Milovan Đilas – polityk, myśliciel, analityk systemu komunistycznego
Cz. 2: Komunista i buntownik
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2021.2.06Słowa kluczowe
Milovan Đilas, Karl Marks, Josif Stalin, Josip Broz-Tito, komunizm, Jugosławia, „nowa klasa”, lewicowe odchylenie, sowiecko-jugosłowiański konflikt 1948 r., system samorządowy, partyjna biurokracja polityczna, III Nadzwyczajne Plenum KC ZKJ z 16–17 stycznia 1954 r.Abstrakt
W prezentowanym artykule została przedstawiona ewolucja postawy politycznej, przede wszystkim zaś myśli politycznej Milovana Đilasa w sprawie tzw. nowej klasy i systemu komunistycznego – jego powstania, charakteru i nieuniknionego zaniku. Zwrócono uwagę na poglądy i koncepcje „nowej klasy” w ujęciu jego poprzedników, od Nikołaja Bakunina poczynając. A także na zasadnicze różnice między myślą Đilasa i teoriami Karla Marksa. Niezależnie od posługiwania się marksowską (marksistowską) metodą badawczą i terminologią twórcy Kapitału. Artykuł powstał w oparciu głównie o pisma Đilasa, z Nową klasą na czele, oraz o bardzo bogatą literaturę przedmiotu.
Bibliografia
Pisma i wypowiedzi Milovana Đilasa
Anatomy of a Moral. The Political Essays of Milovan Djilas, ed. A. Rothberg, London 1959.
Chrystus i komisarz, w: Stalin i stalinizm. Rozmowy George’a Urbana, Londyn 1987.
Članci 1941–1947, Beograd 1947.
Intervju – Milovan Đilas. Ima li boljeg sugovornika od Milovana Đilasa, ako je reč o krahukomunizma?, „Vreme” (2 IX 1991), br. 45, vreme.com/cms/view.php?id=1665176 (dostęp: 20.07.2019).
Land Without Justice. An Autobiography of his Youth, London 1958.
Les accusations injustes et depourvues des principes dirigées contre le PCY, Belgrade [b.d.w.].
Memoirs of a Revolutionary, New York 1973.
Milovan Đilas 1989 godine: kako je nastalo samoupravljanje i kako je nestalo komunizam, arhiva. nedeljnikr.s.velikeprice/portalnews/milovan-dilas-1989-godine-kako-je-nastalo-samoupravljanje-i-kako-je-nestalo-komunizam (dostęp: 30.07.2019).
Nowa klasa. Analiza systemu komunistycznego, tłum. A. Lisowski, Nowy Jork 1958.
O tridesetogodišnjici Oktobarske revolucije. Referat na svečano akademiji Izvršnog odbora Narodnog fronta Jugoslawije, Zagreb 1947.
Pad nove klase. Povest o samorazaranju komunizma, Beograd 1994.
Parts of a Lifetime, New York–London 1975.
Pisma iz zatvora, Beograd 2016.
Početak kraja i početka, „Nova Misao” (1953), nr 8.
Razvo mog politickog mišljenja, http:/milovandjilas/Tekstowi/razwoj%mogpolitickog%misljenja. pdf (dostęp: 15.06.2014).
Rise and Fall, San Diego–New York–London 1985.
Rozmowy ze Stalinem, Paryż 1962.
Savremene teme, Beograd 1950.
Une societé imparfaite. Le communism désintegré, Paris 1969.
Wartime, New York–London 1977.
Źródła drukowane
Đilas A., Đido, w: M. Đilas, Pisma iz zatvora, Beograd 2016, s. 332–357.
Dokumenti 1948, red. V. Dedijer, t. 1–3, Beograd 1980.
Pomirenje Jugoslavije i SSSR-a 1953–1955. Tematska zbirka dokumenata, red. R. Luburić, Podgorica 1999.
Sowieszczanija Kominforma 1947, 1948, 1949. Dokumienty i materiały, red. G.A. Adibiekow i in., Moskwa 1998.
Opracowania
Banac I., With Stalin Against Tito. Communists Splits in Yugoslav Communism, Ithaca–London 1988.
Bilandžić D., Hrvatska moderna povijest, Zagreb 1999.
Halperin E., The Triumphant Heretic. Tito’s Struggle Against Stalin, London 1958.
Ivešić T., „Compared to him, the prisoners are innocent people”: The Fall of Milovan Djilas (1948– 1954), „Studia Historica Slovenica. Humanities and Social Studies Review” (2015), no. 1.
Kołakowski L., Główne nurty marksizmu, t. 1–3, Warszawa 2009.
Kołodko G.W., Wędrujący świat, Warszawa 2008.
Lasić S., Sukob na književnoj ljevici 1928–1952, Zagreb 1970.
Radovčić M., Milovan Đilas u sukobu na književnoj ljevici. Diplomski rad, darhiv.ff.umizg.hr/ id/eprint/2410/2/Dilas%2520 diplomski.pdf (dostęp: 22.06.2019).
Režek M., Milovan Djilas and the British Labour Party 1950–1960, „Contributions to Contemporary History” 58 (2018), no. 3.
Stys A., Inna twarz totalitaryzmu. III Plenum KC Związku Komunistów Jugosławii (16–17 stycznia 1954 r.) i odsunięcie Milovana Đilasa od władzy, „Dzieje Najnowsze” (2009), nr 2.
Stys H., Milovana Đilasa walka ze stalinizmem, w: Bałkany w XX wieku. Historia – polityka – kultura. Materiały z konferencji „Poznać Bałkany”, Toruń, 29 maja 2009, red. H. Stys, S. Sochacki, Toruń 2009.
Sulzberger C.L., Paradise Regained. Memoir of a Rebel, New York–London 1985.
Walicki A., Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii, Warszawa 1996.
Walicki A., O Rosji inaczej, Warszawa 2019.
Zacharias M.J., Idee, utopie, rzeczywistość. Myśl polityczna Milovana Đilasa (1911–1995), Bydgoszcz 2015.
Zacharias M.J., Idee, utopie, rzeczywistość. Myśl polityczna Milovana Đilasa, w: Pomiędzy kontynuacją a zmianą. Studia z myśli politycznej, red. J. Waskan, Bydgoszcz 2012.
Zacharias M.J., Komunizm, federacja, nacjonalizmy. System władzy w Jugosławii 1943–1991. Powstanie, przekształcenia, rozkład, Warszawa 2004.
Zacharias M.J., System stalinowski w Jugosławii 1944–1949, „Kwartalnik Historyczny” 99 (1992), nr 3.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 445
Liczba cytowań: 0
