Glosa częściowo krytyczna do uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna (7) z dnia 10 maja 2023 r., III CZP 71/22

Abstrakt

W tezie do glosowanej uchwały Sąd Najwyższy przyjął, że „niezależnie od tego, czy dopełnione zostały wymagania przewidziane w art. 8 k.r.o., małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu, a kierownik urzędu stanu cywilnego sporządzi akt małżeństwa (art. 1 § 2 k.r.o.)”. O ile tak sformułowana teza zasługuje na aprobatę, o tyle nie można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uzasadnieniu uchwały, zgodnie z którym sporządzenie aktu małżeństwa ma charakter konstytutywny i wywiera skutki z mocą wsteczną. Zdaniem Sądu jest to wyjątek od zasady deklaratywności aktów stanu cywilnego. Według autora niniejszej glosy akt małżeństwa zawieranego w formie wyznaniowej traci swój konstytutywny charakter z chwilą jego sporządzenia przez kierownika urzędu stanu cywilnego. W wyniku zastosowania fikcji prawnej uregulowanej w art. 1 § 2 zd. 2 k.r.o. staje się on wówczas aktem o charakterze deklaratywnym, jako że małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia przez małżonków w obecności duchownego.