text in various collections of public life material from the seventeenth and eighteenth century (manuscripts of the miscellanea and silva rerum types) made it possible to present trends in its popularisation – the apogee of its popularity was in the time of King August II (1697–1733), and its twilight – in the final years of the Commonwealth (1772–1795). An analysis of its textual variations revealed also a dominant importance of the text circulation in handwritten copies. And although under the Saxon kings (1707–1763) the Rokosz gliniański was printed four times, from among ca. 65 analysed eighteenth-century copies only five were made from the printed version. Despite the handwritten copying, the text of the Rokosz gliniański preserved its integrity for 150 years, with changes introduced only to its style and proper names.

Biogram autora

Maciej Matwijów - Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego

Maciej Matwijów, historyk, dr hab., prof. nadzw. Uniwersytetu Wrocławskiego, autor opracowań z historii politycznej Polski XVII w. i dziejów dóbr kultury we Lwowie (m.in. Ostatnie sejmy przed abdykacją Jana Kazimierza 1667 i 1668, Wrocław 1992; Zakład Narodowy imienia Ossolińskich w latach 1939–1946, Wrocław 2003; Mieczysław Gębarowicz (1893–1984), uczony i opiekun narodowych dóbr kultury, Warszawa 2013), redaktor naczelny „Roczników Bibliotecznych”.

Maciej Matwijów, historian, dr hab., associate professor of University of Wrocław, author of studies on history of Poland of the 17th century and history of cultural heritage in Lwów (among others: Ostatnie sejmy przed abdykacją Jana Kazimierza 1667 i 1668, Wrocław 1992; Zakład Narodowy imienia Ossolińskich w latach 1939–1946, Wrocław 2003; Mieczysław Gębarowicz (1893–1984), uczony i opiekun narodowych dóbr kultury, Warszawa 2013), editor-in-chief of the annual Roczniki Biblioteczne.

Bibliografia

Źródła

Akta zjazdu stężyckiego w roku 1606 (Liber generationis Stężyce), wyd. A. Rembowski, Biblioteka Ordynacji Krasińskich, t. 9–12, Warszawa 1886–1892

Korespondencja Józefa Andrzeja Załuskiego 1724–1736, oprac. B.S. Kupść, K. Muszyńska, Wrocław 1967

Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy 1648–1668. Publicystyka, eksorbitancje, projekty, memoriały, t. 1: 1648–1660, oprac. S. Ochmann-Staniszewska, Wrocław 1989

Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606–1608, t. 2: Proza, t. 3: Proza, wyd. J. Czubek, Kraków 1918

Opracowania

Bartkiewicz K., Obraz dziejów ojczystych w świadomości historycznej w Polsce doby Oświecenia, Poznań 1979

Bielowski A., Jan Stanisław Jabłonowski, w: Pamiętnik Jana Stanisława Jabłonowskiego wojewody ruskiego, Lwów 1862

Buczak R., Kontrowersje i ponadczasowy wydźwięk legendy „Rokoszu Gliniańskiego” w sarmackiej wizji dziejów Augustyna Kołudzkiego, „In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką”, 2, 2008, s. 45–59

Cynarski S., Herburt Jan Szczęsny, w: PSB, t. 9, Wrocław 1960 Gierowski J.A., W cieniu Ligi Północnej, Wrocław 1971

Czarniecka A., Nikt nie słucha mnie za życia... Jan III Sobieski w walce z opozycyjną propagandą (1684–1696), Warszawa 2009

Korzeniowski J., Zapiski z rękopisów Cesarskiej biblioteki publicznej w Petersburgu i innych bibliotek petersburgskich. Sprawozdanie z podróży naukowych odbytych w 1891–1892 i w 1907 r., Kraków 1910

Kurek J., U schyłku panowania Augusta II Sasa. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej (1729–1733), Katowice 2003

Maciszewski J., Wojna domowa w Polsce (1606–1609). Studium z dziejów walki przeciw kontrreformacji, cz. 1: Od Stężycy do Janowca, Wrocław 1960

Matwijów M., Ostatnie sejmy przed abdykacją Jana Kazimierza 1667 i 1668, Wrocław 1992

Orzeł J., Historia, tradycja, mit. W pamięci kulturowej szlachty Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, Warszawa 2016

Partyka J., Rękopisy dworu szlacheckiego doby staropolskiej, Warszawa 1995

Roszak S., Archiwa sarmackiej pamięci. Funkcje i znaczenie rękopiśmiennych ksiąg silva rerum w kulturze Rzeczypospolitej XVIII wieku, Toruń 2004

Szczerbicka L., Jan Szczęsny Herburt – zarys monografii, w: Ze studiów nad literaturą staropolską, t. 5, Wrocław 1957, s. 208–290

Tazbir J., Dlaczego wiek XVII był stuleciem rękopisów, w: tenże, Od Haura do Isaury. Szkice o literaturze, Kraków 1989, s. 7–22

Tazbir J., Dwa obiegi tekstu w dawnej Polsce: rękopiśmienny i drukowany. Propozycje badawcze, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa: Antropologia Kultury, Etnografia, Sztuka”, 51, 1997, nr 1/2

Wšetečka R., Rady Kallimacha, w: Pamiętnik słuchaczy Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1887

Wyszomirska M., Rokosz gliniański i „Rady Kallimacha” a doktryna złotej wolności, w: Nad społeczeństwem staropolskim, t. 1: Kultura, instytucje, gospodarka w XVI–XVIII stuleciu, red. K. Łopatecki, W. Walczak, Białystok 2007

Studia Źródłoznawcze. Commentationes

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

2017-12-01

Jak cytować

1.
MATWIJÓW, Maciej. Tradycja rękopiśmienna „Rokoszu gliniańskiego” w XVII–XVIII w. Studia Źródłoznawcze. Commentationes [online]. 1 grudzień 2017, T. 55, s. 173–191. [udostępniono 3.7.2025]. DOI 10.12775/SZ.2017.09.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Tom 55 (2017)

Dział

Rozprawy

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 428
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • Čeština
  • Deutsch
  • English
  • Español (España)
  • Français (France)
  • Français (Canada)
  • Hrvatski
  • Italiano
  • Język Polski
  • Srpski

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

rokosz gliniański, publicystyka polityczna, obieg rękopiśmienny, rękopis, Rzeczpospolita szlachecka, Rebellion of Gliniany, political commentary journalism, handwritten circulation, manuscript, the noble Commonwealth
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa