The significance of Professor Ryszard Łaszewski’s work for research on rural court law in Polish territories in the early modern era
DOI:
https://doi.org/10.12775/SIT.2024.032Keywords
Ryszard Łaszewski, rural court law, the First Polish RepublicAbstract
So far, research on rural court law in Old Poland has been associated primarily with editorial activities, including the publication of court books and wilkierze (collections of rural regulations), as well as with the preparation of research studies, mostly devoted to individual institutions of this type of law. The greatest contributions to the field of source editing of rural court books were made by researchers from the Jagiellonian University. As far as the end of the 19th century and the first decades of the 20th century are concerned, special mention should be made of the works of Bolesław Ulanowski. After World War II, editorial activity was mainly conducted by the team led by Adam Vetulani. One of its members was Stanisław Grodziski. Under his supervision, Ryszard Łaszewski completed a several-month internship at the Jagiellonian University in 1973. As a result, Ryszard Łaszewski undoubtedly came into closer contact with the Kraków academic community and gained experience, which proved useful in his own research on rural law in Old Poland. Ryszard Łaszewski is the only scholar as yet to have undertaken a comprehensive study of the subject of rural court proceedings (in this case, he limited his research to the former Chełmno Voivodeship) and a synthesis of all the issues related to the field of rural substantive criminal law. Among other scholarly texts, he wrote two monographs on rural law, which have not lost their relevance despite the passage of time and are quoted to this day. The article presents an overview of research on rural court law in Poland in the early modern era and shows the importance of Ryszard Łaszewski’s works in this context.
References
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. WPIV 154 [dr Ryszard Łaszewski – przewód habilitacyjny].
Akta w sprawach chłopskich Hrabstwa Tarnowskiego z połowy XVIII wieku, wyd. S. Grodziski, Wrocław 1970.
Baranowski B., Czy szlachta w XVII i XVIII w. mogła karać chłopów śmiercią?, „Państwo i Prawo” 1948, z. 12.
Baranowski B., Sprawy obyczajowe w sądownictwie wiejskim w Polsce wieku XVII i XVIII, Łódź 1955.
Baranowski I.T., Ze studiów nad dziejami agrarnymi Polski. Stosunek chłopa do ziemi we wsi małopolskiej w ostatnich wiekach Rzeczypospolitej, „Przegląd Historyczny” 1912, nr 1.
Bartoszewicz A., Księgi sądowe Nowej Wsi (Łobzowskiej) z drugiej połowy XV wieku, „Studia Źródłoznawcze” 2001, t. 39.
Biliński P., Adam Vetulani (1901–1976). Historyk prawa polskiego i kanonicznego, Kraków 2023.
Bobrzyński M., Zapiski sądowe i ich wydawnictwo, w: Pamiętnik Pierwszego Zjazdu Historycznego imienia Jana Długosza odbytego w Krakowie w czterechsetną rocznicę jego śmierci, wyd. M. Bobrzyński, M. Sokołowski, „Scriptores Rerum Polonicarum” 1881, t. 6.
Bortkiewicz F., Akt litkupu i jego znaczenie przy pozbyciu nieruchomości chłopskich, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1966, z. 44.
Bortkiewicz F., Alienacje nieruchomości w prawie wiejskim w Małopolsce (XVI–XVIII w.), Łódź 1970.
Bortkiewicz F., Litkup w świetle ksiąg sądowych wiejskich (zastosowanie, wysokość, miejsce i czas realizacji), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1965, z. 42.
Bortkiewicz F., Prawo bliższości w świetle małopolskich ksiąg sądowych wiejskich, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1972, z. 2.
Cackowski S., Uwagi o sądownictwie wiejskim w województwie chełmińskim w XVII–XVIII w., „Zapiski Historyczne” 1980, z. 2.
Dicker J., Testament w polskiem prawie wiejskiem. Szkic prawno-obyczajowy, w: Pamiętnik trzydziestolecia pracy naukowej prof. dr. Przemysława Dąbkowskiego, Lwów 1927.
Długokęcki W., Kaczor D., Wilkierz gdańskiej wsi Pruszcz z 1485 roku, „Zapiski Historyczne” 2007, z. 2–3.
Dobrowolski K., Włościańskie rozporządzenie ostatniej woli na Podhalu w XVII i XVIII w., Kraków 1933.
Dobrowolski K., Wróżda i pojednanie w sądownictwie polskim wsi beskidowych, XVI i XVII w., Lwów 1924.
Drozdowski M., R. Łaszewski, Sejm polski w latach 1764–1793. Studium historyczno-prawne, Prace Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Studia Iuridica, t. XII, z. 3, PWN, Warszawa–Poznań 1973, s. 180 + 4 nlb. [recenzja], „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1975, z. 1.
Dwornicka I., Teki Adama Vetulaniego, „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie” 1999, R. 44.
Fokt K., Pomnikowa edycja nowożytnych chłopskich rozrządzeń ostatniej woli (Testamenty chłopów polskich od drugiej połowy XVI do XVIII wieku, oprac. i wyd. Janusz Łosowski, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2015, 519 s.), „Krakowskie Studia z Historii Państwa Prawa” 2016, z. 1.
Fokt K., Profilaktyka i zwalczanie epidemii wśród ludzi i zwierząt w świetle koronnych ustaw wiejskich z XVI–XVIII wieku, w: Wieś miniona. Ciało, zdrowie, bezpieczeństwo, red. A. Przybyła-Dumin, K. Fokt, P. Nocuń, Chorzów 2023.
Gerlach J., „Nawsie” – wspólna własność gromadzka wsi staropolskiej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1952, t. 4.
Grodziski S., Jeszcze o księgach sądowych. Uwagi polemiczne na marginesie pracy L. Łysiaka, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1963, z. 1.
Grodziski S., Księga sądowa klucza dóbr Pieskowej Skały, „Małopolskie Studia Historyczne” 1961, z. 3–4.
Grodziski S., Księga sądowa starostwa krzeczowskiego i jej wartość badawcza, w: Przez stulecia. Księga pamiątkowa ofiarowana profesorowi Antoniemu Podrazie w 80. rocznicę urodzin, red. D. Czerska, Kraków 2000.
Grodziski S., Księgi sądowe wiejskie. (Zasięg terytorialny i geneza), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1960, z. 1.
Grodziski S., Włodarstwo sądeckie dóbr biskupich krakowskich i jego księga sądowa, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2000, t. 5, https://doi.org/10.18778/7171-360-6.12.
Grodziski S., Z niedokończonych prac nad księgami sądowymi wiejskimi, „Studia Iuridica Toruniensia” 2012, t. 10, https://doi.org/10.12775/sit.2012.004.
Guldon Z., Wilkierz wsi szlacheckiej Sadółki (pow. sztumski) z 1739 r., „Zapiski Historyczne” 1963, z. 1.
Hoszowski S., Ustawa dla wsi dziedzicznych Edwarda Rüdigera rajcy gdańskiego, z drugiej poł. XVII w., „Zapiski Historyczne” 1958–1959, z. 1.
Inglot S., Obrót ziemią i włościańskie zwyczaje spadkowe w Małopolsce od XVI–XVIII wieku w świetle wiejskich ksiąg sądowych, „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego” 1956, R. 11A.
Jurek P., R. Łaszewski, Wymiar sprawiedliwości we wsiach województwa chełmińskiego w XVII i XVIII wieku. Organizacja sądownictwa i postępowanie sądowe, Toruń 1974 [recenzja], „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1976, z. 1.
Kołpak P., Raczyńska-Kruk M., Solarz W., Na chłopski rozum. Wiejskie akta sądowe nowożytnych Ołpin i ich konteksty społeczne, Warszawa 2024.
Koranyi K., Wilkierz wsi Świerkocin z r. 1638, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 1953, nr 1–4.
Koredczuk J., Przestępstwa przeciwko czci w praktyce sądów wiejskich kresu klimkowskiego w XVII wieku i na początku XVIII wieku, w: Wieś i chłopi: problemy ustrojowo-prawne: materiały V Konferencji historyków państwa i prawa, Świeradów Zdrój, 6–10 września 2001, red. P. Jurek, Wrocław 2002.
Księga ławnicza osad wiejskich Krzyżownik i Proszowa w dawnem Księstwie Oleśnickiem z l. 1558–1583, wyd. W. Klementowski, Kępno 1917.
Księga ławnicza wsi Kargowej w powiecie kościańskim 1617–1837, wyd. A. i A. Walawenderowie, Warszawa 1960.
Księga sądowa klucza łąckiego, t. 1: 1528–1739, wyd. A. Vetulani, Wrocław 1962; t. 2: 1744–1811, wyd. A. Vetulani, Wrocław 1963.
Księga sądowa Kresu Klimkowskiego 1600–1762, wyd. L. Łysiak, Wrocław 1965.
Księga sądowa Państwa Żywieckiego 1681–1773, wyd. M. Karaś, L. Łysiak, Kraków 1978.
Księga sądowa podlubelskiej wsi Konopnicy, 1521–1555, oprac. G. Jawor, M. Kołacz-Chmiel, Lublin 2009.
Księga sądowa Uszwi dla wsi Zawady, 1619–1788, wyd. A. Vetulani, Wrocław 1957.
Księga sądowa wsi Czermno 1600–1810, https://iura.uj.edu.pl/dlibra/publication/4302/edition/3361/content?ref=desc.
Księga sądowa wsi Iwkowej 1581–1809, wyd. S. Płaza, Wrocław 1969.
Księga sądowa wsi Wary 1449–1623, wyd. L. Łysiak, Wrocław 1971.
Księga sądowa wsi Wysoka k. Łańcuta 1665–1792, wstęp i oprac. A. Techmański, Kraków 2017.
Księgi sądowe klucza jazowskiego 1663–1808, wyd. S. Grodziski, Wrocław 1967.
Księgi sądowe wiejskie, t. 1, „Starodawne Prawa Polskiego Pomniki”, t. 11, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1921.
Księgi sądowe wiejskie, t. 2, „Starodawne Prawa Polskiego Pomniki”, t. 12, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1921.
Księgi sądowe wiejskie z Chorzowa i Dębu z lat 1534–1804, oprac. Z. Jedynak przy współpracy A. Sośnierza, Chorzów 2015, https://doi.org/10.14746/cph.2016.69.1.18.
Kutrzeba S., Historia źródeł dawnego prawa polskiego, t. 2, Lwów 1926.
Letkemann P., Willküren der Dörfer in der Kulmer Stadtniederung, „Beiträge zur Geschichte Westpreussens” 1983, nr 8.
Łaszewski Ryszard Stanisław [hasło], w: Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945–2004. Materiały do biografii, red. S. Kalembka, oprac. H. Duczkowska-Moraczewska, M. Gołębiowski, R. Karpiesiuk, B. Kierzkowska, E. Talarczyk, E. Wiśniewska, Toruń 2006.
Łaszewski R., Prawo karne w dobrach biskupstwa chełmińskiego w pierwszej połowie XVIII wieku, w: Studia Culmensia Historico-Juridica, czyli Księga pamiątkowa 750-lecia prawa chełmińskiego, t. 2, red. Z. Zdrójkowski, Toruń 1990.
Łaszewski R., Przestępstwa przeciwko interesom ekonomicznym dworu w wiejskim prawie karnym w Polsce XVII i XVIII wieku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici – Prawo XXX – Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1990, z. 218.
Łaszewski R., Przestępstwa przeciwko religii i dobrym obyczajom w prawie wiejskim Rzeczypospolitej szlacheckiej, w: Historia prawa, historia kultury. Liber memorialis Vitoldo Maisel dedicatus, red. E. Borkowska-Bagieńska, H. Olszewski, Poznań 1994.
Łaszewski R., Wiejskie prawo karne w Polsce XVII i XVIII wieku, Toruń 1988.
Łaszewski R., Wiejskie prawo spadkowe w województwie chełmińskim w okresie oligarchii magnackiej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1976, z. 2.
Łaszewski R., Wymiar sprawiedliwości we wsiach województwa chełmińskiego w XVII i XVIII wieku. Organizacja sądownictwa i postępowanie sądowe, Toruń 1974.
Łomnicki A., Symbol zielonej rózgi w wiejskim prawie polskim, w: Pamiętnik trzydziestolecia pracy naukowej prof. dr. Przemysława Dąbkowskiego, Lwów 1927.
Łosowski J., Księgi gromadzkie we wsiach Ordynacji Zamojskiej oraz na terytoriach sąsiednich w drugiej połowie XVII i w XVIII w., „Studia Źródłoznawcze” 2022, t. 60, https://doi.org/10.12775/sz.2022.05.
Łysiak L., Prawo i zwyczaj w praktyce małopolskich sądów wiejskich XV–XVIII wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1982, z. 2.
Łysiak L., W sprawie genezy ksiąg sądowych wiejskich, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1962, z. 2.
Łysiak L., W sprawie genezy ksiąg sądowych wiejskich (po raz drugi), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1963, z. 1.
Łysiak L., Własność sołtysia (wójtowska) w Małopolsce do końca XVI wieku, Kraków 1964.
Matuszewski J., Główszczyzna chłopska i szlachecka, „Kwartalnik Historyczny” 1964, nr 1.
Mączak A., O chłopskim prawie do ziemi w Prusach Królewskich w XVI–XVII w., „Zapiski Historyczne” 1963, z 3.
Najstarsza księga sądowa wsi Trześniowa 1419–1609, wyd. H. Polaczkówna, Lwów 1923.
Nowosad W., Osadnictwo olęderskie w dobrach szlachty Prus Królewskich. Stan źródeł i możliwości badawcze, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory” 2005, t. 1.
Ordynacje i ustawy wiejskie z Archiwów Metropolitalnego i Kapitulnego w Krakowie, 1451–1689, wyd. S. Kuraś, Kraków 1960.
Orzechowski K., Chłopskie posiadanie ziemi na Górnym Śląsku u schyłku epoki feudalizmu. Posiadanie lassyckie, Opole 1959.
Orzechowski K., O śląskich źródłach do poznania chłopskiego prawa spadkowego w późnym feudalizmie, „Sobótka” 1964, nr 1–2.
Orzechowski K., Problem chłopskiej własności podległej w epoce feudalnej, „Kwartalnik Historyczny” 1959, nr 2.
Orzechowski K., Przekształcenia praw chłopów do ziemi na Górnym Śląsku w końcu XVIII i w pierwszej połowie XIX wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1954, nr 1.
Persowski F., Księga sądowa wsi Markowej w powiecie przeworskim, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1931, t. 1.
Piekosiński F., Akta sądu kryminalnego Kresu Muszyńskiego, t. 9, „Starodawne Prawa Polskiego Pomniki”, Kraków 1882.
Płaza S., Doraźny sąd kryminalny Kresu Muszyńskiego w XVI–XVIII wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1989, z. 2.
Płaza S., Funkcjonowanie chłopskich sądów wójtowskich w Sądecczyźnie XVI–XVIII wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1966, z. 1.
Płaza S., Powstanie i rozwój chłopskich sądów wójtowskich w Sądecczyźnie XVI–XVIII wieku, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Prawnicze” 1966, nr 25.
Płaza S., Ustrój wsi i sądownictwo nad chłopami w kluczu muszyńskim XVI–XVIII wieku, „Rocznik Sądecki” 2001, t. 29.
Płaza S., Źródła drukowane do dziejów wsi w dawnej Polsce. Studium bibliograficzno-źródłoznawcze, Kraków 1974.
Polskie ustawy wiejskie XV–XVIII w., wyd. S. Kutrzeba, A. Mańkowski, Archiwum Komisji Prawniczej, t. 11, Kraków 1938.
Rafacz J., Ustrój wsi samorządnej małopolskiej w XVIII w., Lublin 1922.
Rafacz J., Włościańskie prawo spadkowe w Polsce nowożytnej, Warszawa 1929.
Russocki S., Chłopskie „prawa zakupne”. Forma użytkowania gruntów czy własność podległa?, „Kwartalnik Historyczny” 1980, nr 1.
Rutkowski T.P., Nauki historyczne w Polsce 1944–1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Warszawa 2007.
Das Schöffenbuch der Dorfgemeinde Krzemienica aus den Jahren 1451–1482, hrsg., eingeleitet und bearbeitet von F.A. Doubek, H.F. Schmid, Leipzig 1931.
Sochaniewicz S., Wójtostwa i sołtystwa pod względem prawnym i ekonomicznym w ziemi lwowskiej, Lwów 1921.
Sorka K., Ius commune on the Periphery? A Study of Peasants’ Wills in Poland in the XV–XVII centuries?, „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte: Germanistische Abteilung” 2023, nr 1, https://doi.org/10.1515/zrgg-2023-0013.
Sprawozdanie z obrad zespołu podsekcji historii, archiwoznawstwa i bibliotekoznawstwa sekcji nauk społecznych i humanistycznych I-go Kongresu Nauki Polskiej, „Kwartalnik Historyczny” 1950–1951, z. 3–4.
Staszków M., Kradzież w sądownictwie wiejskim Małopolski XV–XVIII wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego. Prawo” 1959, nr 22.
Staszków M., Przestępstwa przeciwko Kościołowi i religii w księgach sądowych wiejskich, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego. Prawo” 1958, nr 10.
Staszków M., Sprawy o zabranie sławy w sądownictwie wiejskim Małopolski XV–XVIII wieku, „Lud” 1960, t. 46.
Staszków M., Zabójstwo i zranienie w sądownictwie wiejskim Małopolski XV–XVIII wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego. Prawo” 1958, nr 15.
Szczotka S., Uzupełnienia do zbioru polskich ustaw wiejskich, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1949, z. 2.
Targowski M., Wilkierz olęderskiej wsi Brankówka z 1752/1753 r., „Rocznik Grudziądzki” 2013, t. 21.
Targowski M., Wilkierz Wielkiej Nieszawki z 1771 roku, „Rocznik Toruński” 2012.
Targowski M., Wilkierz wsi Konarzyn z 1662 roku. Zapomniane źródło do badań nad historią Olędrów z Dolnej Grupy, „Rocznik Grudziądzki” 2021, t. 29.
Tymieniecki K., Uchwała gromadzka z początku XV w., „Roczniki Historyczne” 1930, z. 2.
Ulanowski B., Wieś polska pod względem prawnym od wieku XVI do XVIII, Kraków 1894.
Uruszczak W., Funkcje prawa w świetle księgi sądowej wsi Krowodrza z XVIII w., w: Miasto i państwo na przestrzeni dziejów. Studium historyczno-prawne. Księga jubileuszowa z okazji czterdziestopięciolecia pracy naukowej oraz 70. urodzin Profesora Tadeusza Maciejewskiego, red. M. Gałędek, Gdańsk 2020.
Uruszczak W., Proces o czary w podkrakowskiej wsi Krowodrza, „Studia Iuridica Toruniensia” 2012, t. 10, https://doi.org/10.12775/sit.2012.012.
Ustawa dla wsi Świlczy i Woliczki z roku ok. 1628, wyd. A. Kamiński, F. Kotula, Rzeszów 1948.
Ustawa wiejska dla Żuław Gdańskich z 6 II 1598 r., wyd. P. Szafran, „Rocznik Gdański” 1972, z. 2.
Vetulani A., W sprawie prawa chłopskiego w Polsce feudalnej, „Państwo i Prawo” 1956, z. 10.
Vetulani A., Wartość badawcza ksiąg sądowych wiejskich, w: VIII Powszechny Zjazd Historyków Polskich w Krakowie 14–17 września 1958.
Referaty i dyskusja, VII: Historia państwa i prawa, red. Z. Kaczmarczyk, Warszawa 1959.
Walawender A., Zwyczaje i udziały spadkowe chłopów we wsi Kargowa, powiatu kościańskiego, w Wielkopolsce w pierwszej połowie XVII w., „Etnografia Polska” 1959, t. 2.
Wilkierz miasteczka Czarza, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 1938, nr 2.
Wilkierz wiejski Aleksandra Gibsone’a dla dóbr wejherowskich i rzucewskich z r. 1783, wyd. T. Cieślak, Gdańsk 1960.
Wilkierz wiejski Pruszcza Gdańskiego z 1595 roku, wyd. D. Kaczor, w: Hortus imaginum. Studia historyczne dedykowane pamięci profesora Stanisława Mielczarskiego, red. A. Paner, A. Kłonczyński, K.M. Kowalski, Gdańsk 2005.
Wilkierz wsi Kosowo i Chrystkowo z pierwszej połowy XVIII wieku, oprac. i przeł. M. Targowski, Gruczno 2013.
Wiślicz T., Katalog małopolskich ksiąg sądowych wiejskich XV–XVIII w., Warszawa 2007.
Zdrójkowski Z., Prawo chełmińskie. Powstanie, rozwój i jego rola dziejowa, w: Dzieje Chełmna i jego regionu, Toruń 1968.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Damian Szczepaniak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 54
Number of citations: 0
