The Polish Society for the Preservation of Monuments of Culture and Art in Kraków before World War I – attempts at transpartition activities
DOI :
https://doi.org/10.12775/SDR.2016.EN2.01Mots-clés
Kraków Polish Society for the Preservation of Monuments of Culture and Art, Galicia, Jerzy Mycielski, protection of monuments, culture and social society, partitions of PolandRésumé
The Polish Society for the Preservation of Monuments of Culture and Art in Kraków before World War I – attempts at transpartition activities Abstract
In 1902 in Kraków the Polish Society for the Preservation of Monuments of Culture and Art was established with the purpose of protection of all Polish monuments in all the Polish lands under three partitions. The group of founders was dominated by professors of the Jagiellonian University and the Academy of Fine Arts, members of the Polish aristocracy and students from the families of landowners. The Society’s president was Jerzy Mycielski, an art historian and professor of the JU. The main difference distinguishing the Society from others was its activity within the territories of three partitions set forth in the statute. For this reason, an important place within the Society’s structure was occupied by its non-local members who were to recruit new members and collect membership fees, but also to make inventories of Polish historical monuments and take measures for their preservation. Their activities are reflected in a collection of their correspondence preserved in the National Archives in Kraków. Most members were from Galicia, from the Kingdom of Poland and from annexed territories. The letters reveal their zeal and dedication to their tasks; and it should be emphasised here that usually they were amateurs, lovers of history or archaeology, such as the family of Chrzanowski from the Lublin Gubernia, or Father Górzyński from the Kalisz Gubernia, Michał Rawicz Witanowski from Kłodawa, or Wandalin Szukiewicz from Vilnius.
The Society, despite organisational problems, had several important successes, such as saving the castle at Trakai, restoration of St Michael’s Church in Vilnius, or salvation from demolition of the Krzysztofory Palace in Kraków. Despite the fact that three-partition operations specified in the statute were carried out only partially, the activities of the Society could be regarded as successful, for it was the first institution protecting Polish historical monuments on the Polish lands under the three partitioning powers. The article is to remind of this pioneering activity in the context of transpartitional cooperation in the name of protection and preservation of Polish cultural heritage.
Краковское Общество по опеке над польскими памятниками культуры и искусства до Первой мировой войны – попытка трансграничной деятельности в аннектированных частях Польши
Аннотация
Краков на рубеже XIX и XX веков был важным научным, культурным и артистическим центром, в котором находились штаб-квартиры многих организаций и обществ. К концу XIX века в Галиции приобрели популярность лозунги о защите памятников старины. Тогда были основаны м. пр. Гроно консерваторув (Общество реставраторов) или Общество любителей истории и памятников Кракова. Однако чувстовалась необходимость создать общество, которое радиусом своего действия охватывало бы все польские памятники старины независимо от границ, разделявших польскую территорию. Таков был генезис Общества по опеке над польскими памятниками культуры и искусства, образованного в 1902 г.
Среди основателей преобладали профессора Ягеллонского университета и Академии Художеств, представители аристократии, а также студенты из помещичьих семей. За все время существования Общества, его председателем был Ежи Мыцельский – искусствовед, профессор Ягеллонского университета. Описываемое Общество отличалось от других, прежде всего, записанной в уставе деятельностью во всех трех аннектированных частях Польши. В связи с чем, важное место в структуре Общества занимали приезжие делегаты. Их задачей было вербовать новых членов, собирать членские взносы, а также инвентаризировать польские памятников старины и предпринимать конкретные действия по их защите. Картину деятельности этих делегатов рисует собрание переписки, находящееся в фонде TOnPZKiS в Государственном архиве в Кракове. Больше всего приезжих членов Общества было из Галиции, Царства Польского а также из Западного края (т. н. «отнятых территорий»). В переписке содержится множество примеров полной энтузиазма и самоотвержения деятельности приезжих делегатов. Надо подчеркнуть, что обычно это были не профессионалы, любители истории или археологии. Можно привести в пример семью Хржановских из Люблинской губернии, ксендза Гужинского из Калишской губернии, Михала Равич Витановского из Клодавы или Вандалина Шукевича из Вильны.
Несмотря на организационные проблемы, Общество в своей деятельности добилось нескольких существенных успехов – нпр. спасения замка в Троках, реставрации костела св. Михаила в Вильне или защиты от сноса краковского дворца «Кщиштофоры». Задуманная в уставе, трансграничная деятельность на аннектированных территориях Польши лишь частично удалась, но учитывая организационные трудности возникшие в результате м. пр. политики разделивших Польшу государств, ее можно считать успешной. Это было первое Общество по опеке над памятниками старины на польских землях. Статья является попыткой напомнить об этой новаторской деятельности в контексте трансграничного сотрудничества во имя идеи защиты польского культурного наследия.
Références
Archival material
The Section of the Polish Society for the Preservation of Monuments of Culture and Art in the National Archives in Kraków, no. ANK/2621.
Printed sources
Klein F., Kraków, Kraków, 1910.
Klein F., Notatnik Krakowski, Kraków, 1965.
Klein F., Pałac „Pod Krzysztofory” w Krakowie, Kraków, 1914.
Kumaniecki K., “Wiadomości statystyczne o Krakowie”, in: F. Klein, Kraków, Kraków, 1910, pp. VI–VII.
Sitte C., Der Städtebau nach seinen künstlerischen Grundsätzen, Wien, 1889.
Wdowiszewski J., “Artystyczne zasady budowy miast”, Czasopismo Towarzystwa Technicznego Krakowskiego,”1890, nos. 7–11.
Wokół Wawelu: antologia tekstów z lat 1901–1901, ed. and prefaced by J. Krawczyk, Warszawa, 2012.
Literature
Blombergowa M., “Wandalin Szukiewicz”, in: Polski Słownik Biograficzny, 49 (2013–2014), pp. 211–213.
Blombergowa M., Wandalin Szukiewicz. Syn Ziemi Lidzkiej – badacz i społecznik (1852–1919), Warszawa–Lida, 2010.
Bochnak A., “Jerzy Mycielski”, in: Polski Słownik Biograficzny, 22 (1972), pp. 332–335.
Frycz J., Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795–1918, Warszawa, 1975.
Garztecki J., Mistrz zapomniany. O Michale Greimie z Kamieńca, Kraków, 1972.
Kasperowicz R., “Dehio i Riegl, czyli spór o przeszłość i przyszłość zabytków”, in: Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków, transl. and prefaced by R. Kasperowicz, Warszawa, 2012.
Kosiewski P., Krawczyk J., “Latarnia pamięci. Od muzeum zabytków narodu do katechizmu konserwatora, in: Zabytek i historia: wokół problemów konserwacji i ochrony zabytków w XIX wieku, ed. P. Kosiewski, J. Krawczyk, Warszawa, 2012.
Midura F., Społeczna opieka nad zabytkami w Polsce do roku 1918, Warszawa, 2004.
Pawłowski K., “Ochrona walorów zabytkowych miast, a geneza polskiej nowoczesnej szkoły urbanistycznej”, in: Przeszłość a jutro miasta. Szkice urbanistyczne, ed. K. Pawłowski, T. Zarębska, Warszawa, 1977.
Polskie dziedzictwo kulturowe u progu niepodległości. Wokół Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, ed. E. Manikowska, P. Jamski, Warszawa, 2010.
Ziejka F., “Ocalić dla potomnych narodowe pamiątki… O społecznym ruchu odnowy zabytków w Krakowie w XIX wieku”, Budownictwo. Czasopismo Techniczne, 106 (2009), no. 9.
Internet publications
Michał Rawita Witanowski, in: Wikipedia: https://pl.wikipedia.org/wiki/Micha%C5%82_ Rawita_Witanowski (access: 04 September 2015).
Stanisław Marian Brzozowski, Stanisław Rybicki, in: IPSB: http://www.ipsb.nina.gov.pl/index. php/a/stanislaw-rybicki# (access: 10 September 2015).
Chodubski A., Adam Sierakowski, in: IPSB: http://www.ipsb.nina.gov.pl/index.php/a/adam-sie- rakowski# (access: 10 September 2015).
Téléchargements
Publiée
Comment citer
Numéro
Rubrique
Stats
Number of views and downloads: 274
Number of citations: 0